•  Kunnasim imammatan i baggim?

•  Ngatta importante yatun?

•  Nu anni i makuam

•  Mabbibbig paga meyannung tatun

•  I makagi na karuan nga kabataan

•   Sobra nga positibo

   “Masaya ngà laman anna relaks kadaggaw. Ngatta ta marraddam ngà?”—Valerie.

•   Negatibo

   “Nu egga makasta nga mesimmu, insigida nga nonopakku nga ari tu kurug yatun anna gitta na egga i mali.”—Rebecca.

•   Realistiko

   “Nu sobra i kapositibò, kanayun ngà madismaya nu ari tu makasta i ganna-gannug, anna nu negatibo ngà gapa, kanayun ngà nga marraddam. Ngem nu realistiko ngà, balanse i paningakku ta ganna-gannug.”—Anna.

 Kagian na Biblia nga “kanayun nga maffiesta i tolay nga magayayya i futu na.” (Proverbio 15:15) Mas magayayya gafu danuri totolay nga ibita da i sobra nga pannegatibo anna positibo i paningadda ta pattolay. Mas aru gapa i kokkofudda. Kakurugan na, sinni gapa i maya nga makikavulu ta totolay nga kanayun nga negatibo?

 Ngem maski nu sobra i kapositibom, egga lagapa i mariga ira nga situasion nga meparubang niko. Angngarigan na:

•   Baka puru dumug meyannung ta gerra, terorismo, onu krimen i maginnam.

•   Baka egga ira i problema ta familiam.

•   Siguradu nga egga ira i pakkafian nga laba-labanammu.

•   Baka natakitan naka na tadday nga kofummu.

 Imbes nga pagurayammu danatun nga problema onu makkonsimisiokka tatun, realistiko nakuan i pagimamma mu. Makoffun nikaw i pabbalin tu realistiko tapenu malillitammu i sobra nga pannegatibo anna marubammu danatun nga ari tu sobra i pakkafi na nono mu.

•   Realistiko nakuan i paningammu ta pakkamaliammu ira.

   Kagian na Biblia: “Awan tu matunung nga tolay ta davvun nga kanayun nga magangngua tu mapia anna ari vuluvuga nga makaliwa.” (Eclesiastes 7:20) Tolay ka laman yatutta makkamali ka, ngem ari kayà kagian natun nga awan ngana tu serbim.

   Nu kunnasi mabbalin tu realistiko: Kuammu i adde na mawayyam tapenu itunung i nakkamaliammu, ngem daddammammu nga ari ka nga perfekto. “Ariakku maffokus ta nakkamaliakku ira tapenu ari ngà madismaya,” kinagi na kabataan nga si Caleb. “Ngem innakku nu anni i magigiammù tatun tapenu metunukku i nakkamaliakku ira.”

•   Ariammu ikumpara i baggim ta tanakuan.

   Kagian na Biblia: “Mawag tu ari ittam nga mappara-parayag, mangara-aru tu dama, onu makkapassa-passil.” (Galacia 5:26) Nu inninnammu ta social media i letratu ira na okasion nu sitaw ari ka nga nembitan, awayya na nga mattaki i nono mu. Megafu tatun, baka nonopammu nga ari ira nga kurug nga kokkofun.

   Nu kunnasi mabbalin tu realistiko: Nonopan nga ari ka nga kanayun nga membitan ta kada okasion. Kakurugan na, ari tu ngamin nga nesimmu ay naka-post ta social media. “Kanayun nga i-post na totolay ta social media danuri laman i pinakamagayayya nga nesimmu ta pattoleda,” kagian na kabataan nga si Alexis. “Ariadda nga i-post yuri i ari kuruga makapagayayya.”

•   Memammo nakuan i pattratum ta tanakuan—mas ngana ta familiam.

   Kagian na Biblia: “Kuan nu ngamin i adde na awayya nu nga makillivu-livu ta memammo ta ngamin nga totolay.” (Roma 12:18) Ariammu nga makontrol i kuan na tanakuan, ngem makontrol mu i reaksiommu. Memammo nakuan i pattratum ta tanakuan.

   Nu kunnasi mabbalin tu realistiko: Determinadu ka nakuan nga ari padakallan i problema na familia. Memammo ka nakuan kagitta na pattratum ta kofummu. “Awan tu perfekto anna nu mittan magga matakitattam i tanakuan,” kinagi na kabataan nga si Melinda. “Mawag tam laman nga pilian nu anni i reaksiottam—memammo onu ari.”

•   Mabbalin tu minappabalo.

   Kagian na Biblia: “Mabbala-balo kamu gapa nga kanayun.” (Colosas 3:15) Nu minappabalo ka, mas makapaffokus ka ta makasta ira nga mesissimmu ta pattolem imbes tu ta marake ira nga mesissimmu.

   Nu kunnasi mabbalin tu realistiko: Akseptammu nga egga ira i problemam, ngem ariammu nakuan kattaman i makasta ira nga mesissimmu ta pattolem. “Kada aggaw, itura ku ta diary i tadday nga makasta nga nesimmu,” kagian na kabataan nga si Rebecca. “Kayà ku gare nga ipanono ta baggì nga maski aru i problemà, aru lagapa i makasta ira nga gannug nga awayyà nga pannonopan.”

•   Piliammu tu mapia i kokkofummu.

   Kagian na Biblia: “I marakay nga kakavvulu ay makadaral ta mapia nga kata-katolay.” (1 Corinto15:33) Nu kanayummu nga kavulu danuri minakkritika, minadduda, onu minassinti, posible nga mabbalikka tu kunnatun.

   Nu kunnasi mabbalin tu realistiko: Makkaproblema i kokkofummu yatutta posible nga mannegatibo ira. Suportammu ira ngem ariammu nakuan pagurayan nga sobra nga mafektakka ta problema da. “Ari nakuan tu kanayun nga danuri negatibo i pakikavulutattam,” kinagi na kabataan nga si Michelle. “Ta Math, nu i-plus mu i dua nga negative nga number, mas dakal nga negative nga number i resulta natun.”

 Kagian na Biblia nga mattolay ittam ngana ta tiempo na “ziga-riga ta pangurianan ira nga aggaw.” (2 Timoteo 3:1) Marigatakka kari nga mabbalin tu positibo megafu ta karu na problema ta mundo? Bibbigan i “Ngatta Sobra i Ziga-riga?”