Kon Diin mga Monyika ang Nagasalida sa Opera

SANG MANUNULAT SANG MAGMATA! SA AUSTRIA

“MATAHOM matuod ang musika, apang ang kalantip sa pagpasalida sa mga monyika makahayanghag gid. Karon pa lang ako makakita sing mga monyika nga tuman ka pino mag-uluarte!”

Ginalaragway bala sang nagahambal ang pangbata nga puppet show ukon palaguaon sang mga monyika nga nagahulag paagi sa pagbutongbutong sa higot sini? Indi. Mahimo indi ka magpati, apang pinamulong ini sang isa ka hamtong nga nanamian gid sa gintan-aw niya nga opera. Sa diin? Sa labing tumalagsahon nga opera house sa Salzburg, Austria, ang siudad nga natawhan sang bantog nga kompositor nga si Mozart.

Apang nakabati ka na bala sang mga monyika nga kahoy nga halos isa ka metro lamang kataas nga nagasalida sa opera? Amo gid sini ang ginahimo sang mga monyika sang Salzburg Marionette Theatre. Kon magsaot na sila sa entablado, ang mga tumalan-aw mawili gid sa pagtan-aw sa ila kag sa pagpamati sa musika, amo nga daw ginaliton ang tumalan-aw sa kalibutan sang pantasya.

Pagsamo sang Realidad kag Pantasya

Samtang ginapatokar ang panugod nga musika kag ginapasaka ang kumbong para sa una nga danyag, ang tumalan-aw nagakahayanghag kon kaisa sa ila makita. Mga monyika nga kahoy gid bala ang nagalakatlakat sa entablado kag nagakumpaskumpas samtang nagaamba? Kag ano  ang masiling sang mga tumalan-aw sa mapino nga mga hilo sa ibabaw sang ulo sang mga monyika? Mahimo indi mapunggan sang pila ka tumalan-aw ang maghunahuna, ‘Kitaon gid ang hilo!’ Dugang pa, ang pulungkuan para sa mga musikero sa atubangan sang entablado wala sing tawo. Masami ginapaabot nga isa ka orkestra ang magatokar kag mahimo madulaan sing gana ang mga tawo sa pagtan-aw kon ginrekord lang nga musika ang gamiton. Mahimo magasiling sa kaugot ang isa nga mahuyugon sa opera, ‘Kalain man sina!’ Apang hulat anay! Sing amat-amat kag halos wala matalupangdi, ang panimuot sang tumalan-aw nagabag-o.

Sa tion nga maalimunaw na ang mga duhaduha sang mga tumalan-aw, ginasugdan sang mga monyika ang ila makabilihag nga salida. Ang realidad kag pantasya nagasamo. Ang mga hilo nga nagahatag sing kabuhi sa mga monyika wala na ginasapak. Nakunyag gid ang mga tumalan-aw indi lamang sa palaguaon kundi sa tumalagsahon man nga ideya nga mga monyika ang nagasalida sa entablado sang gamay nga opera house. Sa dili madugay, ang pagsalida sang mga monyika indi na kaladlawan, kag gilayon nga malipatan sang tumalan-aw nga walay kabuhi gali nga mga monyika ang ginatan-aw nila. Huo, ang mga monyika may dalayawon nga ikasarang sa pagpahalipay bisan sa nagaduhaduha nga mga tumalan-aw, nga daw subong ginaliton sila sa kalibutan sang mga monyika.

Sa Entablado Mismo kag sa Likod Sini

Ang nagakatabo sa likod sang entablado subong man ka makawiwili sa entablado mismo. Ang lantip nga mga artista amo ang mga puppeteer nga nagapasalida sang mga monyika sa likod sang entablado, ukon sa husto nga hambal, sa ibabaw sang entablado, diin nagatrabaho sila gikan sa latayan sa ibabaw sang entablado. Samtang ginalisoliso kag ginalubaglubag sang mga puppeteer ang ila mga kamot, nga daw nagahambal paagi sa senyas, ang mga monyika nagaamba, nagahibi, nagapakig-away, ukon nagaduko, kaangay gid sa ginahimo sang matuod nga mga manug-amba sa opera.

