Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

CAPÍTULO 10

Kuna autoridadanïktantï uk sum apnaqapjjañäni

Kuna autoridadanïktantï uk sum apnaqapjjañäni

1. ¿Kunanaksa jaqejj autoridadanïsajj luri?

 MÄ KUTEJJA poesianak qellqeri mä warmejj akham sänwa: “Kunapachatï maynejj autoridadanïki ukhajja, mayninakarojj jiskʼachañwa yati” sasa. Ukajj ukhamapunïskiwa, imperfecto jaqenakajj autoridadanïpjje ukhajja, facilakwa mayninakarojj munañaparjam apnaqapjje ukat jiskʼachañwa yatipjjaraki. Nayrat jichhakamajja, “jaqejja pachpa jan waltʼäwipatakiw jaqerojj apnaqe” (Eclesiastés 8:9). Autoridadanïpki uka jaqenakajj jan sum apnaqapki ukhajja, walja jaqenakaw tʼaqesipjje.

2, 3. 1) ¿Jehová Diosajj autoridadanïsajj kunanaksa jan lurki, ukat jaqenakajj autoridadanïsajj kunanaksa lurapjje? 2) ¿Jaqenakajj kuna autoridadanïtansa, ukat kunsa ukampejj jan lurañasäki?

2 Jehová Diosajj janiw aka oraq apnaqer jaqenakjamäkiti, jupajj wali chʼamanïkchisa janipuniw khitirus jan waltʼaykaspati. Kunjamtï nayrïr capitulonakan yatjjataniwayktanjja, Diosajj lurañatakisa, tukjañatakisa, jarkʼaqañatakisa ukat askichañatakis munasiñampiw chʼamap apnaqe. Uka toqenakat lupʼtan ukhajja, juparojj jukʼampiw jakʼachasiñ muntanjja, kuna autoridadtï churawaykistu uksa sumwa apnaqañ munaraktanjja (Efesios 5:1). Ukampis jaqenakajj ¿kuna autoridadanïtansa?

3 Jaqenakajja, Diosar “uñtasit” luratätanwa (Génesis 1:26, 27). Ukatwa taqenejj mä jukʼa autoridadanirakïtanjja. Amuytʼañataki, maynitï mä kun jikjjatañatak wal trabajispa ukhajja, amtaparjamajj phoqaspawa yaqhanakarus ukham lurapjjañapatakiw yanaptʼarakispa, jukʼampisa khitinakatï jupar munasipki ukanakaruw yanaptʼaspa. Maysa toqetjja, jupajj kun lurañatakis chʼamanïspawa, jan ukajj walja yänakwa jikjjataspa. Salmo qellqerejj Jehová Diosat akham sänwa: “Jumaw jakañ vida churirïtajja” sasa (Salmo 36:9). Ukhamajj Jehová Diosïpanwa chʼamanïtansa, autoridadanïtansa. Ukatwa autoridadanïsajj Diosan munañaparjam taqe kuns lurañasa. ¿Kunjamsa uk lursna?

Jiwasajj munasiñampiw taqe kuns lurañasa

4, 5. 1) Autoridadanïtas laykojj ¿kunanaksa jan lurañasäki, ukat kunsa uka toqet Jehová Diosajj yatichistu? 2) ¿Kunjamsa munasiñajj taqe kuns cheqaparjam sum lurañatak yanaptʼistaspa?

4 Autoridadanïtas laykojj taqe kuns cheqaparjamaw lurañasa, uka toqetjja Jehová Diosajj wali yateqaskayawa. Kunjamtï aka libron capítulo 1 ukan yatjjataniwayktanjja, Jehová Diosajj wali chʼamaniwa, cheqaparjamaw kuns luri, wali yatiñaniwa ukat munasirirakiwa. ¿Kawkïris ukanakat jukʼamp importantëpacha? Munasirïñaw jukʼamp importantejja. Uka toqetjja, 1 Juan 4:8 textojj “Diosajj munasiñawa” sasaw qhanañchi. Uka textorjamajja, munasiñajj Jehová Diosatwa juti, ukatwa jupajj taqe kuns munasiñat luri. Ukhamajja, chʼamapamp mä kuns lurki ukhajj munasiñampi ukat mayninakan askip thaqasapuniw luri.

