ITI uneg ti tren nga agturong idiay siudad ti New York, adda lalaki a nakakita iti maysa a polieto. ‘Matay ti kararua,’ kuna ti polieto. Nasdaaw ti lalaki, a maysa a ministro, isu a binasana dayta. Naklaat ta pulos a saanna a pinagduaduaan ti sursuro a saan a matay ti kararua. Iti dayta a tiempo, saanna nga ammo no siasino ti nangisurat iti polieto. Kaskasdi, kombinsido nga umiso ken Nainkasuratan ti argumento iti material ken maikari nga adalen a naimbag.

Ni George Storrs dayta a ministro. Napasamak dayta idi 1837, ti isu met la a tawen a damo nga insurat ni Charles Darwin iti kuadernona dagiti kapanunotan a nakaibatayan idi agangay ti teoriana maipapan iti ebolusion. Relihioso pay laeng idi ti kaaduan a tattao ken mamatida iti Dios. Adu ti agbasbasa iti Biblia ken ibilangda dayta kas addaan iti autoridad.

Idi agangay, naammuan ni Storrs a ni Henry Grew a taga-Philadelphia, Pennsylvania ti nangisurat iti polieto. Natibker ti panangsalimetmet ni Grew iti prinsipio a ‘ti kasuratan met laeng ti kasayaatan a makailawlawag iti linaonna.’ Ni Grew ken dagiti kakaduana inadalda ti Biblia tapno iyaplikarda ti balakad a linaon dayta iti biag ken aktibidadda. Babaen ti panagadalda, naipalgak kadakuada ti dadduma a nakasaysayaat a kinapudno iti Kasuratan.

Gapu iti insurat ni Grew, natignay ni Storrs a mangusig a naimbag no ania ti kuna ti Kasuratan maipapan iti kararua ken kinasaritana ti sumagmamano a padana a ministro maipapan iti dayta a banag. Kalpasan ti lima a tawen a napasnek a panagadal ni Storrs, inkeddengna nga iwaragawag ti napateg a kinapudno a nabirokanna iti Kasuratan. Idi damo, isu ket nangisagana iti diskurso nga ipaayna iti maysa a Domingo idi 1842. Ngem nariknana a nasken a mangipaay pay iti sumagmamano a diskurso tapno mailawlawagna a naimbag ti topiko. Idi agangay, nakaipaay iti innem a diskurso maipapan iti ipapatay ti kararua, ket impablaakna dayta iti Six Sermons. Pinagdidinnilig ni Storrs dagiti kasuratan tapno maibuksilan ti napateg a kinapudno a nailinged kadagiti doktrina ti Kakristianuan a mangibabain iti Dios.

Kuna ti Biblia a dagiti napulotan a pasurot ni Jesus ikawesda ti imortalidad kas supapak ti kinamatalekda. (1 Corinto 15:50-56) Pinampanunot ni Storrs a no imortalidad ti gunggona dagiti matalek, saan ngarud a mabalin nga imortal dagiti nadangkes a kararua. Sinukimatna ti Kasuratan tapno masiertona. Inusigna ti Mateo 10:28, a kastoy ti mabasa: “Agbutengkayo iti daydiay makabalin a mangdadael agpadpada iti kararua ken bagi idiay Gehenna.” Gapuna, mabalin a madadael ti kararua. Sinukimatna pay ti Ezequiel 18:4, nga agkunkuna: “Ti kararua nga agbasbasol—dayta a mismo matayto.” No mausig nga interamente ti Biblia, agbalin a nabatad dagiti napateg a kinapudno. “No umiso ti patpatiek  a matay ti kararua,” insurat ni Storrs, “agbalinen a nalawag, makaay-ayo ken napnuan kaipapanan ken bileg ti adu a paset ti Kasuratan a linibeg ti nasaknap a sursuro.”

Ngem komusta met dagiti teksto a kas iti Judas 7? Kastoy ti mabasatayo: “Kasta met ti Sodoma ken Gomorra ken dagiti siudad iti aglawlawda, kalpasan a nakiabigda nga aglablabes unay iti isu met laeng a pamay-an a kas kadagidiay immun-una ken simmurotda iti lasag maipaay iti di nakaisigudan a pannakausar, naikabilda iti sanguanantayo kas mamakdaar a pagarigan babaen ti panagpasar iti pannakaukom a dusa ti agnanayon nga apuy.” Dagidiay makabasa iti daytoy a teksto mabalin nga ipagarupda a matutuok iti agnanayon nga apuy ti kararua dagidiay natay idiay Sodoma ken Gomorra. “Pagdiligentayo dagiti Kasuratan,” insurat ni Storrs. Kalpasanna, inadawna ti 2 Pedro 2:5, 6, a kunana: “Saan a nagteppel a mangdusa iti kadaanan a lubong, ngem inaywananna ni Noe . . . , idi nangyeg iti layus iti lubong dagiti di nadiosan a tattao; ket babaen ti panangpadapo kadagiti siudad ti Sodoma ken Gomorra kinondenarna ida, a nangipasdek iti pagtuladan maipaay kadagiti di nadiosan a tattao.” Wen, nagbalin a dapdapo ti Sodoma ken Gomorra, nadadael nga agnanayon agraman dagiti agnanaed kadagita.

