Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

CAPÍTULO 4

Jehová Diosajj wali chʼamaniwa

Jehová Diosajj wali chʼamaniwa

1, 2. 1) ¿Kuna musparkañanaksa Eliasajj uñjäna? 2) Horeb sat qollunkir mä pʼiyankkasajja, ¿kuna musparkañanaksa uñjarakïna?

 ELIASAJJ kunayman musparkañanakwa uñjäna. Mä kutejj enemigonakapat imantasiskäna ukhajja, cuervo jamachʼinakaw urun pä kuti tʼantʼampi aychampi aparapipjjäna. Ukat machʼa tiempojj utjkäna ukhajja, wakullan utjkäna uka jakʼojj janiw tukuskänti, yurun utjkäna uka aceites janirakiw wañtʼkänti. Ukatsti Eliasan oracionapar istʼasajja, Jehová Diosajj ninwa alajjpachat saraqayanïna (1 Reyes, capítulos 17, 18). Ukampis ukanak qhepat kunatï paskäna ukaw jukʼamp musparkañänjja.

2 Eliasajj Horeb sat qollunkir mä pʼiyan imantatäskäna ukhajja, wali musparkañanakwa jupajj uñjäna. Nayraqatajja, wali chʼamani mä jachʼa thayaw qollunak jaljtayäna, qarqanaksa chʼiyjäna. Ukanak istʼañajj oqartʼayirjamäpachänwa. Ukatjja mä terremotow uka lugaran utjäna, qheparusti mä ninaw uka lugar qʼal nakhantarakïna. Uka nina jakʼankkasajja, Eliasajj walpun jumpʼitatpachäna (1 Reyes 19:8-12).

3. Eliasajj kunanaktï uñjkäna ukanjja, ¿Jehová Diosajj qhawqha chʼamanïtapsa uñachtʼayäna?

3 Eliasajj kunanaktï uñjkäna taqe ukanakajja, Jehová Diosajj qhawqha chʼamanisa ukwa uñachtʼayäna. Cheqas Jehová Diosan wali chʼamanïtap yatiñatakejja, janiw milagronak uñjañapunejj wakiskiti, jan ukasti Diosan chʼamap taqe cheqanwa uñjsna. Uka toqet Bibliajj akham siwa: “Kunatï luratäki ukanakanwa wiñay chʼamapasa cheqpachapun Diosätapas qhan amuyasi” sasa (Romanos 1:20). Aka toqenakat amuytʼañäni: lliju llijunakan wal qhantatapasa, qʼejjo qʼejjonakan wal suynatapasa, wali altot waraqtanir umanakasa, alajjpachankir walja warawaranakasa Diosan wali chʼamanïtapwa uñachtʼayistu. Ukampis jichha tiempon jakir walja jaqenakajja, janiw Diosan chʼamapat kuns yatiñ munapkiti, janirakiw kunjamsa luratanakapajj Diosar jakʼachasiñatak yanaptʼistu uks amuyapkiti. Aka seccionanjja Jehová Diosan chʼamapatwa yatjjataskañäni, kuna razonanakatsa jupar jakʼachasiñasa uks yatjjatarakiñäniwa.

“¡Jehová Diosajj Eliasan jakʼap pasaskäna!”.

Jehová Diosan chʼamapa

4, 5. 1) ¿Jehová Diosan sutipat Bibliajj kamsisa? 2) Diosajj chʼamapat qhanañchañatakejja, ¿kunatsa mä torot parlpacha?

4 Jehová Diosjam wali chʼamanejj janiw utjkiti. Jeremías 10:6 textojj akham siwa: “Jehová Dios Tata, janiw khitis jumjamajj utjkiti. Jumajj wali jachʼätawa, sutimajj wali jachʼawa, wali chʼamanirakiwa” sasa. Uka textojja, Jehová Diosan sutipajj wali jachʼawa ukat wali chʼamanirakiwa sasaw qhanañchi. Kunjamtï yatjjataniwayktanjja, Diosan Jehová sutipajj “jupaw taqe kunsa utjayi” sañwa muni. Jehová Diosajj chʼamap toqew kuns luraspa, amtanakap phoqañatakejj kunar tukuñatï wakiski ukaruw tukurakispa. Cheqansa Diosajj wali chʼamaniwa, amtanakap phoqañatakejj janiw kunas jarkʼkaspati, ukatwa Diosan chʼamapajj wali wakiskir cualidadanakap taypinkiwa sasin sissna.

