Ịtọ Ẹla Bwu Ẹga nya Angị Wa Apwụ Nyahị

ỊBayịbụụ-ụ́ ya ẹla nya angịnyị ọ-ya ukoku nya ere kpịla awụlẹ ene kị kaa nwà ka, lẹ ịyẹ tị́ du ká Alibeenu nya iJihova á kaa myị jula angịkịla họ ka?

Ukoku nya ere ọ-ya kpịla awụlẹ ri ọhọhọ ọlẹ kọ ji lụka ọtata lẹ, angịnyị tị kaa họọ ẹ-ẹga lụmẹ-lụmẹ, ma abwọlẹ kị kaa bwu họọ ẹ-ẹgẹhẹ tị kaa datị hi ẹga ịkịla. Ọngọlẹ kọ kpịlahị nyamwụ kaa raabwọ lee ọ-wahị ká ọngọhẹ ka chị ọkẹkẹnị, la ịnyịrọ ogogo, hịhị tata, lee ang ịkịla ịlịnyị. Angịkịla ịlẹ kị juwa kaa mẹjẹ nyori ị myị jwoo bwula ẹla oyaya, o-hu ukoku nyaa ka uhye bala ọ-nwà ere bwu ụwa. Iru nya angịnyị me irya nyori ọhọhọ ọwẹ nyị́ tịpyọ ka, nyị ri abwọlẹ ká angịnyị nyị kaa bwu chị ihi ju awụlẹ. Ma ang ịhyẹ du ká Alibeenu nya iJihova á kaa lụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ọhọhọ ọwẹ ka.

Ọọwa á ri yẹkẹẹ angịnyị nya ịKịrayịsị á kaa yahị guru ká ọngịnyị ka chị ọkẹkẹnị lee ọ-la ịnyịrọ ogogo ka lẹ ka. Ụka ká angị kpẹhị rịrị ogu ịla oyi ọhọhẹ á da ụpwụ du ta ala ọjịra-jịra, ị kaa chị ẹla nyaa eju la “anụ ka la ogogo,” “anụ ka pyẹẹẹ,” lee “anụ kpahị mẹ.” (Ụkụrwọ nya Alẹrụ 15:29) Ịnyịnyị, anchẹ nya Ohe ịhyẹ byi adịrahụ ịhyẹ yẹkẹẹ: “Ayịbam adịrahụ, à ka hịhị pwụ ụka myị ụka!” lee “Agaba Idu, à ka hịhị pwụ ụka myị ụka!”—1 Ịdịrịhụ 1:31; iNehemaya 2:3.

Ma, ịyẹ à tị́ ri ọmwụ nya ọhọhọ nya ukoku ọ-ya kpịla awụlẹ ene? Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji nya ahyẹẹnụ 1 nya Ọya Ọhọhẹ, 1968, gba ẹla ọlẹ bwu ụpwụ ọlẹ ko ri, The Encyclopædia Britannica (1910), Volume 13, ẹbẹ 121: “Ọhọhọ ọlẹ ká angịnyị kaa kpa ere wahị nya ọngịnyị ọ-ka la gogo ị-ịnyịrọ ka kpehe bwu ịhọhọ nya ịgba ọgbagba nya alene ịlẹ kị kaa nwà ere nya iya ọkịlaakịla ha ịhyẹ ijiga bala egu ileji. Ụka ká ala iGirisi bala ala iRom á juwa ri ang, ị kaa chị ere hu ịpyị ha ijiga, bala ọ-nwà ere ha egu ileji ịnyịnyị ụka kị juwa họ ọhụhụ nya ang oriri.” Ụpwụ ọwa myịmyị yẹkẹẹ: “Ọhẹka ị kaa nwà ere bala ọ-wahị nya ogogo ọlala ha angịnyị ịhịhị ụka kị juwa kpa ere kiliya ha ijiga nyaa.”

Ọọ lịnyị alẹ wẹẹ? Ụpwụ nya International Handbook on Alcohol and Culture nya 1995 yẹkẹẹ: “Nanana nyori ụka ká angịnyị á ya ukoku nya ere kpịla awụlẹ alẹ, ị́ kaa la irya nya iya ọkịlaakịla ha ojiga ọhẹ ka, ma ọhọhọ ọwẹ bwu ịgba ọgbagba nya alene ọlẹ kị kaa ya ang lala ere lee ịwọ kiliya ha ihye ijiga nyaa, bala ọ-wahị lee ọ-raabwọ nya ịnyịrọ ogogo lee ọhịhị oludiyo!”

