Sinasabi kan Bibliya na an ‘langkaw ni Goliat anom na maniko may sandangaw.’ (1 Samuel 17:4) An sarong maniko inaabot nin 44.5 sentimetros, an sarong dangaw inaabot nin 22.2 sentimetros. Kaya kun susumahon, may langkaw siya na mga 2.9 metros. May mga nagsasabi na imposible an langkaw na iyan ni Goliat. Pero isipon ini: Sa modernong panahon niyato, an pinakahalangkaw na tawo na nairekord igwa nin langkaw na 2.7 metros. Kaya, imposible daw talaga na mas halangkaw saiya si Goliat nin mga 20 sentimetros? Hali siya sa tribo nin Refaim na midbid na pambihira an mga langkaw. Sa sarong dokumento sa Ehipto na kaidto pang ika-13 siglo B.C.E., may nasambit na mga daing takot na mga suldados sa rehiyon nin Canaan na labing 2.4 metros an langkaw. Kaya dawa ngani bakong ordinaryo an langkaw ni Goliat, bako nanggad iyan imposible.

Pinurbaran kaidto kan mga iskolar na ibali si Hading David sa mga tawong uruistorya sana, pero masakit nang gibuhon iyan. May nakutkot an mga arkeologo na suanoy na inskripsiyon na may nakasurat na “an pamilya ni David.” Apuwera kaiyan, may sinambit si Jesu-Cristo na nagpapatunay na totoong tawo si David. (Mateo 12:3; 22:43-45) An katunayan kan pagigin Mesiyas ni Jesus sinusuportaran kan duwang detalyadong lista kan linya nin pamilya na nagpapahiling na siya gikan ni Hading David. (Mateo 1:6-16; Lucas 3:23-31) Malinaw na totoong tawo si David.

Sinasabi kan Bibliya na nangyari an ralaban sa Kababan nin Ela. Asin mas espesipiko pa ngani iyan. Sinabi kaiyan na an mga Filisteo nagkampo sa gilid nin bulod sa bandang tahaw kan duwang banwaan, an Soco asin Azeka. An mga Israelita man nakapuwesto duman sa kababan sa kahampang na bulod. Totoong lugar daw an mga ini?

Ini an sinabi kan sarong nagpasyar sa lugar na iyan dai pa sana nahahaloy: “Dinara kami kan samong guide—na bakong tawong relihiyoso—sa Kababan nin Ela. Nagtukad kami pasiring sa parteng itaas kan bulod. Mantang pigtatanaw mi an kababan, ipinabasa niya samo an 1 Samuel 17:1-3. Dangan itinukdo niya samo an ibong kan kababan asin nagsabi: ‘Sa parteng wala, yaon diyan an dating Soco.’ Dangan pagkiling niya, sinabi niya, ‘Sa parteng tuo man, an dating Azeka. Sa tahaw kan duwang banwaan na iyan nagkampo an mga Filisteo, diyan sa mga gilid kan bulod na nakahampang sa sato. Kaya digdi sa pigtitindugan ta posibleng nagkampo an mga Israelita.’ Naisip ko si Saul saka si David na nakatindog sa mismong pigtutungtungan ko. Tapos nagbaba na kami. Sa may ibaba kan kababan nagbalyo kami sa sapa na haros alang na saka kadakul nin gapo. Naisip ko tulos si David na nangungua nin limang makikinis na gapo, na an saro diyan iyo an nakagadan ki Goliat.” Arog kan iba pang nagpasyar, napahangang marhay an turistang ini sa pagigin totoo kan mga detalye na nakarekord sa Bibliya.

Mayo nin basehan para pagdudahan an pagigin totoo kan makasaysayan na pangyayaring ini. Sarong istorya iyan dapit sa totoong mga tawo asin totoong mga lugar. Urog sa gabos, parte iyan kan ipinasabong na Tataramon nin Diyos, kaya hali iyan sa Diyos nin katotoohan, an Saro na ‘dai makakapagputik.’—Tito 1:2; 2 Timoteo 3:16.