Wãra kartama

¿Kʼãrẽta krĩchapanʉ Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara siensia ʉ̃rʉra?

¿Kʼãrẽta krĩchapanʉ Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara siensia ʉ̃rʉra?

 Dai Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara bia akʉpanʉ sientipikoraba opanʉta akʉza ãya obadata wãrĩnubasibʉrʉ akʉza ãya maʉ̃ ʉ̃rʉ bia jʉrʉsibʉrʉ, maʉ̃ ʉ̃rʉ ĩjãpanʉ.

 Disionarioba jarabʉ bedʼea siensiara kʼãrẽta jarakĩrãbʉta: «Akʉbʉrʉde akʉza estudiabʉrʉde dayirã audu nekʼãrẽbʉta maʉ̃ ʉ̃rʉ kʼawuaseapanʉ» (Clave. Diccionario del uso del español actual). Daizeze Bedʼeaba mejãcha jara ẽ mina siensia ʉ̃rʉ, iya jarabʉdeba ẽbẽrarãta obibʉ estudiakĩrãmarẽã ãyi audu kʼãrẽ berabarinʉmʉta akʉza nekʼãrẽ kʼawuadamarẽã sientipikoraba ũdubʉdeba. Akʉdaya ʉ̃kʉrʉ yizata:

  •   Astronomía: «Bajãena ʉ̃ta akʉidua. ¿Kʼaiba parãsi kaʉ̃ra? Jari gorogorora kĩrãkʼa jõma ʉ̃tʉ zebibʉba, aba abaka jʉachabʉba akʉza jõma trʉ̃bʉ ãyi trʉ̃neba» (Isaías 40:26).

  •   Biología: «Bedʼeabasi bakurura ʉ̃rʉ, sedro Líbanone waribʉdeba isopo murode waribʉidu; bedʼeabasi nedʉwʉrʉra ʉ̃rʉ, ibanara ʉ̃rʉ, nedʉwʉrʉra orrajʉ wãbʉ ʉ̃rʉ akʉza bedara ʉ̃rʉ» (1 Reyes4:​33).

  •   Medicina: «Bika bʼebara nesidʼa duanu ẽã zhãrã bʼebi bʼʉra, awuarabʉrʉ nesidʼa bʼea kʼayarãbʉrʉ» (Lucas 5:​31).

  •   Meteorología: «¿Mʉ̃a niebe wuaga erbʉmae [...] eda wãbarika? ¿Pʉãdrʉ juwarareba zebʉra samareba zebʉ naʉ̃ drʉaedara?» (Job 38:22-​24).

 Sientipikoraba opanʉra biʼia akʉpanʉ, maʉ̃ba dayirã kartade jarakapanʉ nekʼãrẽ naʉ̃ drʉa ʉ̃rʉ akʉza ãya sãwũã bia obʉ ʉ̃rʉ. Dai Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara dai wũãwũãra jarapanʉ ãyi estudiabʉmae zarea odamarẽã bia wãmarẽã kolegiode. Ãya maʉ̃ta odara kʼawuayi ãyi audu kʼãrẽ berabaribʉta. Adewarabʉ ʉ̃kʉrʉ Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã trajabʉta siensiade. Bari jaradaita bioquímicade, matemáticade akʉza físicade.

Siensiaba kʼãrẽ obe ẽãta

 Daibara krĩchapanʉ jõma ẽbẽrarãba bedʼea widibʉra siensiabara panʉ au ẽãta.  a Krĩchaidʉa naʉ̃ta: geólogorabara jaraseapanʉ naʉ̃ drʉara kʼãrẽ omata akʉza biólogorabara jaraseapanʉ ẽbẽrarã kakua sãwũãbʉta, ¿mamina kʼãrẽa ẽbẽrarãra naʉ̃ drʉa biʼiabʉde baseabʉ? akʉza ¿kʼãrẽa dayirã kakuara bia dauchabʉ?

 Kʼawua zebʉda maʉ̃ bedʼea widipanʉra Daizeze Bedʼeabʉrʉ jõma bia panʉseabʉta (Salmo 139:13-​16; Isaías 45:18). Maʉ̃ kʼarea jõma maʉ̃ ʉ̃rʉ bia kʼawuaira, kʼawuaibara siensia ʉ̃rʉ akʉza Daizeze Bedʼeaba jarabʉ ʉ̃rʉ.

 Edaʉde ʉ̃kʉrʉba jaraseabʉ siensiata Daizeze Bedʼeaʉ̃mera bedʼea abarika ze ẽãta. Maʉ̃ra edaʉde mawũã krĩchapanʉ, aña ũrĩbʉ baera Daizeze Bedʼeaba jarabʉta. Bari jaraita Daizeze Bedʼeabara jara ẽ, naʉ̃ drʉara parãsita ewari seis babʉrʉde (24 oradebemata) (Génesis 1:1; 2:4).

 Ʉ̃kʉrʉ sientipikorabara ãyara ĩjã ẽ ʉ̃kʉrʉ bedʼea siensiaba jarabʉra, iya bia jara ũrĩbi ẽ baera. Bari jaradaita ʉ̃kʉrʉ sientipikoraba nedʉwʉrʉra akʉda tẽã bakururata akʉza nekʼãrẽ ãyi audubʉta kʼawuasida ẽbẽrarã ze ẽ basita nedʉwʉrʉraneba akʉza nekʼãrẽ jõmabʉra doba ze ẽ basita. Dayirãsida ãyi kĩrãkʼa abarika krĩchapanʉ.

a Erwin Schrödinger físicadebema trajabʉba jarabʉ «siensiabara nekʼãrẽ berabaribʉ ʉ̃rʉ wãrĩnuta jaraseabʉ, mamina jara au ẽ dayirã sode edabʉta». Adewara Albert Einsteinba jarasi: «Nekʼãrẽ krĩchabʉba ẽbẽra bedʼea zromara ara obeda ẽ».