5 Jehová Diosajj kunja chʼamanisa ukjja, janiw khitis sum amuyksnati, ukatwa jiwasan sum amuyañasatakejj uñachtʼäwinakamp yatichistu. Sañäni, jupajj kunja chʼamanisa uk qhanañchañatakejj mä torotwa parlistu (Ezequiel 1:4-10). Kuna laykutejj toronakajj wali jachʼa ukat wali chʼamanïpjjewa. Bibliajj qellqaskäna uka tiemponjja, Palestina toqen torojj yaqha animalanakat sipansa wali chʼamanit uñtʼatänwa. Ukampis uka toronakat sipansa yaqha ajjsarkañ salvaje torow utjäna, uka torojj uro sasin uñtʼatänwa. Jichha tiempon uka animalanakajj janiw utj-jjeti (Job 39:9-12). Uka toronakat parlkasajja, Roma marka apnaqer Julio César chachajj akham sänwa: “Uka animalanakajj elefantjam wali jachʼanakäpjjänwa, wali chʼamani ratuk tʼijuri ukhamäpjjänwa” sasa. Uka toro jakʼan jiwasajj jiskʼakïsnawa, janis kunäksna ukhamaw jikjjatasiraksna.

6. ¿Kunatsa Jehová Diosakejj “Taqe Chʼamani” sasin satäpacha?

6 Taqe Chʼamani Jehová Dios nayraqatanjja, jiwasajj ukhamarakiw jan kunäktansa. Jupatakejj jachʼa markanakas balanzankir mä jukʼa polvompi sasikiwa (Isaías 40:15). Cheqansa, Jehová Diosakiw jan tukuskir chʼamanejja, ukatwa “Taqe Chʼamani” sasin uñtʼatajja (Apocalipsis 15:3). a Chʼamapajj wali jachʼapuniwa, musparkañarakiwa (Isaías 40:26). Ukatjja Diosan chʼamapajj jan tukuskiriwa, janirakiw khitit chʼam katoqañsa suykiti, kuna laykutejj jupatwa “chʼamajj juti” (Salmo 62:11). Ukampis ¿kunjam toqenakatsa Diosajj wali chʼamanïtap uñachtʼayi?

¿Kunanaksa Jehová Diosajj chʼamapampejj luri?

7. 1) ¿Kunas Jehová Diosan espíritu santopajja? 2) Hebreo ukat griego arunakarjamajja, ¿kamsañsa espíritu arojj munaraki?

7 Jehová Diosan espíritu santopajj jan tukuskiriwa. Uka toqet parlkasajja, Bibliajj Génesis 1:2 texton ‘Diosan chʼamapa’ sasaw qhanañchi. Hebreo ukat griego arunakarjamajja, Biblian “espíritu” arojj “thaya” ukat “samana” sasaw traducisispa. Wali yatjjattʼat jaqenakatakejja, ukham traducisitapajj wali qhanawa, jan uñjkay chʼamat parlasitapwa amuyapjjaraki. Espíritu santojj mä thayjamawa janirakiw uñjksnati, ukampis uka espiritojj kunsa luraski uk qhanwa amuysna.

8. Bibliarjamajja, ¿Diosan espíritu santopajj kunamp sasisa, ukat kunatsa ukham qhanañchasitapajj wali askejja?

8 Jehová Diosajj espíritu santopampejj taqe kunwa luraspa. Ukatwa Bibliajj espíritu santojj Diosan lukʼanapäkaspasa, amparapäkaspasa ukham qhanañchi (Deuteronomio 5:15; Salmo 8:3; Lucas 11:20). Jiwasajj amparampipuniw mä kuns lurtanjja, Diosajj ukhamarakiw kunaymaninak espíritu santopampejj luraspa. Sañäni, jupajj espíritu santopampiw jiskʼa atomonak lurawayi ukat Mar Rojo qotsa payar jaljtayawayi. Nayrïr patak maranakan jakir cristianonakarojja, yaqha arunak parlapjjañapatakiw Diosajj espiritupamp yanaptʼawayaraki.

