1, 2. (a) Ntak emi anade mme Christian ẹsọn̄ọ ẹda ẹnọ Abasi, ndien didie ke emi owụt ke akpana ida san̄asan̄a? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (b) Nso ye nso ke ediwak owo ẹma mfịn, ndien nso ke emi esida edi?

IKỌT Jehovah ẹda san̄asan̄a. Nnyịn isisịnke idem ke n̄kpọ emi abaharede mme owo, utọ nte ufreidụt. Nnyịn isitieneke mme owo idọhọ ke ida inọ obio enye emi m̀mê enye oko. Ntak-a? Sia kpukpru nnyịn ima iyak idem inọ Jehovah inyụn̄ in̄wọn̄ọ ke iyaka iso ima enye, ke idida inọ enye, ke iyonyụn̄ ika iso ikop uyo esie. (1 John 5:3) Inamke n̄kpọ m̀mê idụn̄ ke m̀mọ̀n̄, m̀mê inyụn̄ ito m̀mọ̀n̄, kpukpru nnyịn idu uwem nte Abasi etemede. Kpa ye oro inyenede obio ye ufọk emi itode, kpukpru nnyịn ida inọ Jehovah ye Obio Ubọn̄ esie. Idụhe se idide akpan n̄kpọ ikan emi. (Matt. 6:33) Emi ọwọrọ ke nnyịn iditieneke isịn idem ke nsio nsio n̄kpọ emi abaharede mme owo mfịn.—Isa. 2:4; kot John 17:11, 15, 16.

² Ediwak owo ke ererimbot ẹma idụt mmọ, orụk mmọ, n̄ka mbre mbuba idụt mmọ, m̀mê nte ẹnamde n̄kpọ ke edem mmọ ẹkan n̄kpọ en̄wen ekededi. Emi esinam mmọ ẹsua mbon en̄wen, ẹmia mbuba, ẹnyụn̄ ẹwot mbon emi mîdaha ye mmọ ndusụk ini. Kpa ye oro nnyịn mîsitieneke isịn idem, ke ini mfịna etịbede,  imesitiene ibọ ufen sia idụn̄ ke ererimbot. N̄kpọ en̄wen edi ke imekeme ndida ye mbon ererimbot emi nyat esịt ye ukara ke ini mmọ ẹbierede ndinam n̄kpọ emi nnyịn idiọn̄ọde ke ifọnke sia Abasi okobot owo ke mbiet esie; imọdiọn̄ọ se idide eti ye idiọk. (Gen. 1:27; Deut. 32:4) Nso ke ikpanam edieke ukara akpanamde n̄kpọ emi nnyịn mîmaha? Edieke nnyịn mîkpemeke idem, imekeme nditọn̄ọ ndisịn uyo ke n̄kpọ emi mîkpanaha isịn uyo, itọn̄ọ ndiwụt ebiet emi idade inọ.

3, 4. (a) Ntak emi mme Christian mîsitieneke isịn idem ke n̄kpọ emi abaharede mme owo? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

³ N̄kpọ ama etịbe, mbon ukara ẹsinam mbio obio mmọ ẹkere ke akpana kpukpru mmimọ isịn idem, ida inọ n̄kan̄ emi m̀mê n̄kan̄ oko. Edi nnyịn isisịnke uyo ke ini mmọ ẹfan̄ade n̄kpọ. Nnyịn isisịnke uyo ke ini ẹnemede m̀mê mmanie ke ẹkpesịn n̄wed ẹnọ, nnyịn isinyụn̄ itieneke mmọ in̄wana ekọn̄. (Matt. 26:52) Nnyịn iyakke ẹnam nnyịn ikere ke enyene n̄kan̄ emi ọfọnde akan ke ererimbot emi sia imọfiọk ke ofụri ererimbot esịne Satan ke ubọk. (2 Cor. 2:11) Nnyịn isisịnke idem ke n̄kpọ ekededi emi abaharede mme owo sia nnyịn idịghe ubak ererimbot.—Kot John 15:18, 19.

