1. а) Аллаһ Адәмә һансы тапшырығы вермишди? б) О вахтдан бәри Аллаһын халгы дил әнамындан неҹә истифадә едир?

ЈЕҺОВА АЛЛАҺ јаратдығы варлыглара дил габилијјәти бәхш едиб. Адәми ҹәннәт бағында јерләшдирәндән сонра Аллаһ она диллә бағлы тапшырыг верди. О, һејванлара ад гојмалы иди. Адәм өз јарадыҹылыг габилијјәтини вә ағлыны ишә салыб һејванларын һәр биринә мүнасиб ад верди (Јар. 2:19, 20). О вахтдан бәри Аллаһын халгы данышыг габилијјәти илә, јәни дилдән истифадә едәрәк Јеһова Аллаһы мәдһ едир вә инсанлара Онун ирадәсини бәјан едир. Сон заманлар дил әнамы пак ибадәтин вүсәт алмасына даһа бир үсулла өз төһфәсини верир. Сөһбәт Мүгәддәс Китабын тәрҹүмәсиндән ҝедир.

2. а) «Јени Дүнја Мүгәддәс Китаб Тәрҹүмәси Комитәси» тәрҹүмә иши илә бағлы һансы принсипләри рәһбәр тутуб? б) Бу мәгаләдә нәји нәзәрдән кечирәҹәјик?

² Мүгәддәс Китабын минләрлә тәрҹүмәси мөвҹуддур. Онлардан бәзиләри диҝәрләри илә мүгајисәдә орижинал мәтндәки фикирләри нисбәтән дәгиг верир. 1940-ҹы илләрдә «Јени Дүнја Мүгәддәс Китаб Тәрҹүмәси Комитәси» тәрҹүмә принсипләри тәсис етмишди. Мүгәддәс Китаб 130-дан чох дилә тәрҹүмә олунаркән бу принсипләр рәһбәр тутулмушдур. Бунлар нөвбәти  принсипләрдир: 1) Аллаһын адыны Мүгәддәс Јазыларын орижинал мәтниндә раст ҝәлинән јерләрдә јазмаг вә бунунла да бу ады мүгәддәс тутмаг. (Мәтта 6:9 ајәсини охујун.) 2) Мүмкүн олан јерләрдә һәрфи тәрҹүмә етмәк, лакин сөзбәсөз тәрҹүмә фикри тәһриф едәрсә, онда мәнаны дүзҝүн чатдырмаг. 3) Охумаг вә баша дүшмәк асан олсун дејә ајдын дилдә тәрҹүмә етмәк *. (Нәһәмја 8:8, 12 ајәләрини охујун.) Ҝәлин ҝөрәк бу принсипләр «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин 2013-ҹү илдә инҝилисҹә бурахылан јениләнмиш версијасында, еләҹә дә башга дилләрдә олан бурахылышында неҹә рәһбәр тутулуб.

3, 4. а) Һансы гәдим әлјазмаларда тетраграмматона раст ҝәлинир? б) Мүгәддәс Китабын бир чох тәрҹүмәчиләри нә етмишләр?

³ Мүгәддәс Китабын гәдим ибрани әлјазмаларыны, мәсәлән, Өлү дәниз әлјазмаларыны арашдыранлар тетраграмматонун, јәни Аллаһын адыны билдирән дөрд ибрани һәрфинин нә гәдәр чох ишләндијини ҝөрәндә һејрәтә ҝәлирләр. Аллаһын адына јалныз гәдим ибрани әлјазмаларында јох, һәмчинин јунанҹа «Септуаҝинта»нын ерамыздан әввәл икинҹи әсрдән ерамызын биринҹи әсринә гәдәр олан дөврә аид бәзи нүсхәләриндә дә раст ҝәлинир.

⁴ Бәли, бу фактлар сүбут едир ки, Аллаһын ады Мүгәддәс Китабда олмалыдыр. Амма бир чох тәрҹүмәләрдән Аллаһын мүгәддәс ады тамамилә ҝөтүрүлүб. 1950-ҹи илдә «Инҹилин Јени Дүнја Тәрҹүмәси» чыхандан ики ил сонра «Јениләнмиш стандарт тәрҹүмә» нәшр олунду. 1901-ҹи илдә дәрҹ олунан «Американ стандарт тәрҹүмә»нин јениләнмиш версијасы олан бу тәрҹүмә «Американ стандарт тәрҹүмә»нин наширләринин јүрүтдүјү сијасәти тамамилә дәјишәрәк Аллаһын адыны тәрҹүмәдән ҝөтүрмүшдү. Бунун сәбәби өн сөздә белә изаһ олунур: «Тәк олан Аллаһын адыны чәкмәк Христиан Килсәсинин иманына тамамилә зиддир». Сонралар һәм инҝилис, һәм дә башга дилләрә едилән тәрҹүмәләр дә ејни јолла ҝетдиләр.