Ang abwọ lee ọhọhọ ịhyẹ ịlẹ kị dọmwụ bwu lee o-me ang ọhẹ ị-ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla, á tịpyọ tu ọọwa ka. Kụ irya nya okoji ọlẹ kị wụrụ nya ipomegiraneti wẹẹ. Ụpwụ ọ-da ịBayịbụụ wụlẹ ọhẹ ọlẹ ká angịnyị jẹ́ yẹẹyẹẹ yẹkẹẹ: “Angị gbịgba ha ijiga lụka onyogo kaa kpa ipomegiraneti gbịgba.” Ọ tị lịnyị odu lẹ, Ohe byi angịnyị nyamwụ nyori nyị kpa owu nụ ang ọlẹ kọ ka lala ugbe nya ipomegiraneti ku ugbọọnụ nya awụrụ nya ọngọkiliya ọgbahị, bala ọ-kpa ipomegiraneti ọlẹ kị họ la oje ọnyọmịla ha ịtachị ịla ube ịgọgọ ọlẹ ká iSolomon nwụ́, ịnyangga. (Ehe Ọkpụkpụ 28:33; 2 Ịdịrịhụ 25:17) Da ọwẹ u-uhye, ụka ọhẹ ji ká ọmapẹ nya ahụ bala ọrụ la etu ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba. Ma, ọ-ọng myị́ ọng wuu alẹ à jẹ́ ọwẹ ka, chajị ị hu ọmapẹ ọwẹ nya ang ọmẹjẹ nyori ọngịnyị ye ahụ lee ọ-rwọrụ lẹ.

Ọ-kpa ere họ ẹla nya ịgba ọgbagba tị bẹẹ? Ụka ọhẹ juwa ká angị gbịgba ha ịBaalụ ịla iChekem “la ọhụhụ nya ang oriri u-ube nya ojiga nyaa . . . Ị ri ang bala ọ-nwa ere bala ọ-kpa Abimẹlẹkị hu utungguru [lee ọ-gọlọ jwoo, NW ] ụ-ụwa.” (Angịleje 9:22-28) À me irya ká ọnchẹ nya iJihova ọlam-ọlam ọhẹ ka ri ụpa nya ere ọnwànwa ọwẹ bala ọ-raabwọ ká ohe ojiga ọhẹ ka họ Abimẹlẹkị ẹla ọtịpyọ? Emọsị ya ẹla ọlẹ u-uhye nya ụka ọlẹ ká iru nya ala Isirẹlụ la egbeju ọngịrị ta iJihova: “Ị kaa nọnọ ẹ-ẹga nya ogidi ikiliya; bala ọ-kaa nwà ere nya angịlẹ kị ri ijwo ẹ-ẹpwa nya ihye ijiga nyaa.” (Emọsị 2:8, NW ) À me irya ká angịnyị nya Ohe nyịlẹhị ka myị-ị̀ lụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ẹla ọlịịwẹ, kori kọ ri ere ọ-ya hụ ịpyị ha ojiga lee kori kị nwọọ nwà chajị nya ịgba ọgbagba? (IJeremaya 7:18) Lee ọngịnyị nya Ohe tị́ ka hu ukoku nya ere ka uhye nyọka bịlẹ ká ojiga ọhẹ ka họ ọngịnyị ẹlẹhẹ ọtịpyọ lee ọ-wahị kụrụ ijuju nyamwụ?