9. ¿Kunjam toqetsa Jehová Diosajj wali chʼamanïtap uñachtʼayaraki?

9 Maysa toqetjja, Jehová Diosajj Taqe Kunjjar Munañaniwa, ukhamatwa wali chʼamanïtap uñachtʼayaraki. Ak amuytʼañäni: Jehová Diosajj walja waranqa servirinakaparuw alajjpachan apnaqe, uka servirinakapajj Diosan mayitanakap phoqañatakejj listokïpjjewa. Jupanakat parlkasajja, “mä jachʼa ejercitöpjjewa” sasaw Biblian qhanañchi (Salmo 68:11; 110:3). Ukampis jaqenakajj janiw angelanakjam chʼamanïktanti. Amuytʼañataki, asirionakajj Diosan markapar atacapkäna ukhajja, mä sapa angelakiw 185.000 soldadonakar mä aruman jiwarayäna (2 Reyes 19:35). Cheqansa, angelanakajj wali chʼamanipunïpjjewa (Salmo 103:19, 20).

10. 1) ¿Kunatsa Jehová Diosajj ejercitonakan Diosapa satajja? 2) ¿Khitis Diosan taqe luratanakapat jukʼamp chʼamanejja?

10 ¿Qhawqha angelanakas utjpacha? Mä kutejja, Daniel profetajj mä visionwa uñjäna, uka visionanjja 100 millonats jila angelanakaw Jehová Diosan tronop nayraqatankasipkäna, ukampis Danielajj taqpach angelanakaruw uñjäna sasajj janiw Bibliajj qhanañchkiti (Daniel 7:10). Ukhamajj walja millón millón angelanakaw utji, ukatwa Jehová Diosajj ejercitonakan Diosapa satajja. Diosar ukham sasitapajja, kunjamsa wali suma organistʼat chʼamani angelanakarojj pʼeqtʼi uk amuyañatakiw yanaptʼistu. Ukampis taqe uka angelanakar pʼeqtʼañapatakejja, Jehová Diosajj wali munat Yoqaparuw autoridad churawayi, ‘jupaw taqpach luratanakapat nayrïrejja’ (Colosenses 1:15). Diosan taqe luratanakapatjja, Jesusaw jukʼamp chʼamanejja (arcángel), ukatwa taqe angelanakana, serafín ukat querubín angelanakan pʼeqtʼiripajja.

11, 12. 1) ¿Diosan Arupajj qhawqha chʼamanisa? 2) ¿Diosan chʼamapat Jesusajj kamsänsa?

11 Jehová Diosan chʼamapat parlkasajja, Hebreos 4:12 textojj akham sarakiwa: “Diosan arupajj jakkiriwa, wali chʼamanirakiwa” sasa. Diosan amuytʼayatäsin qellqatäki uka Biblianjja, walja suma arunakaw utji, wali chʼamanirakiwa. Jiwasatï Biblia liytʼsna ukhajja, wali chʼamañchtʼataw jikjjatassna, Diosar jukʼamp confiyañatakisa jakäwisan cambionak lurañatakis yanaptʼarakistaspawa. Apóstol Pablojja, jan cheqapar sarnaqer jaqenakat amuyasipjjañapatakiw cristianonakar ewjjtʼäna, ukat akham sarakïnwa: “Jumanakat yaqhepajj ukhamäpjjayätawa” sasa (1 Corintios 6:9-11). Cheqansa, Diosan Arupaw uka cristianonakarojj chʼam churäna, cambionak lurapjjañapatakis yanaptʼarakïna.

12 Jehová Diosajj wali chʼamanipuniwa ukat kunanaktï lurañ amtki ukanakwa chʼamapampejj luraraki, janipuniw kunasa ni khitis jarktʼkaspati. Jesús pachpaw uka toqet akham säna: “Diosatakejj taqe kunas lurasikispawa” sasa (Mateo 19:26). ¿Kunanaksa Jehová Diosajj chʼamapampejj lurpacha?

Diosajj chʼamapampiw amtanakap phoqe

13, 14. 1) ¿Jehová Diosajj janiw chʼam utjayir Diosakïkiti sasajj kunatsa sistanjja? 2) ¿Kunanaksa Jehová Diosajj chʼamapamp luri?