5 Jiwasarojj munasiñaw taqe kuns cheqaparjam sum lurañatak yanaptʼarakistani. Uka toqet parlkasajja, munasir jaqejj “khuyapayasiriwa [...], janiw kunatï jupatak walïki ukak thaqkiti” sasaw Bibliajj qhanañchi (1 Corintios 13:4, 5). Ukhamajj jiwasatï munasirïñäni ukhajja, janiw autoridadanïtas laykojj khitirus jan waltʼaykañäniti, ni jiskʼachkarakiñänisa. Antisas munasiñampi, respetompiw taqenir uñjañäni, kunjamas jikjjatasipjje ukat kunanaksa necesitapjje ukanakats llakisirakiñäniwa (Filipenses 2:3, 4).

6, 7. 1) ¿Kunas Jehová Diosar taqe chuyma respetañajja, ukat kunjamsa ukajj mayninakar sum uñjañatak yanaptʼistu? 2) Diosar respetañatakejj kunjamsa jupar munasiñajj yanaptʼistu uk mä uñachtʼäwimp qhanañchtʼam.

6 Munasiñajja Diosar jukʼamp respetañatakiw yanaptʼarakistaspa, ukhamatwa autoridadanïtas laykojj jan khitirus jiskʼachkañäniti, ni jan walinaksa lurkañäniti. Kunatsa Diosar respetañajj wakisi uka toqet parlkasajja, Proverbios 16:6 textojj akham siwa: “Jehová Diosar ajjsaratap laykojja jan walitjja maynejj jitheqtiwa” sasa. Autoridad katoqatas laykojj taqe kuns cheqaparjamaw lurañasa. Jiwasatï Jehová Diosar taqe chuyma respetañäni ukhajja, janipuniw khitirus jan waltʼaykañäniti. Kuna laykutejj kunjamsa mayninakar uñjtan ukarjamaw Jehová Diosajj mä urojj cuenta mayistani (Nehemías 5:1-7, 15). Maysa toqetjja, ‘Diosar ajjsaraña’ sasin traducitäki uka arojja, Diosarojj kunja respetompis uñjtan, kunanakas jupat wal musparayistu uka toqet parlañatakiw apnaqasi. Ukatwa Bibliajj Diosar respetañatakejj munasiñasawa sasin sistu (Deuteronomio 10:12, 13). Jiwasatï Diosar taqe chuyma respetañäni ukhajja, kunanakatï jupar llakisiykaspa ukanak janipuniw lurkañäniti.

7 Mä yoqall wawat amuytʼañäni, tatapan jupar munasitapsa jupat llakisitapsa sum uka wawajj yati, ukatjja papituparutï colerayani ukhajja, kunjam cheqañchatas uñjasini uksa yatirakiwa. Ukhamäkchisa, uka yoqall wawajj janiw tataparojj ajjsarkiti, antisas taqe chuymaw tatapar munasi ukat kusisiyañwa munaraki. Jehová Diosar taqe chuyma respetatasajj ukhamwa yanaptʼarakistu. Niyakejjay jupar wal munasstanjja, janipuniw chuymap ustʼayañ munktanti (Génesis 6:6). Antisas chuymap kusisiyañwa muntanjja, ukatwa kuna autoridadtï churkistu ukarjamajj taqe kuns cheqaparjam lurañ muntanjja (Proverbios 27:11). Kunjamsa uk lursna uk jichhajj yatjjatañäni.

Familia taypina

8. 1) ¿Esposonakajj familia taypin kuna autoridadanïpjjesa, ukat kunsa janipun lurapjjañapäki? 2) ¿Kunjamsa mä esposojj esposapar respetatap uñachtʼayi?