Ginpaathag anay sang The New York Times kon ngaa makawiwili gid ini nga kinaadman: “Sa likod sang entablado, mahimo matungdan sang mga tawo ang bisan ano nga papel kag ang bisan ano nga edad, babayi man ukon lalaki; isa ka  kinaiya lang ang kinahanglan nila, kag ini amo ang kalantip.” Kag ang kalantip sang mga puppeteer sang Salzburg sa pagpasalida sa mga monyika dalayawon gid.

Mga Monyika sa Baylo sang Walay Kabuhi nga mga Santos

Ang kadalag-an sang Salzburg Marionette Theatre kapin na sa 90 ka tuig. Nagsugod ini sang 1913, sang una nga ginpasalida sini ang isa sa mga opera ni Mozart. Ang tagpatok sang teatro amo ang iskultor nga si Anton Aicher. Nagtuon si Aicher sa Munich kag pagkatapos sini, nagbuhat sia sing mga monyika nga makahimo sing tumalagsahon kag daw tuodtuod gid nga mga hulag. Narealisar niya sang ulihi nga mas naluyagan niya ang pagpasalida sa kahoy nga mga monyika sangsa pagtigib sing walay kabuhi nga mga santos.

Sang ulihi, nawili man ang halos bilog nga pamilya ni Aicher sa sini nga sahi sang kalingawan. Malangkagon nga nagbulig ang iya pamilya sa pagtahi sing mga panapton sang mga monyika, sa pagpatokar sing musika, kag sa pagpakigbahin sa mga dialogo nga ginagamit sa mga salida. Madinalag-on gid sila amo nga sang ulihi, naghimo kag nagsalida man sila sing iban pa nga kinanta kag sinaot nga mga palaguaon. Kag halin sang 1927, gin-agda sila nga magsalida sa iban nga mga pungsod. Sa karon, masami sila nagasalida sa pila ka pungsod, subong sang Japan kag Estados Unidos. Naluyagan gid sang mga tawo sang tanan nga kultura ang pagtan-aw sa mga salida sang mga monyika.

Luyag Mo Man Bala Magtan-aw Sini?

Ang opera nagakahulugan sing “isa ka drama nga may musika kag ginaamba ini sang mga manug-amba nga nagasuksok sing panapton nga nagakaigo gid sa istorya kag ginaakumpanyahan sang mga instrumento.” (The Concise Oxford Dictionary of Music) Ang liriko, ukon, teksto sang mga opera, ginpasad sa mitolohiya, maragtas, sugilanon sa Biblia, ukon sugidsugid lamang. Mahimo isa ini ka trahedya, sugilanon sang paghigugmaanay, ukon tinarso. Masami nga Aleman ukon Italyano ang pinulungan nga ginagamit sa sining palaguaon sang mga monyika. Gani, mas maayo nga tan-awon mo anay ang badbad sang sumaryo agod mahibaluan mo kon maluyagan mo ini.

Paano makadesisyon ang isa ka Cristiano kon bala dapat niya tan-awon ang isa ka opera? Magadesisyon bala sia pasad lamang sa kon kilala ang mga manug-amba? Ukon sa katahom sang musika? Ukon sa istorya nga ginkuhaan sing liriko sang opera?

Kaangay sang tanan nga kalingawan, ang pinakamaayo nga paagi agod makadesisyon ang isa ka Cristiano kon bala mamati sia ukon matan-aw sing opera amo ang pagkomparar sang sumaryo sini sa talaksan nga ginsiling ni apostol Pablo: “Sa katapusan, mga kauturan, ang bisan anong matuud, ang bisan anong halangdon, ang bisan anong matarung, ang bisan anong putli, ang bisan anong hiligugmaon, ang bisan anong dungganon, kon may diosnon nga gahum, kon may takus dayawon, painoinoha ining mga butang.”​—Filipos 4:8.

[Mapa sa pahina 8]

(Para sa aktual nga format, tan-awa ang publikasyon)

AUSTRIA

VIENNA

Salzburg

[Retrato sa pahina 8]

Mga monyika nga handa magsalida sa lainlain nga mga opera

[Retrato sa pahina 9]

Ang Salzburg Marionette Theatre

[Retrato sa pahina 10]

Si Anton Aicher, ang tagpatok

[Credit Line]

By courtesy of the Salzburg Marionette Theatre

[Credit Line sang retrato sa pahina 8]

All photos on pages 8 and 9: By courtesy of the Salzburg Marionette Theatre