5. Нәјә ҝөрә Аллаһын адынын Мүгәддәс Китабын тәрҹүмәсинә дахил едилмәси ваҹибдир?

⁵ Аллаһын адынын тәрҹүмәјә дахил едилиб-едилмәмәси нәјә ҝөрә мүһүм мәсәләдир? Пешәкар тәрҹүмәчи билир ки, мүәллифин нијјәтини баша дүшмәк чох ваҹибдир. Бу, тәрҹүмә илә бағлы гәрарлара өз тәсирини ҝөстәрир. Мүгәддәс Китабын чохлу ајәләри Аллаһын адынын вә бу ады мүгәддәс тутмағын ваҹиблијини ҝөстәрир (Чых. 3:15; Зәб. 83:18; 148:13; Әшј. 42:8; 43:10; Јәһ. 17:6, 26; Һәв. 15:14). Мүгәддәс Китабын мүәллифи олан Јеһова Аллаһ мөмин бәндәләринә илһам вермишди ки, Онун Кәламыны јазаркән адыны сәрбәст шәкилдә чәксинләр. (Һизгијал 38:23 ајәсини охујун.) Гәдим әлјазмаларда минләрлә дәфә раст ҝәлинән бу адын тәрҹүмәјә дахил едилмәмәси Мүгәддәс Китабын Мүәллифинә гаршы һөрмәтсизликдир.

6. Нәјә ҝөрә «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин јениләнмиш версијасында Аллаһын ады даһа алты ајәјә әлавә олунуб?

⁶ Мүгәддәс Китабда Аллаһын адынын сахланылмасынын леһинә олан сүбутлар артыр ки азалмыр. «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин 2013-ҹү илдә јениләнмиш версијасында Аллаһын ады 7216 дәфә јазылыб. Бу, 1984-ҹү ил нәшриндән алты дәфә чохдур. Әлавә олунан адлардан беши 1 Ишмуил 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16 ајәләриндә јазылыб. Бу, әсас етибарилә, «Өлү дәниз әлјазмалары»на ҝөрә әлавә едилиб. «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ни тәрҹүмә едәркән ибрани Масорет мәтниндән истифадә олунмушду. Анҹаг јашы ибрани Масорет мәтниндән 1000 илдән чох олан «Өлү дәниз әлјазмалары»нда Аллаһын ады  бу ајәләрдә дә јазылмышды. Гәдим әлјазмалары арашдырмағын нәтиҹәсиндә Аллаһын ады бир дәфә дә Һакимләр 19:18 ајәсинә әлавә олунуб.

7, 8. Јеһова адынын мәнасы нәдир?

⁷ Һәгиги мәсиһиләр үчүн Аллаһын ады бөјүк мәна дашыјыр. «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин 2013-ҹү илдә јениләнмиш версијасында бунунла бағлы јени фикир вар. «Јени Дүнја Мүгәддәс Китаб Тәрҹүмәси Комитәси» билир ки, бу ад ибрани дилиндә «һаваһ» фелинин иҹбар нөвүнү әкс етдирир вә «олмасына сәбәб олур» мәнасыны дашыјыр *. Әввәлләр бизим нәшрләримиздә бу мәнаны Чыхыш 3:14 ајәсилә бағлајырдылар. Орада дејилир: «Ким Истәсәм, Олаҹағам». Мүгәддәс Китабын 1984-ҹү ил нәшриндә Аллаһын адынын мәнасы белә изаһ олунурду ки, Јеһова вәдләрини иҹра етмәк үчүн Өзүнүн истәдији кәс олмасына сәбәб олур *. Лакин Мүгәддәс Китабын 2013-ҹү ил нәшринин А4 әлавәсиндә изаһ олунур: «Дүздүр, Аллаһын адынын мәнасы өзүнә бу фикри дә дахил едә биләр, лакин тәкҹә бунунла мәһдудлашмыр. Мәнаја һәмчинин бу фикир дә дахилдир ки, Аллаһ-Таала Өз хилгәти илә вә мәгсәдинин һәјата кечмәси илә әлагәдар лазыми шејләрин олмасына сәбәб олур».

⁸ Јеһова јаратдығы хилгәтин истәдији кәс олмасына сәбәб олур. Адынын мәнасына ујғун олараг, Јеһова Нуһун ҝәми дүзәлдән, Бәсалилин сәнәткар, Ҹәдунун иҝид дөјүшчү, Булусун диҝәр халглара ҝөндәрилмиш һәвари олмасына сәбәб олду. Бәли, Аллаһын халгы үчүн Онун адынын бөјүк мәнасы вар. Мәһз буна ҝөрә дә «Јени Дүнја Мүгәддәс Китаб Тәрҹүмәси Комитәси» Аллаһын адынын мүгәддәслијинә вә дәрин мәнасына һөрмәт едәрәк бу тәрҹүмәјә бу ады дахил етмишдир.