Ịlẹhị lẹ, anchẹ nya iJihova kpa abwọ ka uhye-ọgba lụka ọkẹkpẹ nyọka raabwọ ká ang ka há. Ị kaa kpa abwọ nyaa ka uhye-ọgba nyọka raabwọ ha Ohe nyịlẹhị. ỊBayịbụụ yẹkẹẹ: “Ụka ọọwa, iSolomọn godayị ị-ịlahị nya ogidi okiliya nya Amkpaa i-ijata nya ala Isirẹlụ wuu lẹ ọ kpa abwọ nyamwụ ka uhye lẹ, ọ raabwọ yẹkẹẹ, ‘Amkpaa Ohe Oluhye nya ala Isirẹlụ ee, ohe ọhẹ-lọhẹ-ẹ́ ji kọ lala ahụ ẹ-ẹpwoohe lee am̀ odehe ka. . . . Aa wo lahị bwu epwoohe ẹga ká kụ, ká hịnyọhi ang onyobyi ịlẹ kahị họ.’ ” (1 Ịdịrịhụ 8:22, 23, 30) Ụ-ụgbẹyị ọwa-ọwa, Ẹsịra “gwogbo ha Amkpaa Ohe Oluhye ọtụka lẹ, angịnyị wuu à kpa abwọ nyaa ka uhye lẹ, ị myị dọọọ yẹkẹẹ, “Amẹn! Amẹn!” Ọọwa, ị hirikpẹẹ juwa gbịgba ha Amkpaa yahị cheji lẹlẹ.” (INehemaya 8:6; 1 iTimoti 2:8) Ọ la gbagbịla nyori angịnyị nya Ohe ị-chịla o-hu ọkịlẹtụ ha ịwẹ á kpa abwọ ka uhye nyọka raabwọ ká ohe ojiga nya ụrụrụ ọháha ọhẹ ka wahị kụrwaa ka.—Ayịsaya 65:11.

Iru nya angịnyị ịlẹ kị kaa hu ukoku nyaa ka uhye bala ọ-ya kpịla awụlẹ alẹ á ka me irya nyori ịwa nyị wẹẹ raabwọ ha ohe ojiga ọhẹ ka, ma kori ká tị taa wo, ị́ ka jẹ́-ẹ ya ang odudu kị wẹẹ họ ịnyị jeng ka ịnyịnyị. Ma nyọlẹ kị kụ irya jwoo kpori-kpori ene kị wẹẹ họ ka á mẹjẹ nyori angịnyị nya ịKịrayịsị ka gbịlaa tu ọọwa ka.

Ọhẹka à ka jẹ́ nyori, datị hi ẹla nya ukoku ọ-ya kpịla awụlẹ, Alibeenu nya iJihova kaa cheji ba hi ịhọhọ ịkịla lụmẹ-lụmẹ ịlẹ ká iru nya angịnyị kaa họ. Ọ-chụ pwokwita, angịnyị lụmẹ-lụmẹ kaa yụbwọ ba egbeju bala ọkịlẹtụ ha apwụ nya ẹpwụma lee ang ẹjẹẹ ịkịla nyaa; ị́ kaa yẹ ang ịlịnyị ọhọhọ lala ịgba ọgbagba ka. Angịnyị nya ịKịrayịsị nyịlẹhị á kaa hu angịkịla abwọ la ọ-họ ẹla ịlịnyị ka, ma ịwa lịlaa á kaa lụbwọ ẹ-ẹpwụ nyamwụ ka. Kori ká Alibeenu nya iJihova á jẹ́ ụka kị ka họ ẹla ịlịnyị, ị kaa maga nyọka juwa i-ijata ka, chajị kị ka du agbama ju angịkịla ka. Ma kori kị tị ka juwa i-ijata pyii, ị kaa cheje nyọka lụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ịhọhọ ịlịnyị ịlẹ kị myị ju ẹla ọlẹpwụ nya ịBayịbụụ ka lẹ ka. (Ehe Ọkpụkpụ 20:4, 5; 1 ịJọn 5:21) Iru nya angịnyi á ka yẹ ukoku nya ere o-hu ka uhye bala ọ-ya kpịla awụlẹ nya ẹla nya ịgba ọgbagba alẹ ka. Ọ tị lịnyị odu lẹ, ang lụmẹ-lụmẹ ji ịlẹ kị du ká angịnyị nya ịKịrayịsị á kaa họ ẹla ịlịịwẹ ka. Ẹla ịwẹ dọmwụ bwu ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla, ọ tị myịmyị lala ọ-bịlẹ ahị ọwawa bwu ‘uhye-ọgba,’ lee ọ-bịlẹ ụbwọ ọdada bwu ẹga nya ohe ojiga ọhẹ.—Ehe Ọkpụkpụ 23:2.