KIOINA ngkai bon te rorobuaka n ataei ae mamaaka te Atua tamau ae Arthur, e iaiangoia bwa e na mitinare n te Methodist. Ma a bitaki ana iango imwini warekan aia boki Taan Reirei n te Baibara ao e a moanna ni bobotaki ma ngaiia. E bwabetitoaki n 1914 ngke 17 ana ririki. E boo te Moan Buaka Are Kabutaa Aonnaba n te tai anne, ao e a kaoaki bwa e na kaaina te taanga ni buaka. Ibukina bwa e rawa ni kamanenai bwaai ni buaka, e a kabureaki tebwina te namwakaina n te tabo ni karabuuti ae Kingston Penitentiary i Ontario i Kanata. Imwin otinakon tamau, e a kabwanina ana tai n te mwakuri ni minita bwa te bwaiania.

N 1926, e a mare Arthur Guest ma Hazel Wilkinson ao tinan neiei e reiakina te koaua n 1908. I bungiaki n Eberi 24, 1931, ao ngai te kauoman mai buakoia natiia aika aman. A moanibwaia taromaurian Iehova kaain ara utu, ao ibukina bwa e rangi ni karinea te Baibara tamau, e a rikirake i nanoni maiura tangiran Ana Taeka te Atua. Ti katoatai ma ara utu ni kawara te auti teuana ma teuana n ara mwakuri ni minita.—Mwa. 20:20.

E moanaki te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba n 1939, ao n te ririki are imwina e a katabuakaki aia mwakuri Ana Tia Kakoaua Iehova i Kanata. A karaoaki bukamaru aika boutokaa te nanonnaba n reirei n te tautaeka, ae irekereke ma te tiaruuti nakon te buraeki ao aneneani kunan te aba. I kaotinakoaki man te umwanreirei ma Dorothy, ae mwaaneu ae te karimoa ngkana a karaoaki baikai. I mimi bwa n te bong teuana, ao e kataia au tia reirei ni kamaamaeai n taekinai bwa I kimamaaku. Ngke e a bwara te reirei, a oreai raou n reirei ao I bwaka i aontano. Man te mwakuri anne, e a kamatoaaki iai au motinnano ae N na “ongeaba iroun te Atua bwa te tia  tautaeka, nakon ae [N] na ongeaba irouia aomata.”—Mwa. 5:29.

N Turai 1942 ngke 11 au ririki, I a bwabetitoaki n te tangke n ran n te tabo ni man teuana. I kukurei ni beku bwa te vacation bwaiania (ae te aokitirari bwaiania ngkai) ngkana e motirawa te reirei ni katoa ririki. I nanon teuana te ririki, I uarongorongo ma taari mwaane aika teniman nakoia taani korokai n te aono ae aki bati ni kakawaraki i Ontario meang.

Ni Mei 1, 1949, I a riki bwa te urekura bwaiania. Ibukina bwa e tabe ni karaoaki te mwakuri ni kateitei n te aobiti n tararua, I a kaoaki bwa N na ibuobuoki ao ni kaaina te utu ni Betaera i Kanata n Ritembwa 1. I kammwakuraki n te tabo ni boreeti ao I reireinaki aroni kammwakuran te aeka ni mitiin ni boreeti teuana. I uatei n te bong i nanon tabeua te wiki, ni boreetia te turaeki ae taekan te bwainikirinaki ae a rinanona ana aomata Iehova i Kanata.

Rimwi riki n au tai ni beku n te Aobiti Ibukin te Mwakuri, I a maroro ma bwaiania ake a roko n te aobiti n tararua ake a na nako ni mwakuri i Quebec, ae rangi ni korakora iai te kakaaitara. Temanna mai buakoia nakanne bon Mary Zazula mai Edmonton, i Alberta. A kanakoaki irouia aia karo aika rangi n taua te Aro n te Orthodox mani mwengaia neiei ma mwaanena ae karimoana ae Joe, ibukina bwa a rawa ni katoka aia reirei n te Baibara. N Tun 1951, a kaai ni bwabetitoaki naakai, ao onoua te namwakaina imwina, a moana aia bwaiania. N au tai ni maroro, e anaaki nanou n aroaroni Mary ibukin ana onimaki. I taku i nanou, ‘E taraa n ae aio te ataeinnaine ae N na mare ma ngaia, ma N na aki ngkana iai te bwai ae buakaka ae e karaoia.’ Ti mare ruaiwa te namwakaina imwina n Tianuare 30, 1954. Teuana te wiki imwina, ti a kaoaki bwa ti na kataneiaaki n te mwakuri ni mwamwananga, ao uoua te ririki imwina, ti a beku n aonon Ontario meang.

