EYIN asu po asi po de dọjlẹ, be e zẹẹmẹdo dọ yé masọ yiwanna yede ba wẹ ya? Lala! Fernando po Sarah po he go mí donù to aga yiwanna yede tlala. Ṣogan, etlẹ yin to alọwle ayajẹnọ hugan lẹ mẹ, gbemanọpọ lẹ na nọ fọ́n sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ.

Naegbọn gbemanọpọ lẹ do nọ fọ́n, podọ etẹwẹ hiẹ sọgan wà na yé nikaa hẹn gbakija wá alọwle towe mẹ? Whenuena e yindọ tito Jiwheyẹwhe tọn wẹ alọwle, e na sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado gbadopọnna nuhe Ohó etọn, Biblu dọ do whẹho ehe ji.—Gẹnẹsisi 2:21, 22; 2 Timoti 3:16, 17.

Suhugan alọwlemẹ lẹ tọn wẹ nọ jlo nado yinuwa hẹ ode awetọ to aliho owanyi po homẹdagbe po tọn mẹ. Ṣigba, Biblu dọ madoadúdẹji dọ “omẹ pó wẹ waylan, bosọ whète do gigo Jiwheyẹwhe tọn go.” (Lomunu lẹ 3:23) Enẹwutu, eyin dẹsọ́-dẹ́mẹ lẹ fọ́n, e sọgan vẹawu nado dava numọtolanmẹ mẹtọn. Podọ eyin gbemanọpọ de wá aimẹ, e sọgan vẹawu taun na mẹdelẹ nado duto aṣa ylankan delẹ ji, taidi awhádido po mẹzunzun po. (Lomunu lẹ 7:21; Efesunu lẹ 4:31) Onú devo tẹlẹ wẹ sọgan hẹn nuhahun wá?

Aliho he mẹ asu de po asi etọn po nọ dọho te nọ saba gbọnvo. Michiko dọmọ: “Whenuena mí wlealọ tlolo, n’doayi e go dọ aliho he mẹ mí nọ dọhodo whẹho lẹ ji te gbọnvo taun. E ma yin nuhe jọ kẹdẹ ji wẹ n’nọ jlo na dọhodo gba, ṣigba nuhewutu e do jọ po lehe e jọ gbọn po ga. E taidi dọ kọdetọn godo mẹ tọn lọ kẹdẹ wẹ nọ duahunmẹna asu ṣie.”

E ma yin Michiko kẹdẹ wẹ nọ pehẹ nuhahun enẹ nkọ gba. To alọwle susu mẹ, dopo to alọwlemẹ lọ lẹ mẹ sọgan nọ jlo nado dọhodo gbemanọpọ de ji to gigọ́ mẹ, to whenuena omẹ awetọ nọ jlo na dapana whẹho lọ na e ma yiwanna nudindọn wutu. To whedelẹnu, dile alọwlemẹ de to tintẹnpọn nado dọhodo whẹho lọ ji sọ, mọ wẹ omẹ awetọ nọ tẹnpọn nado dapana ẹn do. Be mì ko doayi e go dọ onú mọnkọ to jijọ to alọwle mìtọn mẹ ya? Be dopo to mì mẹ nọ saba jlo nado  dọhodo whẹho lẹ ji to gigọ́ mẹ to whenuena omẹ awetọ nọ tẹnpọn nado dapana whẹho mọnkọtọn lẹ wẹ ya?

Onú devo he ji e sọ jẹ dọ mì ni lẹnnupọndo wẹ yindọ, whẹndo he mẹ mẹde wá sọn sọgan yinuwado nukun he e nọ yí do pọ́n lehe asu po asi po lẹ dona nọ dọhodopọ do ji. Justin, he ko wlealọ sọn owhe atọ́n die dọmọ: “Whẹndo abọẹ-abọẹ de mẹ wẹ n’wá sọn podọ e nọ vẹawuna mi nado dọ numọtolanmẹ ṣie lẹ tọ́n. Ehe nọ do apọ̀ na asi ṣie. To whẹndo etọn mẹ, aṣa lọ wẹ yin nado dọ numọtolanmẹ mẹtọn tọ́n podọ e ma nọ vẹawuna ẹn nado dọ nuhe to ohò etọn mẹ lẹ tọ́n.”

Dodinnanutọ lẹ ko mọdọ e ma yin whla nẹmu he alọwlemẹ lẹ nọ dọ dọ yé yiwanna ode awetọ wẹ nọ do obá he mẹ alọwle yetọn na yin ayajẹnọ jẹ hia gba. Mọdopolọ, gbekọndopọ dagbe to whẹho zanhẹmẹ tọn mẹ po adọkun po ma yin ohia ayajẹ tọn to alọwle mẹ gba. Kakatimọ, nuhe nọ dohiagona alọwle kọdetọn dagbenọ de hugan wẹ lehe asu po asi po de nọ penugo nado didẹ gbemanọpọ depope he fọ́n to alọwle yetọn mẹ do.