9. Һансы сәбәбә ҝөрә Мүгәддәс Китабын башга дилләрә тәрҹүмә олунмасына өнәм верилир?

⁹ 130-дан чох дилдә чыхан «Јени Дүнја Тәрҹүмәси» Аллаһын адыны Мүгәддәс Јазыларда лазым олан јерләрдә јазмагла бу ада һөрмәтлә јанашмышдыр. (Мәлаки 3:16 ајәсини охујун.) Бунун әксинә олараг, мүасир дөврдә Мүгәддәс Китаб тәрҹүмәләринә Аллаһын ады дахил едилмир, әвәзинә «Рәбб», јахуд да јерли аллаһларын ады јазылыр. Ән чох да мәһз бу сәбәбә ҝөрә Јеһованын Шаһидләринин Рәһбәрлик Шурасы илк нөвбәдә чалышыр ки, мүмкүн гәдәр даһа чох инсанда Аллаһын адыны уҹалдан Мүгәддәс Китаб олсун.

10, 11. «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ни диҝәр дилләрә тәрҹүмә едәнләр һансы чәтинликләрлә үзләширдиләр?

¹⁰ Мүгәддәс Јазылары инҝилисҹәдән башга дилләрә тәрҹүмә едәркән тәрҹүмәчиләр чохлу проблемләрлә үзләширдиләр. Мәсәлән, әввәлләр инҝилисҹә «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ндә ибрани сөзү олан «шеол» бир чох ајәләрдә, мисал үчүн, Ваиз 9:10 ајәсиндә сахланылмышды. Бу, инҝилисҹә олан бәзи башга тәрҹүмәләрдә дә белә иди. Әввәлләр бу ајә белә јазылмышды: «Ҝедәҹәјин Шеолда нә иш, нә нијјәт, нә елм, нә дә һикмәт вар». Башга дилләрә тәрҹүмә едән тәрҹүмәчиләр белә бир проблемлә үзләширдиләр: «шеол» сөзү онларын охуҹуларына таныш дејил, бу сөз лүғәтдә јохдур, һәмчинин бу сөз ҹоғрафи мәкан кими сәсләнир. Бу сәбәбдән, «шеол» вә онун јунан еквиваленти олан «һадес» сөзүнүн мәнасыны ајдын вермәк үчүн бу сөзләри «Мәзар» кими тәрҹүмә етмәјә иҹазә верилди.

¹¹ Бәзи дилләрдә ибрани сөзү «нефеш» вә јунан сөзү «психи»нин давамлы олараг инҝилис дилиндәки кими «ҹан» сөзү илә тәрҹүмә олунмасы чашгынлыг јарадырды. «Ҹан» сөзү руһ кими баша дүшүлүрдү вә јанлыш олараг белә бир тәсәввүр ојадырды ки, сөһбәт  инсанын өзүндән јох, өләндән сонра онун бәдәниндән ајрылан руһдан ҝедир. Буна ҝөрә дә «ҹан» сөзүнүн контекстә әсасән вә «Мүгәддәс Јазыларын Јени Дүнја Тәрҹүмәси — Истинадларла» нәшринин әлавәләр бөлмәсиндә изаһ олунан мәналарына мүвафиг тәрҹүмә едилмәсинә иҹазә верилди. Беләликлә, мәтнин ајдын баша дүшүлмәсинә үстүнлүк верилди, әлавә мәлумат исә чох вахт һашијәјә дахил едилди.

12. «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин 2013-ҹү илдә јениләнмиш версијасында һансы дәјишикликләр едилди? (Һәмчинин бу сајда олан «“Јени Дүнја Тәрҹүмәси”нин 2013-ҹү ил бурахылышы» адлы мәгаләјә бахын.)

¹² Тәрҹүмәчиләрин суалларындан ајдын олурду ки, башга сөзләр дә јанлыш тәәссүрат ојада биләр. Беләликлә, 2007-ҹи илин сентјабр ајында Рәһбәрлик Шурасы «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин инҝилис нәшринә јенидән бахылмасына иҹазә верди. Иш просесиндә Мүгәддәс Китаб тәрҹүмәчиләринин јаздығы минләрлә суала бахылды. Көһнәлмиш инҝилис сөзләри јениләри илә әвәз олунду. Мәтнин ајдын, анлашыглы олмасына, ејни заманда мәнанын дүзҝүн тәрҹүмә едилмәсинә диггәт јетирилди. Башга дилләрдә тәтбиг едилән үсулларын инҝилис мәтнинә дә тәтбиг едилмәси ону тәкмилләшдирди (Мәс. 27:17).

13. 2013-ҹү илдә јениләнмиш версија неҹә гаршыланды?