8 Qalltañatakejj familiat parltʼañäni. Efesios 5:23 textojj akham siwa: “Chachajj warmipan pʼeqepawa” sasa. ¿Kunjamsa casado mä chachajj autoridadanïsajj esposapar uñjañapa? Esposamarojj ‘sum uñtʼapjjañamawa’ sasaw Bibliajj qhanañchi. Ukat akham sarakiwa: “Respetompi uñjapjjam, warminakajj jukʼamp pʼakisir vasor uñtatäpjjewa” sasa (1 Pedro 3:7). Griego arut traducitäki uka “respeto” arojja, “maynir valoranit uñjaña” sañwa muni. Yaqhep versiculonakanjja, uka arojj ‘regalo’ ukat ‘wali valorani’ sasin traducitarakiwa (Hechos 28:10; 1 Pedro 2:7). Esposapar respetomp uñjir chachajja, janiw esposaparojj nuwkiti, janirakiw janis kunatak walïkaspa ukham amuyaykiti, ni mayninak nayraqatansa jiskʼachkiti. Antisas wali valoranitwa uñji, respetatapsa uñachtʼayarakiwa. Ukhamätapajj luratapansa, parlatapansa, mayninak nayraqatansa qhanaw amuyasi (Proverbios 31:28). Ukham lurir chacharojja, esposapajj respetompi ukat munasiñampiw uñji. Ukhamarusa esposapar respetomp uñjir chachajja, Jehová Diosarojj walpun kusisiyi.

Esposonakasa esposanakasa munasiñampi ukat respetompiw uñjasipjjañapa.

9. 1) ¿Kunatsa esposanakajj familia taypin autoridadanïpjjarakiwa sasin sissna? 2) Taqe kuns sum lurtʼiri mä esposajja, ¿kunjam chuymampis esposopar yanaptʼañapa, ukat ukham luratapat kuna askinakas utjani?

9 Esposanakajj familia taypin autoridadanïpjjarakiwa. Bibliajj walja warminakatwa parli, jupanakajj Jehová Diosaruw kusisiyapjjäna, esposonakaparus taqe chuymaw respetapjjarakïna. Ukatjja esposonakaparojj kunatï cheqapäki uk lurapjjañapatakiw yanaptʼapjjäna, ukhamat jan walinakar jan purtʼasipjjañapataki (Génesis 21:9-12; 27:46-28:2). Awisajja mä warmejj esposopat sipans jukʼamp yatiñanïspawa, taqe kunsa wali sum lurtʼañwa yatirakispa. Ukhamächi ukhajja, “casarat warminakajja kunjamtï Tatitur istʼapkejja” ukhamarakiw chachanakapar istʼapjjañapa, ukatjja “wali respetompiw” uñjapjjañaparaki (Efesios 5:22, 33). Mä esposatï Diosar kusisiyañ layku taqe ukanak lurani ukhajja, kuntï yatki ukanakampejj taqe chuymaw esposoparojj yanaptʼani, janirakiw jiskʼachkanisa ni munañaparjamas apnaqkaniti. “Cheqpach yatiñan warmejja”, taqe chuyma esposopar yanaptʼasaw familiap sum uñji, Diosampis sum apasiraki (Proverbios 14:1).

10. 1) ¿Kuna autoridadsa Diosajj awk taykanakar churawayi? 2) ¿“Cheqañchaña” arojj kamsañsa muni, ukat kunjamsa mä wawar cheqañchasiñapa? (Nota uñjjattʼäta).

10 Diosajj awk taykanakaruw autoridad churaraki, jupanakarojj akham sasaw Bibliajj ewjjtʼi: “Awkinaka, jan wawanakamarojj colerasiyapjjamti, antisas kunjamtï Jehová Diosajj munki ukarjam cheqañchasa ewjjtʼasa uywasipkakim” sasa (Efesios 6:4). Biblian “cheqañchaña” arojja, “yatichäña” ukat “instrucción churaña” sañwa munaspa. Wawanakan sum jilsupjjañapatakejja, awisajj jupanakar cheqañchañaw wakisi. Ukatjja kunanak lurapjjañapas walikïski, jan walïkaraki uk qhan sañaw wakisiraki. Bibliarjamajja maynejj munasiñatwa wawapar cheqañchi (Proverbios 13:24). Ukampis mä wawar cheqañchkasajja, janipuniw mä awk taykajj jan wali arunakamp toqjjañapäkiti, ni jawqʼjjasas usuchnoqañapäkiti (Proverbios 22:15; 29:15). a Khitinakatï wawanakapar jan sinttʼasis cheqañchapki ukat usuchnoqapki ukanakajja, wawanakaparojj jan waltʼayapjjaspawa, janis kunatakis servipkaspa ukhamwa wawanakapajj amuyjjapjjarakispa (Colosenses 3:21). Ukampis awk taykanakatï munasiñamp wawanakapar cheqañchapjjani, cheqañchaña wakiskani ukhajj janirak ukhamak jaytapkani ukhajja, wawanakapajj jupanakar munasitapa jupanakan askip thaqapjjatapwa amuyapjjani.