Ngke e a rangi ni korakora te mwakuri n uarongorongo ni katobibia te aonnaba, a a boni kainnanoaki mitinare. Ti iangoia bwa ngkana ti kona ni kaitaraa te kamwaitoro i Kanata ao maninnara aika kamarakinano n tain te kabuebue, ti a kona ngkanne ni kaaitarai kangaanga ni mwiokoara nako. Ti angabeeba n te ka-27 ni kooti n te Kuura ni Kireata n Turai 1956, ao n Nobembwa ti a karaoa mwiokoara i Brazil.

Ngke ti roko n te aobiti n tararua i Brazil, ti a reiakina te taetae ni Botukare. Imwin reiakinan ara moantaeka nakoia aomata ao kamatenanoan aron te maroro n te maekatin ae teuana te miniti maanna, ti a kaoaki bwa ti na ira te mwakuri ni minita. Ngkana e kan ongora kaain te auti, e baireaki bwa ti na wareki kiibu ake a kabwarabwaraa aron te maiu i aan Ana Tautaeka n Uea te Atua. N ara moani bong n te mwakuri ni minita, e kakauongo raoi temanna te aine, ngaia are I a wareka Te Kaotioti 21:3, 4 ao imwina I bwaka n tong! E tuai konaa rabwatau ni kaitaraa  kabuebuen te aba ae korakora, ao e na teimatoa n riki aei.

Te kaawa ae ti na mitinare iai bon Campos, are ai 15 ekaretia iai ngkai. Ni moan rokora, bon tii teuana te kurubu ae raroanako ma kaawa ao teuana te auti ni mitinare ma aman taari aine iai aika: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz, ao Lorraine Brookes (ae ai Wallen ngkai). Tabeu n te auti bon te uaati ao karerekean te aia ibukin te kuuka. Imwin ara Reirei n Te Taua-n-Tantani n tairikin te Moanibong teuana, e roko ara iruwa ae ti aki kantaningaia. E wene ni motirawa buu n te kaintekateka ae abwabwaki ngke ti maroroakina ara mwakuri n te ngaina anne. Ngke e tabeka atuna man te uninga bwa e na teirake, e a otinako naba te naeta are ti a tatakarua iai ni karokoa e mate irou!

Imwin reiakinan te taetae ni Botukare i nanon teuana te ririki, I a rineaki bwa te mataniwi ae mwamwananga n te aono ae uarereke. E boni bebete maiura n taabo ake a raroa ma kaawa, bwa akea te iti iai, ti matu i aon taiani kie, ao ti mwamwananga i aon te aoti ao te kaa ae katikaki n te aoti. N ara mwakuri n uarongorongo ae okoro n te aono ae aki bati ni kakawaraki, ti mwananga n te turein nakon te kaawa ae mena i buakoni maunga ao ti kabooa tangoan ruun te auti teuana. E karokoi te aobiti n tararua 800 ara maekatin ibukin ara mwakuri ni minita. Ti riai n okioki nakon te aobiti n reta n anai ara bwaoki ni maekatin ao n uotii nakon ara tabo ni maeka.