⁴ Edi sia nnyịn mîfọnke ima, imekeme ndisari mbon emi mîtoho edem nnyịn mînyụn̄ itiehe nte nnyịn. (Jer. 17:9; Eph. 4:22-24) Ntre, ẹyak ineme nte Bible ekemede ndin̄wam nnyịn isio utọ ekikere emi ifep ke esịt nnyịn. Iyeneme n̄ko nte ikemede ndikpep idem nnyịn ndida nnọ Obio Ubọn̄ Abasi.

5, 6. Didie ke Jesus ekese mbon emi ẹketode nsio nsio ebiet ẹdidụn̄ ke obio emi enye okodude, ndien ntak emi enye ekesede mmọ ntem?

⁵ Edieke mûdiọn̄ọke se akpanamde ke ini utọ n̄kpọ emi etịbede, emekeme ndibụp idemfo ete, ‘Edieke Jesus okpodude mi, nso ke enye akpanam?’ Jesus okodụn̄ ke obio emi mbon Judea, Galilee, Samaria, ye mbon obio en̄wen ẹkewakde etieti. Mme mbụk Bible ẹwụt ke ekedi enyene obio esie ama. Ke uwụtn̄kpọ, mme Jew ikesitịn̄ke ikọ ye mbon Samaria. (John 4:9) Mme Sadducee ẹma ẹsifan̄a n̄kpọ etieti ye mme Pharisee. (Utom 23:6-9) Mbio obio ikamaha mme ọbọ a-tax. (Matt. 9:11) Mbon emi ẹkekade ufọkn̄wed mme Rabbi ikadaha mbon emi mîkaha ke n̄kpọ. (John 7:49) Mbon Rome ẹkekara Israel ke eyo Jesus, ndien mme Jew ẹma ẹsua mmọ etieti, iyomke-yom ndida enyịn n̄kụt mmọ. Edi Jesus ikesịnke idem ke kpukpru emi. Kpa ye emi enye ekesikpepde mme owo Ikọ Abasi mîkonyụn̄ ifan̄ake ke Abasi akada idụt Israel nte san̄asan̄a idụt esie, akananam enye idọhọke mbet esie ke mmọ ẹfọn ẹkan mbon en̄wen. (John 4:22) Enye akakam ọdọhọ mmọ ẹda kpukpru owo nte mbọhọidụn̄ mmọ.—Luke 10:27.

⁶ Ntak emi Jesus mîketieneke isịn idem ke utọk ye mfịna mme Jew? Sia enye ye Ete esie isisịnke idem ke n̄kpọ emi abaharede mme owo. Ke ini Jehovah okobotde Adam ye Eve, enye okoyom mmọ ẹtọt ẹyọhọ ofụri isọn̄ emi. (Gen. 1:27, 28) Enye okobot owo iba kpọt, edi okoyom mmọ ẹtọt, ẹwak, ẹdi ke orụk ke orụk, mfia ye mbubịt, kpa nte mme unam ye eto ẹdide ke orụk ke orụk. Inyeneke orụk, obio, m̀mê usem emi Jehovah ye Jesus ẹdade nte mfọnn̄kan. (Utom 10:34, 35; Edi. 7:9, 13, 14) Nte nnyịn ikponyụn̄ ikerede n̄kpọ edi oro.—Matt. 5:43-48.

7, 8. (a) Anie ke nnyịn ida inọ, ndien ntak emi idade inọ enye? (b) Nso ke mme Christian ẹkpeti ke ini mme owo ẹnemede ẹban̄a nte ẹkpenamde ererimbot emi ọfọn?

⁷ Ntak emi nnyịn mîsidaha inọ ukara owo ndomokiet ke ererimbot emi? Ntak  edi ke ida inọ Jehovah. Enye edi Andikara nnyịn. Ndutịme ọkọtọn̄ọ ke isọn̄ emi ke ini Satan ọkọdọhọde Adam ye Eve ke Jehovah ikarake mme owo ọfọn. Enye oyom nnyịn inịm ke ukara imọ ọfọn akan eke Jehovah. Ntre, Jehovah ayak nnyịn ibiere owo emi nnyịn iyomde akara nnyịn. Anie ke afo oyom akara fi? Ndi emesikop item Jehovah ke ntak emi enịmde ke ukara esie ọfọn akan, mîdịghe ndi esinam n̄kpọ nte enemde fi? Ndi emenen̄ede enịm ke Obio Ubọn̄ Abasi ọyọkọk kpukpru mfịna nnyịn? Mîdịghe, ndi emesikere ke akpana Abasi ayak nnyịn ibiere se ifọnde ye se idiọkde?—Gen. 3:4, 5.