11. ¿Kunanak lurasas wawanakajj chʼamapamp yanaptʼapjjaspa?

11 ¿Wawanakat kamsaraksnasa? Jupanakat parlkasajja, Proverbios 20:29 textojj akham siwa: “Wayn tawaqonakan chʼamapajj wali munkañawa” sasa. Cheqansa, jupanakajj “Jachʼa Lurir” Diosar serviñatakiw chʼamapamp yanaptʼapjjaspa (Eclesiastés 12:1). Maysa toqetjja, wayn tawaqonakajj kunjamsa sarnaqapjje ukarjamaw awk taykaparojj kusisiyapjjaspa jan ukajj llakisiyapjjaspa, uk jupanakajj amtapjjapuniñapawa (Proverbios 23:24, 25). Ukhamasti, wayn tawaqonakajj istʼasirïsa ukat kunatï cheqapäki uk lurasaw awk taykaparojj kusisiyapjje (Efesios 6:1). Ukatjja Tatituruw wal kusisiyapjjaraki (Colosenses 3:20).

Congregación taypina

12, 13. 1) ¿Kunjamsa ancianonakajj congregacionar uñjapjjañapa? 2) ¿Kunatsa ancianonakajj Diosan ovejanakapar munasiñamp uñjapjjañapa? Uk mä uñachtʼäwimp qhanañchtʼam.

12 Congregación uñjapjjañapatakejja, Jehová Diosajj superintendentenakaru jan ukajj ancianonakaruw uttʼayawayi (Hebreos 13:17). Jupanakajj kuna autoridadtï Diosat katoqawayapki ukarjamajja, cheqaparjamaw congregacionarojj uñjapjjañapa, congregación taypinkirinakarus Jehová Diosar jakʼachasipjjañapatakiw yanaptʼapjjañaparaki. Jupanakajj janipuniw congregacionarojj munañaparjam apnaqapjjañapäkiti, antisas Jehová Diosan mayitaparjamaw humilde chuymamp uñjapjjañapa (1 Pedro 5:2, 3). Bibliajja jupanakajj Diosan congregacionaparuw awatipjjañapa, “jupaw uka congregacionarojj Yoqapan wilapamp alasiwayi” sasaw qhanañchi (Hechos 20:28). Ukhamasti, congregación taypinkirinakarojj sapa mayniruw munasiñamp uñjasiñapa.

13 Aka toqet amuytʼañäni: mä suma amigomatï wali jila alani yänakap jaytasiristam ukhajja, wali sum cuidañatakiw chʼamachasisma. Diosajj ukhamarakiw ancianonakarojj ‘ovejitanakapar’ cuidapjjañapatakejj jayti (Juan 21:16, 17). Jehová Diosajj ovejanakaparojj walpun munasi, ukatwa jupanakarojj Jesucristo Yoqapan wilapamp alawayi. Humilde chuymani ancianonakajj janipuniw uk armasipkiti, ukatwa Jehová Diosan ovejanakaparojj munasiñamp uñjapjje.

‘Lajjran chʼamapa’

14. ¿Lajjrasajj qhawqha chʼamanisa?

14 Bibliajj akham siwa: “Lajjran chʼamapanjja jiwañampi jakañampiw utji” sasa (Proverbios 18:21). Kuntï arsktan ukanakampejj chuymwa ustʼaysna. Amuytʼañataki, maynejj arunakapamp chuym ustʼayistu ukhajja, awisajj wali llakita ukat aynachtʼataw uñjastanjja. Ukampis arunakasampejj mayninakarojj chʼamañchtʼaraksnawa, uka toqet Proverbios 12:18 textojj akham siwa: “Amuytʼasir jaqen arunakapajj heridanak qolltʼiriwa” sasa. Cheqansa, chʼamañchtʼiri suma arunakajja mä qollar uñtataw sumak jikjjatasiñatak yanaptʼasi. Kunatsa ukham sistan ukanakat mä qhawqha ejemplonak uñjañäni.