13 Jehová Diosan espiritupajja, taqe kunat sipans jukʼamp chʼamaniwa. Ukampis Jehová Diosajj janiw chʼam utjayir Diosakïkiti, jan ukasti amuytʼiri jiwasanakat llakisiri ukham Diosawa, ukatjja cheqaparjamaw chʼamap apnaqaraki. ¿Kunanaksa Diosajj chʼamapamp lurpacha?

14 Kunjamtï yatjjatkañänejja, Jehová Diosajj chʼamap toqew mä kuns luraspa, tʼunthapispa, jarkʼaqaspa, askicharakispa. Mä arunjja, amtanakap phoqañatakejj kun lurañatï wakiski ukwa chʼamapampejj luraspa (Isaías 46:10). Awisajja, espíritu santop toqew Jehová Diosajj jupat yatichistu, kunanak lurañassa muni uksa yaticharakistuwa. Ukat jukʼampisa Diosajj amtanakapwa chʼamapampejj phoqe, jutïrinsa Reinop toqew sutip qʼomachani, taqe gobiernonakat sipansa suma apnaqerïtapwa uñachtʼayarakini. Uka amtanakap phoqañatakejja, janiw kunasa ni khitis jarktʼañ puedkaniti.

15. ¿Kunjamsa Jehová Diosajj chʼamapamp servirinakapar yanaptʼi, ukat kunjamsa Diosajj wali chʼamanïtap Eliasar uñachtʼayäna?

15 Jehová Diosajj sapa mayniruw chʼamapampejj yanaptʼarakistu. Uka toqet 2 Crónicas 16:9 textojj akham siwa: “Jehová Diosan nayranakapajj wali amuyumpiw aka oraqpach uñchʼukisinki, ukhamat khitinakatï jupar phoqat chuymamp servipki ukanak laykojj chʼamap uñachtʼayañataki” sasa. Elías profetajj kunanaktï uñjkäna istʼkarakïna ukaw ukhamätap uñachtʼayistu, Jehová Diosajj chʼamap toqejj wali musparkañanak luräna. Eliasajj Jezabel reynamp amenazataw uñjasïna, ukatwa jan jiwañ laykojj escapjjäna. Jupajj sapakiw jikjjatasïna, wal ajjsarayasïna ukat wali desanimataw uñjasirakïna; kunanaktï lurkäna ukanakajj inamayäkaspasa ukhamwa amuyarakïna. Ukampis Eliasar chuymachtʼañatakejja, Jehová Diosajj wali chʼamanïtapwa uñachtʼayäna. Mä jachʼa thay sartayasa, oraq khatatiyasa, ukat nina aqtayasaw jupar yanaptʼaskatap Diosajj uñachtʼayäna. Ukhamajj Taqe Chʼamani Diosaw Eliasampïskäna, jupajj janiw kunäkipans Jezabel reynarojj ajjsarañapäkänti (1 Reyes 19:1-12). b

16. ¿Kunatsa Jehová Diosan chʼamapat lupʼiñajj wal chuymachtʼistu?

16 Jichhürunakanjja Diosajj janiw ukham milagronak lurjjeti, ukampis jupajj pachpakïskiwa (1 Corintios 13:8). Jupar munasirinakarojj chʼamapamp yanaptʼañwa munaraki. Jehová Diosajj alajjpachansa jakkchejja, janiw jiwasanakat jayankkiti. Jupajj jan tukuskir chʼamapampejj yanaptʼapunistaniwa, cheqansa “Diosajj taqe khitinakatï jupar artʼasipki ukanakan jakʼapankiwa” (Salmo 145:18). Mä kutejja, Daniel profetajj yanaptʼita sasaw ruwtʼasïna, ukampis orasiñ janïr tukuykäna ukhaw mä angelajj jupar uñstjjäna (Daniel 9:20-23). Jehová Diosajj servirinakapar yanaptʼapuniwa, chʼamañchtʼarakiwa (Salmo 118:6).

Diosar jakʼachasiñ janiw ajjsarayasiñasäkiti

17. ¿Diosarojj wali chʼamanïtapat ajjsarañasäspati?