“Nangted ni Pedro iti kanayonan nga impormasion iti libro a Judas,” inlawlawag ni Storrs. “No pagdiligentayo dagitoy, silalawag a makitatayo no kasano nga imparangarang ti Dios ti saanna a pannakaay-ayo kadagiti managbasol. . . . Dagiti panangukom a naipalak-am iti kadaanan a lubong, ti Sodoma ken Gomorra, ket manayon ken awan patinggana, wenno ‘agnanayon’ a balakad, pakdaar, wenno ‘pagsarmingan’ para kadagiti amin a tattao agingga iti ungto ti lubong.” Gapuna, ti epekto ti apuy a nangdadael iti Sodoma ken Gomorra ti tinukoy ni Judas kas agnanayon. Saanna ngarud a balusingsingen ti kinapudno a matay ti kararua ti tao.

Saan laeng a dagiti kasuratan a mangsuporta iti panangmatmatna ti inusig ni Storrs. Inusigna met ti konteksto ti tunggal teksto kasta met ti kangrunaan a punto ti Biblia. No ti maysa a bersikulo ket kasla maisupadi kadagiti sabali a teksto, sukimaten ni Storrs ti dadduma pay a paset ti Biblia a mangilawlawag kadagitoy.

Karaman kadagiti nakatrabaho ni George Storrs ket ti agtutubo a lalaki a mangidadaulo iti grupo ti panagadal iti Biblia idiay Pittsburgh, Pennsylvania. Isu dayta ni Charles Taze Russell. Ti maysa kadagiti immuna nga artikulona nga addaan kadagiti Nainkasuratan a tema ket naipablaak idi 1876 iti magasin a Bible Examiner, a ni Storrs ti editorna. Binigbig ni Russell a nakaimpluensia kenkuana dagiti immun-una nga estudiante ti Biblia. Idi agangay, kas editor ti Zion’s Watch Tower, nagyaman unay ken ni Storrs ta nagdakkel ti naitulongna kenkuana agpada iti panagsarita ken panagsinnuratda.

Iti edad a 18, nangorganisar ni C. T. Russell iti maysa a klase a panagadal iti Biblia ken nangipasdek iti padron no kasano nga adalen dayta. Ni A. H. Macmillan, a maysa nga estudiante ti Biblia a kadua ni Russell, dineskribirna daytoy a pamay-an: “Adda ti agsaludsod sa pagsasaritaanda dayta. Kitaenda amin a nainaig a kasuratan, ket no mapnekdan iti panagtutunos dagitoy a teksto, ibaga ken irekorddan ti konklusionda.”

Kombinsido ni Russell a no mausig nga interamente ti Biblia, adda maipalgak a mensahe a maitunos ken saan a maikontra iti mismo a linaonna ken iti kualidad ti Dios nga Autorna. No adda aniaman a paset ti Biblia a kasla narigat a matarusan, patien ni Russell a mailawlawag dayta iti dadduma pay a paset ti Biblia.

Nupay kasta, saan a da Russell, Storrs, ken Grew ti immuna a nangibaga a ti Kasuratan ti mangilawlawag a mismo iti linaonna. Ni Jesu-Kristo a Namunganay iti Kristianidad ti nangirugi iti dayta a tradision. Nagusar kadagiti teksto tapno mailawlawagna ti pudno a kaipapanan ti maysa a teksto. Kas pagarigan, idi a dagiti Fariseo binabalawda dagiti adalanna gapu iti panagrurosda kadagiti dawa bayat ti Sabbath, impakita kadakuada ni Jesus babaen ti salaysay a  nairekord iti 1 Samuel 21:6 no kasano ti rumbeng a pannakayaplikar ti linteg ti Sabbath. Dagiti lider ti relihion ammoda ti salaysay a ni David ken dagiti tattaona nanganda iti tinapay ti panangidiaya. Kalpasanna, dinakamat ni Jesus ti paset ti Linteg a nagkuna a dagiti laeng papadi a nagtaud iti kapuonan ni Aaron ti mabalin a mangan iti tinapay ti pamarang. (Exodo 29:32, 33; Levitico 24:9) Kaskasdi, napalubosan ni David a mangan iti tinapay. Inngudo ni Jesus ti makaguyugoy nga argumentona babaen ti panagadawna iti libro nga Oseas: “No naawatanyo koma ti kaipapanan daytoy, ‘Kalikagumak ti asi, ket saan a sakripisio,’ saanyo koma a kinondenar dagiti awanan basol.” (Mateo 12:1-8) Anian a nagsayaat daytoy a pagarigan ti panangidilig kadagiti kasuratan tapno maaddaantayo iti umiso a pannakaawat!

