1. AD 66 ah zei thil dah a rak cang? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

AD 66 ah Jerusalem ah a nungmi Khrihfa pakhat ka si tiah na mitthlam ah cuanter hmanh. Thil tampi a rak cang. Rom ralbawi a simi Florus nih biakinn i tangka (talent) 17 kha a fir. Mah tikah Judah mi pawl cu an thin a hung tuk. Rom ralkap tampi kha an thah hna i Rom uknak in kan luat tiah an thanh. Asinain Rom mi nih an lehrulh colh ve hna. Thlathum chungah Cestius Gallus hruaimi ralkap 30,000 nih Jerusalem khua kha an kulh. Judah mi nih biakinn ralhruang chungin an doh hna, asinain Rom ralkap nih biakinn kulhnak vanpang kha an hung naih thluahmah i hrawh an i zuam. Mah tikah khuachung i a ummi hna cu an lau tuk. Mah thil sining vialte kha na hmuh tikah zeitindah na um lai?

2. Rom ralkap nih khua an kulhmi an hmuh tikah Khrihfa hna nih zeidah an tuah awk a si, mah cu zeitindah a si khawh?

² Mah thil a can hlanin Jesuh nih a zultu hna kha mah kong he aa tlaiin ralrin a pek hna i lamhruainak a pek hna. Hitin a ti: “Nannih nih Jerusalem khua kha ralkap i an kulh nan hmuh tikah a rauhhlan ah a rawk cang lai ti kha nan hngalh  lai. Khi tikah Judea ram i a ummi hna cu tlang ah zam hna sehlaw; khuapi chungah a ummi hna cu chuak hna sehlaw khualeng ramlak i a ummi hna cu khuapi chungah khan lut hna hlah seh.” (Luka 21:20, 21) Ralkap nih khua cu an kulh dih caah Jerusalem in chuak u timi Jesuh lamhruainak kha zeitindah an zulh khawh lai? Khuaruahhar a simi thil pakhat a cang. Rom ralkap pawl cu ruahlopi in Jerusalem in an kir. Jesuh nih a chim bantukin dohnak cu “tawiter” a si. (Matt. 24:22) Ralkap pawl an kir ṭhan caah zumhfekmi Khrihfa hna cu tlang ah zam colh u timi Jesuh lamhruainak zulh awkah caanṭha an hmu. * AD 70 ah Rom ralkap pawl cu Jerusalem ah an ra ṭhan. Tutan ah cun khua kha an hrawh dih. Asinain Jesuh lamhruainak a zulmi hna cu an luat.

3. Khrihfa hna nih a rauhhlan ah zei thil sining he aa lomi dah an ton cang lai, hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

³ Jesuh ralrin peknak le lamhruainak cu kan chan he zong aa pehtlai. A rauhhlan ah cu bantuk thil sining kan tong cang lai. “Harnak” nganpi aa thawk tikah a cang hngami kong kha fianter awkah Jesuh nih kumzabu pakhatnak i thil sining kha a hman. (Matt. 24:3, 21, 29) Jerusalem hrawhnak in a luatmi zumhfekmi Khrihfa an um bantukin a ra laimi vawlei pumpi harnak in a luat hngami “mibu nganpi” an um lai. (Biathlam 7:9, 13, 14 rel.) Mah hmailei thil sining he aa tlaiin Baibal chimmi hngalhthiam cu a biapi tuk. Zeicah? Kan nunnak he aa pehtlaih caah a si. Cucaah mah thil sining hna cu pumpak pakhat cio he zeitindah aa pehtlaih ti kha i ruah hna u sih.

4. Harnak nganpi cu zeitindah aa thawk lai?

⁴ Harnak nganpi cu zeitindah aa thawk lai? A hmaan lomi biaknak vialte hrawhnak in aa thawk lai. Baibal nih a hmaan lomi biaknak kha ‘a Liannganmi Babilon, hlawhhlangnu vialte nu’ tiah a ti. (Biat. 17:5-7) A hmaan lomi biaknak kha zeicah hlawhhlangnu tiah a auh? A hmaan lomi biaknak hruaitu hna cu Pathian cungah zumhfek tein an um lo caah a si. Jesuh le a Pennak kha zumhfek tein an bawm lo. Nawlngeihnak tam deuh in hmuh an duh caah minung cozah tu kha an bawmh i Baibal cawnpiaknak kha zei ah an rel lo. An biaknak cu chiti thuhmi hna i a thiangmi biaknak bantuk a si lo. (2 Kor. 11:2; Jeim 1:27; Biat. 14:4) A Liannganmi Babilon cu aho nih dah a hrawh lai? Jehovah nih “aa tinhmi tuah duhnak” kha “ki pahra” a ngeimi “sahrang sen” “lungthin chungah a chiah” lai. “Sahrang sen” nih UN kha a aiawh i “ki pahra” nih UN a bawmmi ramkhellei nawlngeihnak vialte kha a aiawh.—Biathlam 17:3, 16-18 rel.