¹³ «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин инҝилис дилиндә јениләнмиш версијасы неҹә гаршыланды? Бунунла бағлы Јеһованын Шаһидләринин Бруклиндәки баш идарәсинә минләрлә миннәтдарлыг мәктубу ҝәлди. Бир баҹынын сөзләриндә чохларынын һиссләри әкс олунурду: «Мүгәддәс Китаб ләл-ҹәваһиратла долу олан хәзинәдир. 2013-ҹү ил нәшриндән Јеһованын ајдын јазылмыш сөзләрини охујанда, санки, инҹиләри бир-бир ҝөздән кечирирсән, онун һәр тәрәфинә, рәнҝинә, ҝөзәллијинә, шәффафлығына һејран олурсан. Мүгәддәс Јазыларын дилинин садәлији мәнә Јеһованы даһа јахындан танымаға көмәк едир. О, санки, ата кими, мәни бағрына басыб мәнә сөзләри илә тәскинлик верир».

14, 15. «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин башга дилләрдә чыхмасы һансы һиссләри доғурмушдур?

¹⁴ «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин башга дилләрдә чыхан нәшри дә инсанлара хош тәсир бағышлајыр. Болгарыстанын Софија шәһәриндән олан јашлы бир киши болгар дилиндә чыхан нәшрлә бағлы демишди: «Мән узун илләрдир ки, Мүгәддәс Китабы охујурам, амма һәлә һеч бир тәрҹүмәни бу гәдәр ајдын  баша дүшмәмишдим, бу тәрҹүмәдә сөзләр инсанын руһуна, үрәјинә ишләјир». Албан дилиндә «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ни алан бир баҹы дејир: «Аллаһын Кәламы албан дилиндә чох ҝөзәл сәсләнир. Бу, чох бөјүк шәрәфдир ки, Јеһова Аллаһ бизимлә өз дилимиздә данышыр!»

¹⁵ Бир чох өлкәләрдә Мүгәддәс Китаб баһадыр вә һәләм-һәләм тапылмыр. Буна ҝөрә дә Мүгәддәс Китабы алмағын өзү артыг һамы үчүн бөјүк һәдијјә олур. Руанда барәдә һесабатда дејилир: «Узун мүддәт әрзиндә гардашларын дәрс кечдији адамлар руһани ҹәһәтдән ирәлиләмирдиләр. Чүнки онларын Мүгәддәс Китабы јох иди. Онларын јерли килсәнин бурахдығы нәшри алмаға да имканлары чатмырды. Мүәјјән ајәләрин мәнасыны баша дүшмүрдүләр. Бу да онларын инкишафына мане олурду». Анҹаг онларын дилиндә «Јени Дүнја Тәрҹүмәси» чыханда һәр шеј дәјишди. Руандада јашајан вә дөрд јенијетмә өвлады олан бир аилә демишди: «Бизә бу Мүгәддәс Китабы вердијинә ҝөрә Јеһоваја, садиг вә ағыллы нөкәрә чох миннәтдарыг. Биз чох касыбыг, аиләнин һәр бир үзвү үчүн Мүгәддәс Китаб алмаға имканымыз јохдур. Анҹаг инди һәр биримизин өз китабы вар. Јеһоваја миннәтдарлығымызы ҝөстәрмәк үчүн биз һәр ҝүн аиләликҹә Мүгәддәс Китабы охујуруг».

16, 17. а) Јеһова Өз халгы үчүн нә истәјир? б) Биз нәјә әзмли олмалыјыг?

¹⁶ Вахт кечдикҹә «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин јениләнмиш версијасы башга дилләрә дә тәрҹүмә олунаҹаг *. Шејтан бу ишә әнҝәл төрәтмәк истәјир. Амма Јеһова Аллаһ «Јени Дүнја Тәрҹүмәси» васитәсилә өз халгы илә ајдын, анлашыглы шәкилдә данышыр. Вә биз инанырыг ки, Јеһова халгынын бу китабы охујуб Она гулаг асмасыны истәјир. (Әшија 30:21 ајәсини охујун.) Ҝүн ҝәләҹәк «сулар дәнизи долдурдуғу кими, дүнја башдан-баша Јеһова барәдә биликлә долаҹаг» (Әшј. 11:9).

¹⁷ Ҝәлин Јеһованын вердији һәр бир бәхшишдән, о ҹүмләдән Онун адыны шәрәфләндирән бу нәшрдән фајдаланмаға әзмли олаг. Гој Јеһова һәр ҝүн Өз Кәламы васитәсилә сизинлә данышсын. О, Өз сонсуз гүдрәтилә бизим дуаларымыза диггәтлә гулаг асыр. Бу үнсијјәтин сајәсиндә биз Јеһоваја даһа да јахынлашаҹағыг вә Она олан мәһәббәтимиз артдыгҹа артаҹаг (Јәһ. 17:3).