15, 16. ¿Kunjamsa mayninakarojj parlatasamp chʼamañchtʼsna?

15 1 Tesalonicenses 5:14 textojj “llakitanakarus chuymachtʼapjjam” sasaw chʼamañchtʼistu. Jehová Diosar taqe chuyma servirinakajja, awisajj llakitaw uñjasipjjarakispa. ¿Kunjamsa jupanakarojj yanaptʼsna? Jupanakarojj qhawqha valoranïpjjesa, qhawqsa Jehová Diosajj jupanakar munasi ukwa amtaysna. Ukatjja chʼamañchtʼkir textonakwa jupanakatak liytʼarapsna, ukhamatakwa “chuyma pʼakintatäpki” ukat “desanimatäpki” ukanakarojj chuymachtʼsna, qhawqsa Jehová Diosajj jupanakat llakisi uk amuyapjjañapatakis yanaptʼaraksna (Salmo 34:18). Jiwasatï chʼamañchtʼkir arunakampi mayninakar chuymachtʼañäni ukhajja, khuyapayasir Diosasat yateqasitaswa uñachtʼayañäni, jupajj “llakitanakar chuymachtʼir” Diosawa (2 Corintios 7:6).

16 Maysa toqetjja, khitinakatï chuymachtʼatäñ munapki ukanakaruw arunakasampejj chʼamañchtʼsna. Mä jilatana jan ukajj mä kullakan munat familiarapatï jiwawaychi ukhajja, jiwasajj qhawqha llakitas jikjjatasiraktan ukwa sañasa, ukham arunakajj wal jupar chuymachtʼaspa. Chuymankipstatäpki uka jilat kullakanakatï janis kunatakis sirvjjapjjaspa ukham amuyasipjjani ukhajja, jupanakajj qhawqha valoranïpjjesa ukwa suma arunakamp sañasa. Maynitï jan qollkay usump tʼaqesiskchi ukhajja, suma ajlltʼat arunakampiw jupar chuymachtʼañasa, uka arunakjja teléfono toqe jan ukajj qellqtʼasaw yatiysna. Ukhamajj kuna arunaktï arskañäni ukanakajja, ‘mayninakarojj chʼamañchtʼañapapuniwa’, ukhamatwa Jehová Diosarojj kusisiyañäni (Efesios 4:29).

17. ¿Kunjamsa arunakasampejj jaqenakar yanaptʼsna, ukat kunatsa uk lurañatak chʼamachasiñasa?

17 Ukampis Diosan Reinopat suma yatiyäwinak parlatasaw jukʼamp importantejja. Uka toqet Proverbios 3:27 textojj akham siwa: “Khitinakatï yanap munapki ukanakarojja, jan janiw samti, jumatï yanaptʼirjamästa ukhajja yanaptʼam” sasa. Ukatwa jaqenakarojj suma yatiyäwinak jankʼak yatiyañasa, ukhamat salvasipjjañapataki. Cheqansa, Jehová Diosajj uk lurañaswa muni, janipuniw suma yatiyäwinak jiwasatakikejj imjjasiñasäkiti (1 Corintios 9:16, 22). Ukhamajja, ¿Diosan arunakap yatiykasajj qhawqsa chʼamachasiñasa?

Suma yatiyäwinak predicasaw lajjrasan chʼamap cheqaparjam apnaqtanjja.

Taqe chʼamasampi Diosar servipjjañäni

18. ¿Kunsa Jehová Diosajj jiwasanakat suyi?

18 Jehová Diosar munasiñaw taqe chuyma predicañatak yanaptʼistu. Ukampis ¿kunsa Jehová Diosajj jiwasanakat suyi? Kunjamanakansay sapa maynejj jakasstanjja, taqeniw aka ewjjtʼar istʼañasa: “Kun lurkasasa, janiw jaqetakis lurapkasma ukham lurapjjañamäkiti, jan ukasti Jehová Diosatakis lurapkasma ukhamwa taqe chuymampi taqe chʼamampi lurapjjañama” (Colosenses 3:23). Ukatjja Jesusajj akham sasaw sarakïna: “Jehová Diosamarojj taqe chuymamampi, taqe almamampi, taqe amuyumampi, taqe chʼamamampi munasiñamawa” sasa (Marcos 12:30). Ukhamasti, Jehová Diosarojj taqe chuymaw munasiñasa ukat taqe almasampiw serviñasaraki.