5, 6. A Lianganmi Babilon hrawhnak ah mah bu chungah a ummi vialte cu hrawh an si lai lo tiah zeicah kan chim khawh?

⁵ A Liannganmi Babilon hrawh a si tikah a hmaan lomi biaknak ah a ummi vialte cu hrawh an si lai maw? An si lai lo. Jehovah nih profet Zekhariah kha a cang dingmi kong a ṭialter. Mah tikah a hmaan lomi biaknak ah a rak um balmi hna nih hitin an chim lai: “‘Kannih cu profet kan si lo, lothlo kan si ko, kan ngakchiat tein  atu tiang kan pawcawmnak cu vawlei hin a si,’ an ti lai. Sihmanhsehlaw pakhatkhat nih, ‘Hmape a ngeimi cu profet an si tawn, cucaah na ṭang i a ummi hmape hna kha tah zeidah an si kun?’ tiah a hal hna lai i cu tikah anih nih, ‘Mah hihi cu ka hawikom hna inn ah ka hmuhmi hna an si,’ tiah an ti hna lai.” (Zekh. 13:4-6) Cucaah biaknaklei hruaitu hna hmanh nih biaknaklei ah a ṭangmi kan si lo an ti lai i an i pheh lai.

⁶ Mah caan chungah Pathian miphun nih zeidah an ton lai? Jesuh nih hitin a chim: “Cu caan cu Pathian nih a tawiter cang, rak tawiter hlah sehlaw cu ahohmanh a nungmi an um hnga lo. Pathian nih a mithimmi hna caah cun, cu caan cu a tawiter lai.” (Matt. 24:22) Kumzabu pakhatnak ah Jerusalem i harnak cu “tawiter” a si. Mah nih “a mithimmi” a simi chiti thuhmi Khrihfa hna kha a luatter hna. Cu bantukin harnak nganpi a thawklei cu “a mithimmi” hna caah a “tawiter” lai. Ramkhellei nawlngeihnak a simi “ki pahra” cu Pathian miphun hrawhnak nawl a ngei lai lo. Mah canah a hmaan lomi biaknak vialte hrawh a si hnuah daihnak caan tawite a um lai.

7, 8. A hmaan lomi biaknak hrawh a si hnuah zei caanṭha dah a um lai, mah tikah Pathian miphun cu zeitindah an i thleidan lai?

⁷ A hmaan lomi biaknak hrawh a si hnuah zeidah a cang lai? Mah caan cu kan lungthin chungah a um taktakmi langhternak caan a si lai. Mah caan ah mi pawl nih huhphenhnak hmuh awkah “tlang cung lungkua le lungpi” bantuk a simi minung dirhmi bu sinah bawmhnak an kawl lai. (Biat. 6:15-17) Asinain Jehovah miphun cu huhphenhnak hmuh awkah Jehovah kha an kawl lai. Kumzabu pakhatnak ah dohnak caan “tawiter” a simi cu Judah mi dihlak Khrihfa i i thlennak caan a si lo. Mah canah Khrihfa a si cangmi hna nih Jesuh lamhruainak kha zul in Jerusalem in chuahnak caan a si. Cu bantukin a Liannganmi Babilon dohnak cu “tawiter” a si tikah mi tampi cu Khrihfa an hung si lai tiah kan i ruahchan kho lo. Mah canah a hmaanmi Khrihfa dihlak nih Jehovah an dawtnak langhter awk le chiti thuhmi hna bawmh awkah caanṭha an hmuh caan a si lai.—Matt. 25:34-40.