Humọ, Jesu dọ dọ eyin sunnu po yọnnu po wlealọ, Jiwheyẹwhe wẹ nọ kọ̀n yé dopọ, e ma yin gbẹtọ. (Matiu 19:4-6) Enẹwutu, alọwle kọdetọn dagbenọ de nọ gbògbéna Jiwheyẹwhe. To alọ devo mẹ, eyin asu de gboawupo nado do owanyi po mẹtọnhopọn po hia asi etọn, Jehovah Jiwheyẹwhe sọgan nọma sè odẹ̀ etọn lẹ. (1 Pita 3:7) Eyin asi de ma nọ na sisi asu etọn, na taun tọn Jehovah wẹ e ma to sisi, na ewọ wẹ de asu taidi tatọ́ whẹndo tọn.—1 Kọlintinu lẹ 11:3.

Mahopọnna aliho hodọdopọ tọn towe kavi whẹndo he mẹ hiẹ wá sọn, aliho hodidọ tọn he nọ gbleawunamẹ delẹ tin he a dona dapana eyin a jlo na hodo nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ bo didẹ gbemanọpọ lẹ po kọdetọn dagbe po. Kàn kanbiọ he bọdego ehelẹ sè dewe:

‘Be yẹn nọ duto dee ji ma nado yiahọsu ya?’

“Finfinyọ́n awọntin wẹ nọ hẹn ohùn jẹgbonu: mọ adándonukunmẹ na homẹgble wẹ nọ hẹn avùn wá,” wẹ howhinwhẹn nuyọnẹn tọn de dọ. (Howhinwhẹn lẹ 30:33) Etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo? Lẹnnupọndo apajlẹ ehe ji. Bleun dopo wẹ nuhe bẹjẹeji taidi pọndohlan he gbọnvo tintindo gando lehe akuẹzinzan whẹndo lọ tọn na yin hinhẹn do jlẹkaji do go (taidi, “mí dona ṣọ́ akuẹ he mí nọ zan do nusisọ́ mẹ”) sọgan lẹzun homimọdọ do jijọ ode awetọ tọn go (taidi, “a ma tlẹ nọ lẹnnupọn”). Nugbo wẹ dọ, eyin alọwlemẹ towe ‘finyọ́n awọntin towe’ gbọn homimọdọ do jijọ towe go dali, hiẹ sọgan yin whinwhàn nado ‘finyọ́n’ ewọ lọsu tọn. Ṣigba, ahọsuyíyí ma nọ hẹn nude wá hugan adi podọ e nọ hẹn gbemanọpọ lọ sinyẹn dogọ.

Wekantọ Biblu tọn Jakobu na avase dọmọ: “Doayi onú daho he miyọ́n pẹvi nọ hẹn fiọ go! Odẹ́ miyọ́n de wẹ.” (Jakobu 3:5, 6) Eyin alọwlemẹ lẹ gboawupo nado dava odẹ́ yetọn, dẹ́sọ-dẹ́mẹ flinflin lẹ sọgan dekọtọn do gbemanọpọ sinsinyẹn mẹ. Podọ alọwle he mẹ miyọ́n gbemanọpọ tọn mọnkọtọn lẹ nọ hẹnnugble te whẹwhẹ ma nọ wleawuna ninọmẹ he mẹ owanyi sọgan jideji te gba.

Kakati nado yiahọsu, be hiẹ sọgan hodo apajlẹ Jesu tọn, mẹhe “ma [nọ] vlẹ omẹ” whenuena yè tlẹ to vivlẹ ẹ ya? (1 Pita 2:23) Aliho dagbe hugan lọ nado ṣimiyọ́n wiwọ́ de tọn wẹ nado kẹalọyi pọndohlan alọwlemẹ towe tọn bo vẹvẹ na adà he hiẹ yiwà to gbemanọpọ lọ hinhẹnwa mẹ.

‘Be n’nọ yí nukunpẹvi do pọ́n numọtolanmẹ alọwlemẹ ṣie tọn lẹ wẹ ya?’