17 ¿Diosarojj wali chʼamanïtapat ajjsarañasäspati? Jïsa, kuna laykutejj Jehová Diosarojj taqe chuymaw respetomp uñjañasa. Bibliajj uka toqet parlkasajja akham siwa: “Diosar ajjsarañajj yatiñan qalltapawa” sasa (Salmo 111:10). Maysa toqetjja, janiw Diosar ajjsarañasäkiti. Diosajj wali chʼamanïkchisa, jan ajjsarasaw jupar jakʼachasiñasa, amigopäñatakis chʼamachasiñasaraki.

18. 1) Walja jaqenakajj autoridadanïpki ukanakarojj ¿kunatsa jan confiyapki? 2) ¿Kunsa Jehová Diosajj wali chʼamanïkasas janipun lurkaspa?

18 Khä 1887 maran Lord Acton sat chachajj akham sasaw qellqäna: “Maynejj jukʼamp autoridad katoqe ukhajja, jukʼamp jan wali jaqeruw tukuspa ukat jan walinakwa lurarakispa” sasa. Waljaniw uka chachjamajj amuyapjje, kuna laykutejj uka arunakajj cheqäskapuniwa. Jaqenakajj pantjasirïtanwa, ukatwa autoridadanïpki ukanakajj jan cheqaparjam apnaqapkiti (Eclesiastés 4:1; 8:9). Walja jaqenakajja, khitinakatï autoridadanïpki ukanakarojj janiw confiyapkiti, jupanakar jakʼachasiñsa ajjsarayasipjjewa. Ukampis Jehová Diosajj jukʼamp chʼamanïkchisa ukat wali autoridadanïkchisa janipuniw jan walinak lurkaspati. Kuna laykutejj jupajj santo Diosawa, janiw aka oraqen jakiri jucharar chacha warminakjamäkiti. Chʼamapampejj janipuniw kuna jan walinaksa lurawaykiti ni lurkarakinisa.

19, 20. 1) ¿Jehová Diosajj chʼamap kuna cualidadanakamp chikas uñachtʼayi, kunatsa uk yatiñajj chuymachtʼistu? 2) Jehová Diosajj munañapamp janiw apnaqayaskiti sasajj ¿kunatsa sissna? Uk mä uñachtʼäwimp qhanañchtʼam.

19 Aka capitulonjja, Jehová Diosan chʼamapatwa parlawaytanjja, ukampis ukajj Diosan cualidadanakapat maynïrikiwa. Jutir capitulonakanjja Diosajj cheqaparjam kuns lurirïtapata, yatiñanïtapata ukat munasirïtapatwa yatjjataskañäni. Jupajj kunapachatï chʼamapamp mä kuns lurki ukhajja, cheqaparjam kuns lurirïtapa, yatiñanïtapa ukat munasirïtapwa uñachtʼayaraki. Kunats ukham sistan uka toqets yatjjataskarakiñäniwa. Ukampis nayraqatajj Jehová Diosan yaqha cualidadapatwa yatjjataskañäni, uka cualidadajj munañapamp jan apnaqayasitapawa (autocontrol). Aka oraqenkir gobernantenakajj janiw ukham chuymanïpjjatap uñachtʼayapkiti, antisas munañapampikiw apnaqayasipjje.

20 Wali chʼamani wali jachʼa jaqempi jikisisma ukhajj ¿kunjamakis jikjjatasisma? Inas qalltan ajjsarchisma, ukampis jupar sum uñtʼasajj janiw jupar jakʼachasiñ ajjsarayasjjasmati. Uka jaqen wali munasirïtap uñjasasa, kunjamsa chʼamapampejj mayninakar yanaptʼi uk uñjasasa, kunjamsa aynachtʼatäpki jan yanapirinïpki ukanakarus jarkʼaqaraki uk uñjasas wal kusisisma. Kunjamsa sutip contra kʼarinak parlapki ukhajj munasiñamp arjjatasi uk uñjasasa, kunjamsa coleramp jan apayaski uk uñjasas wal muspararakisma. Ukampis jumatï uka jaqësma ukhajja, ¿munasiñampit juma contra parlapki ukanakar parlasma, janit coleramp apayaskasma? Cheqansa maynir jukʼamp sum uñtʼtan ukhajja, jupan amigopäñwa muntanjja. Taqe Chʼamani Jehová Diosajj uka chachjam suma chuymaniwa, ukatwa jupan amigopäñ muntanjja. Aka capitulon titulopajj kawkïr textot apstʼatäkitï uka toqet amuytʼañäni, uka textojj akham siwa: “Jehová Diosajj paciencianiwa, wali chʼamanirakiwa” sasa (Nahúm 1:3). Jehová Diosajj janipuniw chʼamapampejj khitirus jankʼak jan waltʼaykiti, ni jan wali jaqenakarus jankʼak castigkiti. Kutin kutinis jan wali jaqenakajj qallasipkchejja, llampʼu chuymampi, munasiñampi ukat wali pacienciampiw jupanakar uñjaskaki (Salmo 78:37-41).