⁸ Ke uwụtn̄kpọ, nso ke ekpetịn̄ edieke owo okpobụpde fi m̀mê nso ke ekere aban̄a n̄ka mbre ukara ekededi, mîdịghe obụp fi n̄kpọ aban̄a n̄ka en̄wen emi ẹsin̄wanade ẹyom ndinam ererimbot ọfọn? Idịghe nte kpukpru n̄ka emi ẹdiọk; ekeme ndidi ndusụk mmọ ẹnen̄ede ẹyom ndin̄wam mme owo. Edi mme Christian ẹdiọn̄ọ ke Obio Ubọn̄ Abasi kpọt edikọk kpukpru mfịna nnyịn, ke enye kpọt editre ukwan̄ikpe. Ntre, ana iyak kpukpru n̄kpọ isịn Jehovah ke ubọk. Edieke ẹkpedọhọde owo kiet kiet ke esop etịn̄ se ẹkpenamde man ererimbot emi ọfọn, ndi ukereke ke mfịna ọkpọtọn̄ọ ke esop n̄ko onyụn̄ abahade nnyịn?

9. Nso ikpakabahade nditọete ke esop Corinth, ndien nso ke apostle Paul ọkọdọhọ mmọ ẹnam?

⁹ Enyene n̄kpọ emi akpakabaharede esop Corinth. Ndusụk owo ẹkedọhọ ke ‘ida ye Paul,’ mbon en̄wen ẹdọhọ ke ‘ida ye Apollos,’ ndusụk ẹte ke ‘ida ye Cephas,’ mbon eken ẹte ke ‘ida ye Christ.’ Nnyịn idiọn̄ọke se ikadade mfịna emi idi, edi imọdiọn̄ọ ke Paul ikenemke esịt ye mmọ. Eketie nte ‘Christ ama abahade.’ Paul ama ọnọ mmọ item emi: “Mmada enyịn̄ Ọbọn̄ nnyịn Jesus Christ n̄kpe mbufo ubọk, nditọete, nte mbufo kpukpru ẹnyene ikọ inua kiet, ubahade okûnyụn̄ odu ke otu mbufo, edi . . . ẹdiana kiet ke ekikere ye ke nte ẹkerede n̄kpọ.” Ikpanaha nnyịn n̄ko iyak n̄kpọ ndomokiet ọtọ ubahade ke esop Christian mfịn.—1 Cor. 1:10-13; kot Rome 16:17, 18.

10. Nso ke Paul eketịn̄ ndiwụt ke akpana mme Christian ẹda san̄asan̄a?

¹⁰ Paul ama ọdọhọ mme Christian emi ẹyetde aran ete ẹkpọn̄ n̄kpọ isọn̄ emi, ẹkam ẹkere nte uwem editiede ke heaven. (Phil. 3:17-20) * Enye ọkọdọhọ ke mmọ ẹdi mme isụn̄utom emi ẹdade ke ibuot Christ. Mme isụn̄utom isisịnke idem ke mbubehe idụt emi ẹnọde mmọ ẹka. Mmọ ẹda ẹnọ idụt mmọ. (2 Cor. 5:20) Mme Christian emi ẹdoride enyịn ndidu uwem mi ke isọn̄ ẹda ẹnọ Obio Ubọn̄ Abasi, ntre mmọ isisịnke idem ke n̄kpọ emi abaharede mme owo ke ererimbot emi.

11, 12. (a) Nso ikeme ndinam ọsọn̄ Christian ndika iso nda san̄asan̄a? (b) Nso mfịna ke eyenete an̄wan kiet ekenyene, ndien nso ikan̄wam enye okpụhọde?

¹¹ Ke ediwak itie ke ererimbot, mme owo ẹkpere kiet eken etieti. Ẹkpedọhọ mmọ ẹtịn̄ nte n̄kpọ eketiede ke eset, ekpere ndidi kpukpru mmọ ẹditịn̄ n̄kpọ kiet sia mmọ ẹsem usem kiet, ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ke ukem usụn̄. Mmọ idaha obio mmọ ibre mbre. Edieke mme Christian oro ẹdụn̄de ke utọ itie emi mîkpemeke idem, mmọ ẹkeme ndida ye mbon mmọ ke n̄kpọ emi akpanade Christian ada san̄asan̄a. Ntem, ana mme Christian ẹkpep ndida san̄asan̄a. Didie ke ẹkpenam emi?