⁸ Hneksaknak caan chungah a cang hngami a dikthliar kha cu kan hngal lo. Asinain mah tikah harnak kan tong lai i mahca ṭhatnak hlawt a hau lai ti kha kan i ruahchan. Kumzabu pakhatnak ah Khrihfa hna nih luatnak hmuh awkah an inn kha an kaltak i harnak tampi an tong. (Mar. 13:15-18) Hitin kan i hal awk a si: ‘Thilri chawva hlawt awkah timhcia ka si maw? Jehovah cungah zumhfek tein um awkah a herhmi zei paoh tuah  ka duh maw?’ Mah hi ruathmanh. Mah caan ah profet Daniel bantukin zei thil a can hmanhah Pathian a biami cu kanmah lawng kan si lai.—Dan. 6:10, 11.

9, 10. (a) Harnak nganpi chungah Pathian miphun nih zei kong dah an thanh lai? (b) Pathian miphun pawl i an ral nih zeitindah an lehrulh lai?

⁹ Harnak nganpi cu “Pennak kong Thawgṭha” chim caan a si lai lo. Mah thawngṭha kong chim caan cu a dih cang lai. A rauhhlan ah “donghnak” a ra cang lai. (Matt. 24:14) Pathian miphun nih ṭih a nungmi biaceihnak kong kha ralṭha tein an thanh lai. Mah cu a ṭha lomi Satan vawlei hrawh a si dih cang lai timi kong a si men lai. Baibal nih mah kong kha rial he a tahchunh i hitin a ti: “Rial ngan pipi, pawng zakhat tiang a ritmi kha van in minung cungah an tla. Cun mi nih rial in hremnak an in ruangah cun Pathian kha an thangchiat, an inmi hremnak cu a fak hringhranmi a si ko.”—Biat. 16:21.

¹⁰ Kan ral nih kan thanhmi kong kha an theih lai. Magog ram i Gog tiah auhmi miphun vialte aa telmi phu pakhat nih zeitindah an lehrulh lai ti kha Ezekiel nih hitin a ṭial: “Hihi Bawipa PATHIAN bia cu a si: ‘Khi caan ah cun ruahnak pakhat na lu chungah a lut lai i ṭhatlonak khua na khan lai. Naa thawh lai i, “Kulhkhar zeihmanh a ngei lomi khuate umnak ram kha ka tuk lai, daite le ahohmanh nih hnahnawh loin a ummi, ralhruang zong zeihmanh a ngei lo i kutka siseh, kutka hrenh siseh, zeihmanh a ngei lomi hna kha ka tuk hna lai,” na ti lai. Miphun hna lakin chuahpimi, saṭil le thilri a khawm lengmang i vawlei laifang i khua a sami miphun an um ṭhannak cu ka ramh lai, ka hrawh lai, tiah naa ruah lai.’” (Ezek. 38:10-12) “Vawlei laifang i khua a sami” bantukin Pathian miphun cu an i thleidang lai. Miphun hna cu anmahle anmah an i uk kho ti lai lo. Jehovah chiti thuhmi hna le anmah a bawmmi hna kha an doh colh hna lai.

11. (a) Harnak nganpi chungah aa changchang in a cang hngami kong i cinken awkah zeidah tuah a herh? (b) Mi nih hmelchunhnak hna an hmuh tikah zeitindah an lehrulh lai?

¹¹ Mah hnuah zeidah a cang lai? Baibal nih aa changchang in a cang hngami kong a dikthliar kha a chim lo nain thil cheukhat cu caankhat te ah an cangṭi men lai. Hi chan donghnak caan he aa tlaiin Jesuh nih hitin a chimchung: “Ni le thlapa le arfi ah khin hmelchunhnak an lang lai. Vawleicung ah hin miphun hna cu zeihmanh tuah awk hngal loin hnabeidong in an um lai i rili tilet a thomi le a awnmi cu an ṭih lai. Vawleicung pumpi i a tlung dingmi thil an ruah ah khan mi cu ṭihnak in a ther in an ther lai; zeicahtiah vancung ṭhawnnak cu an i hnin lai. Cun Mi Fapa cu sunparnak le lianhngannak he khuadawm cung i a rat kha an hmuh lai.” (Luka 21:25-27; Marka 13:24-26 rel.) Mah chimchungbia tlinnak ah vancung ah ṭihnungmi hmelchunhnak le thil sining hna a cang lai maw? Mah kha hngalh awkah hngah a hau. Asinain Pathian  ral pawl nih mah hmelchunhnak pawl an hmuh tikah an lau tuk lai i an ṭih tuk lai ti kha kan hngalh.