21. ¿Kunatsa Jehová Diosajj voluntadap lurañatak jan obligkistu, ukat kunsa ukajj jupat yatichistu?

21 Jehová Diosajj kunjamsa munañapamp jan apnaqayaski uk jichhajj amuytʼaskakiñäni. Jumatï wali chʼamanïsma ukhajja, mayninakarojj munañamarjamak apnaqañwa awisajj munjjasma. Ukampis Jehová Diosampejj janiw ukhamäkiti, jupajj wali chʼamanïkasas janiw jaqenakarojj jupar servipjjañapatak obligkiti, antisas jiwas pachpa amtirwa lurawayistu. Ukatjja jan wali amtanakar purisajj kunjamanakansa uñjassna ukwa amtayistu, suma amtanakar purisajj kuna bendicionanaksa katoqsna uksa amtayarakistuwa, ukhamat jiwas pachpa ajlliñasataki (Deuteronomio 30:19, 20). Jehová Diosajj janiw munkir jan munkir jupar serviñassa, ni wali chʼamanïtapat ajjsarayasis serviñassa munkiti, jan ukasti khitinakatï munasiñat jupar serviñ munapki ukanakaruw thaqe (2 Corintios 9:7).

22, 23. 1) ¿Kunatsa Jehová Diosajj servirinakapar jan payachasis autoridad churi? 2) ¿Kuna toqetsa jutir capitulon yatjjataskañäni?

22 Jichhajj kunatsa Taqe Chʼamani Diosarojj jan ajjsarañasäki uk amuytʼarakiñäni. Khitinakatï autoridadanïpki ukanakajj janiw lurañanakap mayninakar churañ munapkiti, jupanakakiw apnaqañ munapjje. Ukampis Jehová Diosajj jupat jan jitheqtir servirinakaparusa Yoqaparusa, jan payachasisaw autoridad churi (Mateo 28:18). Ukatjja Jehová Diosajj yaqha toqetwa servirinakapar chʼam churaraki, uka toqet Biblian akham siwa: “Jehová Dios Tata, taqe kunanakatï alajjpachansa aka oraqens utjki ukanakajj jumankiwa, ukatwa jumajj jachʼätajja, chʼamanïtasa, sutimas wali sumawa, kʼajkir qhanätawa, musparkañarakïtawa. [...] Jumarakiw taqe kunjjar apnaqtajja, wali chʼamanirakïtawa, juman amparamaw maynirojj jachʼar tukuyaspa, taqenirus chʼam churarakispa” sasa (1 Crónicas 29:11, 12).

23 Jehová Diosajj jumar chʼam churañwa muntamjja. Cheqansa, taqeniruw “jaqen chʼamapat jilankki” uka chʼam churañ munistu (2 Corintios 4:7). Jehová Diosajj kunjamsa chʼamap cheqaparjam munasiñamp apnaqe uk yatisajja, jukʼampiw jupar jakʼachasiñ muntanjja. Akjjar jutki uka capitulonjja, kunjamsa Diosajj chʼamapampejj taqe kunanak lurawayi ukwa yatjjataskañäni.

a “Taqe Chʼamani” sasin traducitäki uka arojja, griego arurjamajj “taqe kunjjar apnaqeri; taqe kunjjar wali chʼamani” sañwa muni.

b Bibliajja, “Jehová Diosajj janiw thayankkänti”, “janiw terremotonkkänti”, “janiw ninankkänti” sasaw qhanañchi. Jehová Diosan servirinakapajja janiw thayarusa, ninarusa, jan ukajj jallurus diosanakarjam adorktanti. Antisas akwa sum yattanjja: Jehová Diosakiw taqe kunat sipans jukʼamp chʼamanejja (1 Reyes 8:27).