N 1962, e waakinaki te Kuura ni Minita Ibukin te Tautaeka n Uea ni kabutaa Brazil ibukia taari mwaane ao mitinare aika taari aine. I nanon onoua te namwakaina, I a mwiokoaki bwa N na kawara te kuura teuana ma teuana, ao e tiku Mary. I angareirei i Manaus, Belém, Fortaleza, Recife, ao Salvador. I karaoa naba te babaire ibukin te bwabwaro n te auti ni kamataku ae rangi n ataaki i Manaus. E kabarekaaki n te karau ae korakora te ran ni moi ao ti a tiku n akea te tabo ae tau ibukini katauraoan te amwarake n te bwabwaro. (Ni boong akanne, a kakatauraoaki amwarake n te bwabwaro.) I tareboonia kaain te taanga ni buaka teuana ao te mataniwi n tautia temanna ae akoi, e a baireia bwa e na karekeaki te ran ni moi ibukia kaain te bwabwaro ni kabane, ao e kanakoia tautia bwa a na katei uoua umwanrianna aika bubura ibukin te tabo ni kuuka ao n amwarake.

Ngkana I mwamwananga nako, ao e uarongorongo Mary n te aono ni bitineti ae kamanena te taetae ni Botukare, are e tii iaiangoaki iai te karekemwane. E aki kona ni moana te reirei n te Baibara ma temanna, ngaia are e taku nakoia kaain te Betaera tabeman: “Te aba ae I aki kani maeka iai boni Botukare.” Ti rangi ni mimi bwa teutana te tai imwina, e a roko kaoakira bwa ti na beku i Botukare. N te tai anne, e boni katabuakaki ara mwakuri n uarongorongo n te tabo anne, ma ti butimwaea mwiokoara n aki ongea kubanroun Mary n te moantai.

Ti roko i Lisbon, i Botukare n Aokati 1964. A a boni mamatanaki naba taari ni bwainikirinaki n te aro ae korakora irouia bureitiman ni karaba aika kaaini Botukare (PIDE). Ngke ti iaiangoa aei, e rangi n raoiroi riki bwa ti na aki butimwaeaki ao n aki reitaki ma taani Kakoaua iai. Ti a bon titiku naba n ara auti n tataningaa kariaiakan tikura. Ngke e a reke te beeba ibukini kariaiakara n rin te aba, ti a kabooa tangoan te ruu teuana. N Tianuare 1965, ti a maroro ma te aobiti n tararua. Bon te bong ni kakukurei ngke ti a tibwa kaea te botaki imwin nimaua te namwakaina!

Ti a ataia ae a katoabong bureitiman ni kakiriwei mwengaia taari. Ibukina bwa a kainaki Taabo n Taromauri, a a karaoaki bobotaki n te ekaretia n aia auti taari. A kairaki bubua ma bubua taani Kakoaua nakon aia tabo bureitiman ibukin titirakinaia. A karaoaki mwakuri n iowawa riki nakoia taari mwaane bwa a aonga ni kaotii araia naake a kairi bobotaki. Ibukin anne, a kakamanenai aia moan ara i marenaia n aron José ke Paulo, ao a aikoa kamanenai aia kauoua n ara. Ngaia are ti a kakairi iai.

Te bwai ae moan te kakawaki iroura boni katauraoan amwarake n taamnei ibukia taari. E mwiokoaki Mary bwa e na taibini kaongora ibukin te reirei n te Taua-n-Tantani ao booki riki tabeua i aon te aeka ni beeba teuana, ao e kabonganaaki te beeba anne ibukini kaeweani booki aikai ibukia taari.

N Tun 1966, e a karaoaki te keiti teuana n te boowi i Lisbon. A bane kaain te ekaretia ae Feijó aika 49 ni kateaki n te boowi ibukina bwa a ira te botaki ae aki kariaiakaki i aan te tua, n ana auti te tari temanna. I katauraoiia nakon te boowi n arou n tabeki titiraki nakoia ibukin aia bure, bwa aongkoa te rooia ni kaburebure ngai. Ti namakinna ae ti na konaaki, ma ti ataia ae a na rangi ni bati baika ti kona n taekin ibukin te rongorongo ae raoiroi n te tai aei. E motika ana taeka ara rooia n arona n ninikoria ni mwanewea ana taeka Kamariera are n te moan tienture. (Mwa. 5:33-39) E roko naba taekan te keiti aei irouia taani kanakorongorongo, ao a kabureaki taari aika 49 man 45 te bong nakon nimaua ma te iterana te namwakaina. Ti kukurei n taekinna bwa e butimwaea te reirei n te Baibara ara rooia are ninikoria ao e iriri bobotaki imwaini matena.