12, 13. (a) Jesuh cu “sunparnak le lianhngannak he” a rat tikah zei thil dah a cang lai? (b) Mah caan ah Pathian salle nih zeitindah an lehrulh lai?

¹² Jesuh cu “sunparnak le lianhngannak he” a rat tikah zei thil dah a cang lai? Zumhawktlak mi kha laksawng a pek hna lai i zumhawktlak lomi kha dan a tat hna lai. (Matt. 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30) Mah kong kha a dikthliar deuh in fianter awkah Jesuh nih bianabia a hman. Hitin a chim: “Mi Fapa cu Siangpahrang bantukin vancungmi vialte hna he a rat tikah a bawiṭhutdan cungah cun a ṭhu lai i vawleicung mi vialte cu a hmaiah pumh an si lai. Cun tuukhal nih tuu cu meheh sinin a ṭhen hna bantuk khan buhnih ah a ṭhen hna lai; tuu cu a orhlei ah a chiah hna lai i meheh cu a kehlei ah a chiah hna lai.” (Matt. 25:31-33) Tuu le meheh cu zeitindah biaceih an si lai? Meheh asiloah zumhawktlak lo a simi hna cu “zungzal hremhmun ah khan kalter an si lai.” Asinain tuu asiloah zumhawktlak mi hna cu zungzal nunnak an hmu lai.—Matt. 25:46.

¹³ Meheh a simi hna nih hrawh kan si lai ti an hngalh tikah zeitindah an lehrulh lai? “An ṭap lai.” (Matt. 24:30) Chiti thuhmi hna le anmah a bawmtu hna nih tah zeitindah an lehrulh lai? Jesuh nih an tuah hngami kong he aa tlaiin hitin a chim: “Mah hi vialte hi um hram aa thawk tikah dir u law cunglei kha zoh tuah u, zeicahtiah nan luatnak cu a nai cang.”—Luka 21:28.

14, 15. Magog ram i Gog dohnak aa thawk hnuah zei pumhnak rian dah a um lai, zeidah a cang lai?

¹⁴ Magog ram i Gog nih Pathian miphun a hun doh hna tikah zeidah a cang lai? Mi Fapa nih “vawlei kil li ah khan a vancungmi kha a thlah hna lai i vawlei khattelei deng in khattelei deng tiang Pathian thimmi minung kha an pumh hna lai” tiah Baibal nih a chim. (Mar. 13:27; Matt. 24:31) Mah pumhnak rian nih chiti thuhmi hna thim an si hmasa bik caan kha a chim duhmi a si lo. Cun vawlei ah a tang rihmi chiti thuhmi hna hmanung bik hmelchunhnak pek an simi zong kha a chim duhmi a si lo. (Matt. 13:37, 38) Mah hmelchunhnak peknak cu harnak nganpi aa thawk hlan deuhte ah a si lai. (Biat. 7:1-4) Cu a si ah mah pumhnak rian nih zeidah a chim duhmi a si? Vawlei ah a tang rihmi chiti thuhmi hna nih an laksawng an hmuh lai i van ah an kai lai caan kha a chim duhmi a si. (1 Thes. 4:15-17; Biat. 14:1) Mah thil sining cu Magog ram i Gog dohnak aa thawk hnu caan khatkhat ah a cang lai. (Ezek. 38:11) Mah hnuah Jesuh nih hitin a chim: “Pathian mi hna cu an Pa Pennak chungah ni bangin an ceu lai.”—Matt. 13:43. *

¹⁵ Chiti thuhmi hna cu “thianglor” an si lai tinak a si maw? Khrihfaram i mi tampi nih Khrihfa hna cu minung pum in van ah lak an si lai tiah an zumh. Vawlei uk awkah Jesuh mithmuh in a ratmi zong kan hmuh lai tiah an zumh. Asinain Jesuh ratṭhannak cu mithmuh in a si lai lo tiah Baibal nih hitin fiang tein a chim: “Mi Fapa hmelchunhnak kha van ah a lang lai” i Jesuh cu “khuadawm cung” in a ra lai. (Matt. 24:30; Luka 21:27) Mah lengah Baibal nih “thi le sa nih cun Pathian pennak cu a co kho lai lo” tiah a ti. Cucaah van a kai hngami hna cu ‘chikkhatte ah an i thleng dih lai, muko hmanung bik tum caan ah cun mit ṭhep ah an i thleng dih lai.’ * (1 Korin 15:50-53 rel.) Vawleicung ah a tang rihmi zumhfekmi chiti thuhmi hna cu pumh colh an si lai.

