Bible edi ata akani n̄wed. Ebịghi didie tọn̄ọ ẹkewet Bible? Ẹketọn̄ọ ndiwet Bible ke n̄kpọ nte isua 3,500 emi ẹkebede. Ini oro ke mbonufọk Shang ẹkekara China. Ẹma ẹwewet Bible n̄kpọ nte isua 1,000 mbemiso ido ukpono Buddha ọtọn̄ọ ke India.—Se ekebe oro “ Se Ọkpọdiọn̄ọde Aban̄a Bible.”

Ana n̄wed an̄wan̄a owo onyụn̄ enyene ufọn mbemiso enye ekemede ndin̄wam owo. Nte Bible onyụn̄ etiede edi oro. Enye ọbọrọ mme akpan mbụme emi ediwak owo ẹsibụpde ẹban̄a uwem emi idude mi.

Ke uwụtn̄kpọ, ndi akanam emekere m̀mê ntak emi nnyịn idude uwem? Mbụme emi afịna mme owo ke ediwak tọsịn isua emi ẹbede, ndien osụk afafịna tutu emi. Edi ibọrọ mbụme emi odu ke akpa n̄wed Bible emi ẹkotde Genesis. Akpa ye udiana ibuot ke n̄wed emi etịn̄ aban̄a “editọn̄ọ,” oro edi, ediwak biliọn isua emi ẹkebede, emi ẹkenamde ofụri ekondo, esịnede ikpaenyọn̄, mme ntantaọfiọn̄, ye isọn̄. (Genesis 1:1) Ekem enye etịn̄ nte ẹkenamde isọn̄ edi se ẹkemede ndidụn̄, nte nsio nsio unam ye eto ẹkedide ẹdidu, ye nte owo akasan̄ade edidu ke isọn̄, ye ntak emi mmọ ẹdude mi.

Bible ọnọ nnyịn nti item emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn ke mme mfịna oro isinyenede kpukpru usen. Ndien item emi esin̄wan̄a owo. Enyene n̄kpọ iba emi ẹwụtde ke edi ntre.

Akpa, nte ẹwetde Bible anam enye ekeme ndisọp n̄n̄wan̄a owo. Mme ikọ oro ẹdade ẹwet enye itiehe esen esen, akam enenem ndikot. Idem ke ini ẹtịn̄de ẹban̄a n̄kpọ emi ọsọn̄de, ẹda ikọ emi nnyịn isinyụn̄ itịn̄de ke usen ke usen ẹwet man idiọn̄ọ se ẹtịn̄de ẹban̄a.

Ke uwụtn̄kpọ, Jesus ekesida mme n̄kpọ emi mme owo ẹsikụtde ẹnyụn̄ ẹnamde kpukpru usen ekpep mmọ n̄kpọ. Emekeme ndikụt mme uwụtn̄kpọ ntem ke ukwọrọikọ Jesus oro ẹwetde ke Matthew ibuot 5 esịm 7. Ete kiet emi esiwetde n̄kpọ aban̄a Bible ọdọhọ ke ukwọrọikọ emi enyene ufọn etieti, ke uduak esie “idịghe ndinam nnyịn idiọn̄ọ n̄kpọ, edi edi ndinam nnyịn idiọn̄ọ nte ikpodude uwem.” Emekeme  ndikot itien̄wed emi mma ke minit 15 esịm 20, ndien idem ayakpa fi ndikụt adan̄a ediwak n̄kpọ emi ekemede ndikpep nto ukwọrọikọ Jesus emi.

N̄kpọ en̄wen emi anamde Bible ekeme ndisọp n̄n̄wan̄a owo edi se Bible etịn̄de aban̄a. Enye idịghe n̄wed n̄ke m̀mê mbụkeset emi mînyeneke ufọn. Edi nte The World Book Encyclopedia ọdọhọde, Bible aban̄a nsio nsio owo—n̄kpri ye ikpọ, imọ ye ubuene; Bible etịn̄ n̄ko aban̄a ukụt mmọ, idotenyịn mmọ, ndudue mmọ, ye idatesịt mmọ. Emi anam se Bible etịn̄de an̄wan̄a nnyịn sia se ikọwọrọde mmọ esiwọrọ nnyịn n̄ko, imonyụn̄ ikeme ndikpep n̄kpọ nto mmọ.—Rome 15:4.

Ana n̄wed odu ke usem emi afo ọdiọn̄ọde mbemiso n̄wed oro ekeme ndin̄wan̄a fi. Inamke n̄kpọ m̀mê afo odụn̄ ke m̀mọ̀n̄ m̀mê onyụn̄ oto m̀mọ̀n̄, anaedi Bible odu ke usem emi afo ọdiọn̄ọde. Yak ineme se inamde emi edi ntre.

Ukabade-N̄wed. Ẹkewet ata akpa Bible ke usem Hebrew, Aramaic, ye Greek. Idịghe kpukpru owo ẹdiọn̄ọ mme usem emi. Mme akabade-n̄wed ẹma ẹnen̄ede ẹsịn ukeme man ẹkabade Bible ẹsịn ke mme usem en̄wen. Idahaemi ẹkabade ofụri Bible m̀mê ndusụk ikpehe ẹsịn ke n̄kpọ nte usem 2,700. Emi ọwọrọ ke ata ediwak owo ke ofụri ererimbot ẹkeme ndikot Bible ke usem emana mmọ.

Umịn̄n̄wed. Ẹkewet ata akpa Bible ke n̄kpọ emi ekemede ndisọp mbiara, utọ nte ikpaunam ye n̄kukịp. Akana mme osion̄o-n̄wed ẹsision̄o se ẹkewetde emi ẹfiak ẹwet man ẹka iso ẹnyene Bible. Bible oro ẹkesision̄ode ẹwet mi ama esisọn̄ urua etieti, ndien ibat ibat owo ẹkesikeme ndidep. Edi ke se ikande isua 550 emi ẹkebede, Gutenberg ama osio masịn umịn̄n̄wed edi, ndien emi ama anam ediwak owo ẹkeme ndinyene Bible. N̄wed kiet ọdọhọ ke ẹmịn̄ ofụri Bible m̀mê ndusụk ikpehe ẹbe idem biliọn ition, ẹdeme ẹnyụn̄ ẹnyanyam ẹnọ mme owo.

Idụhe n̄wed ufọkabasi m̀mê ido ukpono emi ẹkabarede ẹsịn ke ediwak usem ntem, inyụn̄ idụhe n̄wed en̄wen emi ata ediwak owo ẹnyenede nte Bible! Omokụt do ke Bible edi n̄wed emi ekemede ndin̄wan̄a owo. Edi enyene mme n̄kpọ ke esịt esie emi ekemede ndisọn̄ fi. Kûfịna, un̄wam ọyọyọhọ fi idem. Nso utọ un̄wam? Ndien nso ufọn ke edidia? Kot ibuotikọ emi etienede man ọfiọk.