 ¹² Da Mirjeta * ke uwụtn̄kpọ. Enye oto kiet ke otu n̄kpri n̄kpri idụt emi ẹkesịnede ke Yugoslavia. Ẹma ẹkpep enye toto ke edet iba ndisua mbon Serbia. Serbia okodu n̄ko ke Yugoslavia. Edi ke ini ẹkekpepde Mirjeta ke Jehovah imaha asari, ke Satan anam mme owo ẹsari mbon en̄wen, enye ama odomo ndima kpukpru owo. Edi ke ini en̄wan ọkọtọn̄ọde ke Yugoslavia, enye ama afiak ọtọn̄ọ ndisua mbon Serbia tutu ọsọn̄ enye ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ. Edi enye ama ọfiọk n̄ko ke usua emi idiwọrọke imọ ke esịt edieke imọ mînamke n̄kpọ iban̄a. Enye ama ekpe Jehovah ubọk ete an̄wam imọ isio usua emi ifep ke esịt imọ, onyụn̄ an̄wam imọ isịn idem ikwọrọ ikọ man idot ndidi asiakusun̄. Enye ọdọhọ ete: “Ndinen̄ede nsịn idem n̄kwọrọ ikọ an̄wam mi nnen̄ede mma mbon Serbia. Mma ntre ndisua mme owo sụn̄sụn̄ ke ini n̄kafiakde ntọn̄ọ ndima kpukpru mbon oro nsobode ke an̄wautom nte Jehovah amade mmọ.”

13. (a) Nso ikabiak eyenete nnyịn kiet, ndien nso ke enye akanam? (b) Nso ke mbụk Zoila ekpep nnyịn?

¹³ Kere ban̄a eyenete an̄wan en̄wen emi ekerede Zoila. Enye oto Mexico, edi odụn̄ ke Europe. Ndusụk nditọete ke esop emi enye odude ke Europe ẹsitịn̄ n̄kpọ ẹbiat obio mmọ, ikwọ mmọ, ye nte mmọ ẹsinamde n̄kpọ. Imọdiọn̄ọ ke utọ n̄kpọ emi edi se akpabiakde owo, edi Zoila ama ọbọn̄ akam eben̄e Jehovah an̄wam imọ ikûyak utọ n̄kpọ oro ayat imọ. Ekpedi afo ekedi Zoila, nso ke akpakanam? Ke ini owo etịn̄de n̄kpọ abiat obio nnyịn, esisọn̄ ndusụk nnyịn ndidop uyo ndaha, nda nte ke inyeneke se isịnede do. Edi se ikpanamde edi oro. Ẹsidọhọ ẹtịn̄ ẹnọ eyenunen ẹtịn̄ ẹnọ mbukpo. Ntre ifọnke nnyịn n̄ko itịn̄ n̄kpọ ibiat obio owo sia emi ekeme ndinam eyenete nnyịn ọtọn̄ọ ndida nnọ obio mmọ. Ifọnke itịn̄ n̄kpọ emi anamde etie nte ke ndusụk obio ẹfọn ẹkan ndusụk. Nnyịn iyomke nditọ ubahade ke otu nditọete nnyịn.—Rome 14:19; 2 Cor. 6:3.

14. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ise mme owo nte Jehovah esede?

¹⁴ Edi ndi ebiet emi afo okodun̄de ye nte ẹkebọkde fi esinam fi efụre idụt mbufo? Ndi ke osụk ẹfefụre idụt mbufo tutu esịm emi? Ikpanaha Christian ayak ufreidụt anam enye ese mbon en̄wen ke usụhọde. Nso ke owo akpanam edieke enye okụtde ke enyene mbon obio emi enye mîmaha? Ọkpọfọn enye osụhọde etie ekere nte Jehovah adade ufreidụt ye asari. Imekeme ndinam ndụn̄ọde mban̄a n̄kpọ emi ke ini inịmde utuakibuot ubon m̀mê ke ini ikpepde idem nnyịn n̄kpọ. Kpe Jehovah ubọk ete an̄wam fi ese mme owo nte enye esede.—Kot Rome 12:2.