N Ritembwa 1966, I a mwiokoaki bwa te mataniwi n te aobiti n tararua ao I kabanea au tai ae bati i aoni baika irekereke ma te tua. Ti kabanea ara konaa ni karekei bukina aika riai i aan te tua bwa e aera ngkai a riai n inaomata n taromauri Ana Tia Kakoaua Iehova i Botukare. (IBir. 1:7) N tokina, ti a anganaki inaomatara man te tautaeka n Ritembwa 18, 1974. A roko i Botukare Brother Nathan Knorr ao Frederick Franz mani kautun ara botaki, n uataboa kimwareireira n te botaki ae kakawaki i Oporto ao Lisbon, ao 46,870 mwaitiia aika roko iai.

 E a tia Iehova ni kauka te kawai ibukini karababaan nako te mwakuri nakon aaba riki tabeua ake a kamanena te taetae ni Botukare, n ikotaki naba ma Azores, Cape Verde, Madeira, ao São Tomé ma Príncipe. E a kakororaoaki te bwai ae ti kainnanoia ae kabuburaani kateitei tabeua n te aobiti n tararua n 1988. N Eberi 23 n te ririki anne, e anga te kabwarabwara ibukini katabuani kateitei aika boou aikai Brother Milton Henschel i mataia 45,522 aomata aika rangi ni kimwareirei. A rangi ni kaungaaki nanora bwa a oki ni kaea te botaki ae kakawaki aei 20 taari ake a a tia ni beku ngkoa bwa mitinare i Botukare.

Ti rangi ni kakabwaiaaki ni maiura i nanon ririki aika bati man ara iraorao ma taari aika kakaonimaki. E reke reireiau ae kakawaki n au tai ni katoaa Brother Theodore Jaracz ni kawaran te aobiti n tararua. E aitara ma te kangaanga ae kakaiaki te aobiti n tararua are e kawaria, ao e a tia te Komete n te Aobiti n Tararua ni karaoa ana kabanea ni konaa. E karaui nanoia Brother Jaracz ngke e kangai: “Aio te tai are ti na angan iai te taamnei ae raoiroi bwa e na mwakuria.” Ngke ti nako Brooklyn tatabebwi te ririki n nako, ao ti botaki n te tairiki teuana ngai ma buu ae Mary, Brother Franz, ao tabeman riki. Ngke ti nangi bwara nako ao e a tuangaki Brother Franz bwa e na karakini bwaai tabeua ibukin ana ririki aika bati ni beku iroun Iehova ao e taku: “Aio au taeka n reirei: Teimatoa n tiku n ana botaki Iehova e ngae naba ngkana kam aitara ma kangaanga aika bati. Bon tii te botaki aei ae karaoa te mwakuri are e tua Iesu nakoia taan rimwina bwa a na karaoia, ae tataekinan te rongorongo ae raoiroi ae taekan Ana Tautaeka n Uea te Atua!”

I a tia ngai ma buu ni kunea te kukurei ni koaua ni karaoan anne. Ti teimatoa n ururingi ara tai ni kawari aobiti n tararua. A reke iai ara tai ni kaota ara kakaitau nakoia kaara ao rooro n rikirake aika kakaonimaki ni beku, ao ni kaungaia naba bwa a na teimatoa ni mwiokoaia ae okoro ae te beku ibukin Iehova.

E teimatoa ni waakinako te ririki ao ai 80 tabun ara ririki ni maiu ngkai. E boni kabokorakora Mary ma aorakina aika rangi ni bati. (2Kor. 12:9) A kakorakoraaki ara onimaki n taiani kataaki ao ni kamatoaaki naba iai ara motinnano ae ti na kateimatoa etin arora. Ngkana ti iaiangoa aroni maiura, ti ingainga n taekinna ae ti a tia n nora ana akoi ae rianako Iehova n aanga aika rangi ni bati. *