“Mìmẹpo ni yin homẹdoponọ, na mì ni nọ kọ̀n homẹ dai na mìnọzo,” wẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn degbè dọ. (1 Pita 3:8) Lẹnnupọndo onú awe he sọgan zọ́n bọ a na gboawupo nado hodo ayinamẹ ehe ji. Tintan wẹ yindọ hiẹ sọgan nọma yọ́n linlẹn kavi numọtolanmẹ alọwlemẹ towe tọn lẹ. Di apajlẹ, eyin whẹho de to ahunmẹduna alọwlemẹ towe  hugan we, hiẹ sọgan yin whinwhàn nado dọ dọ, “Nude ma sinyẹn sọmọ.” Vlavo linlẹn towe wẹ nado gọalọna alọwlemẹ towe nado tindo pọndohlan dagbe gando whẹho lọ go. Ṣigba, hogbe mọnkọtọn lẹ ma nọ jẹ e ji na mẹlẹpo. Asu po asi po lẹ tindo nuhudo nado yọnẹn dọ mẹhe yé yiwanna lọ nọ mọnukunnujẹ yé mẹ bosọ nọ vẹawu yé.

Goyiyi glanglan sọgan sọ whàn mẹde nado yí nukunpẹvi do pọ́n numọtolanmẹ alọwlemẹ etọn tọn. Mẹhe yin goyitọ nọ tẹnpọn nado ze ede daga gbọn mẹdevo lẹ didepo gbọzangbọzan dali. E sọgan wàmọ gbọn zùngbè lẹ kavi nujlẹdonugo he ma sọgbe lẹ yiyizan dali. Lẹnnupọndo apajlẹ Falesi po wekantọ lẹ po tọn ji, he nọgbẹ̀ to azán Jesu tọn gbè. Eyin mẹdepope—etlẹ yin Falesi hatọ de—dọ pọndohlan he gbọnvo na goyitọ ehelẹ tọn, yé nọ bọzùndo na ẹn bo nọ de e pò. (Johanu 7:45-52) Jesu ma wàmọ. E nọ vẹawu mẹdevo lẹ eyin yé dọ numọtolanmẹ yetọn lẹ na ẹn.—Matiu 20:29-34; Malku 5:25-34.

Lẹnnupọndo lehe hiẹ nọ yinuwa do ji eyin alọwlemẹ towe dọ ahunmẹdunamẹnu etọn lẹ na we. Be hogbe, kọnugbè po nukunmẹ towe po nọ do awuvẹmẹ hia ya? Kavi be a nọ saba gbẹkọ numọtolanmẹ alọwlemẹ towe tọn go wẹ ya?

‘Be n’nọ saba lẹndọ ṣejannabi wẹ to godo na nuyiwa alọwlemẹ ṣie tọn lẹ wẹ ya?’

“Be Job dibusi Jiwheyẹwhe na ovọ́ wẹ? Hiẹ ma ko basi osopa de lẹdo e, podọ lẹdo owhé etọn, podọ lẹdo ehe e tindo lẹpo, to adà lẹpo ji?” (Job 1:9, 10) Po hogbe enẹlẹ po, Satani fọ́n ayihaawe dote gando mẹwhinwhàn dawe nugbonọ lọ, Job tọn lẹ go.

Eyin alọwlemẹ lẹ ma tin to aṣeji, yé sọgan jai jẹ omọ̀ mọnkọtọn mẹ. Di apajlẹ, eyin alọwlemẹ towe wà onú dagbe de na we, be a nọ lẹndọ nude dín wẹ e te kavi e to nude ze whlá wẹ ya? Eyin alọwlemẹ towe ṣì nude wà, be a nọ pọ́n enẹ hlan taidi kunnudenu de dọ ewọ yin ṣejannabinọ bo ma nọ hò towe pọ́n wẹ ya? Be tlolo wẹ a nọ flin nuṣiwa mọnkọtọn he ko wayi lẹ bo nọ lẹn enẹ dogọ yé to ayiha towe mẹ ya?

Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Owanyi . . . ma nọ lẹn ylankan.” (1 Kọlintinu lẹ 13:4, 5) Owanyi nujọnu tọn ma nọ tọ́nnukun gba. Mọjanwẹ e masọ nọ lẹn kavi basi kandai nuṣiwa lẹ tọn do niyẹn. Paulu sọ dọ dọ owanyi “nọ yí onú lẹpo sè.” (1 Kọlintinu lẹ 13:7) E ma yindọ owanyi mọnkọtọn nọ yí onú lẹpo sè domọ poun wẹ gba, ṣigba e nọ wleawufo nado dejido mẹgo. E ma nọ vẹnudomẹ kavi tindo ayihaawe zẹjlẹgo gba. Owanyi he nkọtọn Biblu na mí tuli nado dohia nọ wleawufo nado jonamẹ bo ma nọ lẹndọ mẹdevo lẹ tindo mẹwhinwhàn agọ̀. (Psalm 86:5; Efesunu lẹ 4:32) Eyin alọwlemẹ lẹ nọ do owanyi mọnkọtọn hia ode awetọ, yé na duvivi alọwle ayajẹnọ de tọn.