15, 16. (a) Didie ke ndusụk owo ẹdinam n̄kpọ ye nnyịn ke ntak emi idade san̄asan̄a? (b) Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam nditọ mmọ ẹda san̄asan̄a?

¹⁵ Ebebịghi awawara, kpukpru nnyịn iyosobo n̄kpọ emi anade ida san̄asan̄a—edide ke itieutom, ufọkn̄wed, ke ebiet emi idụn̄de, m̀mê ke esịt ufọk nnyịn. (1 Pet. 2:19) Ẹkeme ndisua nnyịn ke ntak emi idade san̄asan̄a, ndien ikpanaha idem akpa nnyịn koro Jesus ama ọdọdọhọ ke ererimbot ẹyesua nnyịn. Ediwak mbon emi ẹsuade nnyịn idiọn̄ọke ntak emi nnyịn mînyịmeke ndisịn idem ke ndusụk n̄kpọ. Edi imọdiọn̄ọ ntak emi idade san̄asan̄a; nnyịn idomo ndida nnọ Obio Ubọn̄ Abasi.

¹⁶ Edieke idade inọ Jehovah, iyokop item esie ekpededi ẹyom ndiwowot nnyịn. (Dan. 3:16-18) Ediwak owo ẹsifehe owo enyịn, akpan akpan mme uyen. Esisọn̄ mmọ ndisịn ndinam se kpukpru owo  ẹnamde. Edieke eyen fo efehede owo enyịn etiene ọkọm ọfọn̄ etakubom m̀mê etienede efụre idụt, mbọk sọsọp n̄wam enye. Da ini utuakibuot ubon mbufo nam enye okụt ntak emi anade Christian ada san̄asan̄a. Emi ayan̄wam enye okûfehe owo enyịn akanam se mîkpanamke. N̄wam enye ọfiọk se ekpetịn̄de, ye nte ekpetịn̄de emi ukpono ukpono. (Rome 1:16) N̄kpọ en̄wen emi afo ekemede ndinam nnọ enye edi ndika ufọkn̄wed n̄keneme n̄kpọ emi ye mme andikpep esie.

17. Nso ke nnyịn mîkpesikereke, ndien ntak-a?

¹⁷ Iwakke owo emi mîmaha obio mmọ, usem mmọ, udia obio mmọ, ye nte ẹnamde n̄kpọ ke obio emi ẹkebọkde enye. Edi inaha isikere ke “n̄kpọ nnyịn n̄kpọ nnyịn ọfọn akan.” Jehovah okobot kpukpru n̄kpọ ke utọ ke utọ man uwem enem nnyịn. (Ps. 104:24; Edi. 4:11) Ntem, ufọn idụhe ndikere ke nte ẹnamde n̄kpọ ke n̄kan̄ nnyịn ọfọn akan.

18. Ntak emi ọfọnde ise mme owo nte Jehovah esede mmọ?

¹⁸ Abasi oyom mme owo ke kpukpru ebiet ẹfiọk akpanikọ ẹnyụn̄ ẹnyene nsinsi uwem. (John 3:16; 1 Tim. 2:3, 4) Imesima ndikpan̄ utọn̄ n̄kop ekikere mbon en̄wen, inyụn̄ idomo se mmọ ẹtịn̄de ise, kpa ye oro mmọ mîtoho edem nnyịn. Emi esinem nnyịn esinyụn̄ anam idiana kiet. Sia idade inọ Jehovah ye Obio Ubọn̄ esie, nnyịn isisịnke idem ke n̄kpọ ekededi emi abaharede ererimbot emi. Nnyịn imaha ntan̄idem ye edu-nnyịmeke emi mme owo ke ererimbot Satan ẹnyenede. Imọkọm Jehovah etieti ke ndikpep nnyịn nditie emem emem nnyụn̄ nsụhọde idem. Esitie nnyịn ke idem nte eketiede andiwet Psalm emi ọkọdọhọde ete: “Sese! Ọfọn didie onyụn̄ enem didie ntem nditọete ndidụn̄ ọtọkiet ke edidianakiet!”—Ps. 133:1.