16, 17. Tuufa nupi ṭhit puai hlanah zeidah a cang lai?

¹⁶ Chiti thuhmi 144,000 dihlak van i an kai tikah Tuufa nupi ṭhit puai ca hmanung bik timhtuahnak cu thawk a si lai. (Biat. 19:9) Asinain lungthawh awk ngai a simi mah thil a can hlanah thil pakhat a cang lai. A tang rihmi chiti thuhmi hna vawlei i an um lioah Gog nih Pathian miphun a doh hna lai ti kha i cinken. (Ezek. 38:16) Pathian miphun nih zeitindah an lehrulh lai? Mah lamhruainak hi an zulh lai: “Hi i tuknak chungah hin nannih nih nan tuk a hau lai lo; nan um hmun kha i tlaih u law dai tein dir ko u law nanmah ca i BAWIPA nih teinak an tuahpiakmi hna kha zoh ko u, . . . Nan thin phang hlah u, nan lung dong hlah u.” (2 Chan. 20:17) Gog dohnak aa thawk hnu caan khatkhat ah vawlei ah a tang rihmi chiti thuhmi vialte cu van ah lak an si lai. Biathlam 17:14 nih Gog dohnak kha van ah zeitindah lehrulh a si ti kha a langhter. Pathian miphun hna i an ral nih “Tuufa kha an doh lai; sihmanhsehlaw Tuufa le Tuufa nih a kawh hna i a thim hna  i zumhawktlak zultu a simi hna nih khan an tei hna lai, zeicahtiah Tuufa cu bawi vialte Bawipa le siangpahrang vialte Siangpahrang a si.” Cucaah Jesuh le chiti thuhmi 144,000 nih van ah siangpahrang an ṭuan tikah vawleicung i Pathian miphun pawl kha an khamh hna lai.

¹⁷ Armageddon raltuknak ah cutin a khamh hna lai, mah nih Jehovah i a thiangmi a min thang a ṭhatter lai. (Biat. 16:16) Meheh asiloah zumhawktlak lomi in biaceih a simi paoh cu hrawh an si lai. Vawleicung ah ṭhatlonak a um ti lai lo i “mibu nganpi” cu Armageddon in an luat lai. Mah hnuah Biathlam cauk a donghnak i lungthawh awk ngai a simi Tuufa nupi ṭhit puai cu tuah a si lai. (Biat. 21:1-4) * Vawleicung ah a ummi vialte cu Jehovah mithmai ṭha an hmu lai i Jehovah dawtnak le siannak kha an hmuh lai. Ṭhitumnak taktak bantuk a si lai. Mah caan kha kan i ngaih tuk.—2 Piter 3:13 rel.

18. A rauhhlan ah a cang hngami lungthawh awk ngai a simi thil hna kan hngah lioah zei tuah awkah dah bia kan khiah awk a si?

¹⁸ A rauhhlan ah a cang hngami lungthawh awk ngai a simi thil hna kan hngah lioah pakhat cio nih zeidah kan tuah awk a si? Jehovah nih lamkaltu Piter kha hitin a ṭialter: “Van le vawlei cu hi bantukin hrawh an si lai caah zei bantuk mi dah kan si awk a si ti cu ruat tuah u. Nan nunning cu a thiangmi le Pathian sin i pekmi an si awk a si. Pathian ni nan hngah lioah hin cu bantuk cu nan si awk a si i cu ni cu tuan deuh ah a phak khawh nakhnga fakpi in nan i zuam awk a si. . . . Cucaah cun ka u le ka nau hna cu ni nan hngah lioah hin Pathian hmaiah a thiangmi le soi awk um lomi nan si nakhnga fakpi in i zuam u law amah he cun rem tein um u.” (2 Pit. 3:11, 12, 14) A hmaan lomi biaknak he i pehtlaih lonak thawngin kan biaknak thianter awk le Daihnak Siangpahrang Jesuh Khrih bawmh awkah bia khiak hna u sih.