19, 20. 1) ¿Kunatsa Marcos 12:30 texton taqe almamampi sasin yaptʼaspacha? 2) ¿Kunjamsa Diosarojj taqe almasamp sirvsna?

19 ¿Kunjamsa Diosarojj taqe almasampi sirvsna? Alma sasajj jakkir mä jaqetwa parlasktanjja, ukhamajj mä jaqejj taqe chuymapampi, taqe amuyupampi, taqe chʼamapampiw Diosarojj serviñapa. Ukampis ¿kunatsa Marcos 12:30 texton taqe almamampi sasin yaptʼaspacha? Uk amuyañatakejja, Bibliajj qellqaskäna uka tiempot parltʼañäni. Uka tiemponjja mä chachajj jupa pachpawa, mä arunjja almapwa esclavot aljasirïna, ukampis awisajj janiw patronaparojj taqe chuyma servirïkänti, janirakiw amuyupsa chʼamapsa patronapan beneficiopatak churirïkänti (Colosenses 3:22). Ukhamasti taqe almamampi sasajja, kunjamsa Jehová Diosarojj serviñasa uk qhanstayañatakiw Jesusajj arsüna. Kunapachatï Diosarojj taqe almasampi sirvktan ukhajja, taqe chʼamasampi taqe amuyusampiw serviraktanjja.

20 Diosar taqe almasamp serviñat parlkasajja, ¿taqenit chʼamasampis tiemposampis mä igualak serviñasa? Janiwa, kuna laykutejj taqeniw mayj mayja jakastanjja, taqenirakiw mä kuns sum lurtʼañ yattanjja. Amuytʼañataki, chʼamani ukat kʼumara mä waynajja, chuymankipstat mä jilatat sipans jukʼamp horanakwa predicaspa. Maysa toqetjja, mä soltero jilatajj wawanakani jilatat sipansa, jukʼamp lurañanakampiw congregacionan phoqaspa. Ukhamasti, jiwasatï chʼamanïstan ukat janirak jukʼamp lurañanakajj utjkchistu ukhajja, jukʼamp predicañatakiw chʼamachasiñasa. Ukampis janipuniw mayninakampejj igualayasiñasäkiti, janirakiw jukʼaksa lurksna ukham amuyasiñasäkiti (Romanos 14:10-12). Antisas kunanaktï yateqawayktan ukanakampejj mayninakaruw chʼamañchtʼañasa.

21. Kuna autoridadtï katoqawayktan ukjja, ¿kunjamsa cheqaparjam apnaqatas uñachtʼaysna?

21 Jehová Diosajj kunjamsa chʼamap apnaqe, mä arunjja kunjamsa autoridadap cheqaparjam apnaqe ukajj wali yateqaskayawa. Jiwasajj jupjamäñatakiw chʼamachasiñasa, khitinakjjarutï autoridadanïktan ukanakarojj respetompi munasiñampiw uñjañasa. Ukhamarusa taqe almasampiw predicañasa, kuna luräwtï Jehová Diosat katoqktan ukajj waljaniruw jakʼañ vidap salvaspa (Romanos 10:13, 14). Ak amtapjjapuniñäni: kunanakatï utjkistu uk taqe chuyma churtan ukhajj Jehová Diosaruw kusisiytanjja. Cheqansa, taqeniw munasiri Diosasatakejj kuntï puedktan ukanak lurañ muntanjja. ¡Janipuniw yaqha ukham luräwejj utjkaspati!

a Biblian “cheqañchañ lawa” sasin hebreo arut traducitäki uka arojja, ovej awatirejj kuna lawtï awatiñatakejj apnaqerïkäna uka lawatwa parlaski (Salmo 23:4). Awk taykanakajja, ukhamarakiw wawanakapar uywañatakejj uka “lawar” uñtat autoridad katoqapjje, jupanakajj wawanakaparojj munasiñampiw uywapjjañapa, janiw jan sinttʼasisajj castigapjjañapäkiti ni usuchnoqapjjañapäkisa.