Dagiti pasurot ni Jesus tinuladda ti isu met laeng a padron a panangidilig kadagiti kasuratan tapno malawlawagan ti maysa a teksto. Idi insuro ni apostol Pablo dagiti taga-Tesalonica, “nakirinnason kadakuada manipud iti Kasuratan, nga inlawlawagna ken pinampaneknekanna babaen kadagiti reperensia a masapul a ti Kristo agsagaba ken bumangon manipud kadagiti natay.” (Aramid 17:2, 3) Uray kadagiti naipaltiing a surat ni Pablo, ti met laeng Biblia ti inusarna a nangilawlawag kadagiti kasuratan. Kas pagarigan, idi nagsurat kadagiti Hebreo, nagadaw kadagiti teksto tapno paneknekanna a ti Linteg ket anniniwan ti naimbag a bambanag nga umay.—Hebreo 10:1-18.

Wen, dagiti napasnek nga estudiante ti Biblia idi maika-19 ken rugrugi ti maika-20 a siglo isubsublida laeng daytoy a Nakristianuan a padron. Iti magasin a Pagwanawanan, agtultuloy ti tradision a panangidilig kadagiti kasuratan. (2 Tesalonica 2:15) Daytoy a prinsipio ti sursuroten dagiti Saksi ni Jehova no adda usigenda a kasuratan.

No basbasaentayo ti Biblia, kasano a matuladtayo ti nasayaat nga ulidan ni Jesus ken dagiti matalek a pasurotna? Umuna, mabalin nga usigentayo ti mismo a konteksto ti kasuratan a maus-usig. Kasano a makatulong kadatayo ti konteksto tapno matarusantayo ti kaipapananna? Kas panangyilustrar, usigentayo ti sasao ni Jesus a nailanad iti Mateo 16:28: “Pudno kunak kadakayo nga adda sumagmamano kadagidiay sitatakder ditoy a saandanto a pulos maramanan ni patay agingga nga umuna pay a makitada ti Anak ti tao nga um-umay iti pagarianna.” Adda dagidiay nangipagarup a saan a natungpal dagitoy a sasao gapu ta amin nga adalan ni Jesus a presente idi sinaona dagita ket natayen sakbay pay a naipasdek ti Pagarian ti Dios idiay langit. Kuna pay ketdi ti The Interpreter’s Bible maipapan iti daytoy a bersikulo: “Saan a natungpal daytoy a padto, ket idi agangay natakuatan dagiti Kristiano a nasken nga ilawlawagda a saan a literal ti kaipapanan daytoy a teksto.”

Nupay kasta, ti konteksto daytoy a bersikulo ken dagidiay kapadana a salaysay da Marcos ken Lucas tulongannatayo a mangtarus iti pudno a kaipapanan daytoy a teksto. Ania ti insalaysay ni Mateo kalpasan unay dagiti sasao ni Jesus a naadaw iti ngato? Insuratna: “Innem nga aldaw kalpasanna inkuyog ni Jesus da Pedro ken Santiago ken Juan a kabsatna ket impanna ida iti maysa a nangato a bantay nga is-isuda. Ket nagbalbaliw ti langana iti sanguananda.” (Mateo 17:1, 2) Ti komento ni Jesus maipapan iti Pagarian ket innaig met da Marcos ken Lucas iti salaysay maipapan iti transpigurasion [panagbalbaliw ti langa ni Jesus]. (Marcos 9:1-8; Lucas 9:27-36) Naiparangarang ti iyaay ni Jesus kas agturay iti Pagarian babaen ti transpigurasion, ti nadayag a panagbalbaliw ti langa ni Jesus iti imatang dagiti tallo nga apostolna. Maipapan iti pannakakita ni Pedro iti panagbalbaliw ti langa ni Jesus, pinasingkedanna nga umiso daytoy a pannakatarus idi tinukoyna ti “pannakabalin ken kaadda ni Apotayo a Jesu-Kristo.”—2 Pedro 1:16-18.

Ania ti aramidem no saanmo a matarusan ti maysa a teksto uray no inusigmon ti kontekstona? Mabalin a magunggonaanka no idiligmo  dayta kadagiti dadduma pay a teksto, a sipapanunotka iti pakabuklan ti Biblia. Iti panangaramidmo iti dayta, adda nagsayaat a tulong a masarakan iti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan, a magun-odan itan a kompleto wenno iti pasetna iti 57 a pagsasao. Daytoy a katulongan ket listaan dagiti agkakanaig a teksto (cross-references) a naikabil iti makintengnga a paset ti tunggal panid ti adu nga edision. Masarakam ti nasurok a 125,000 kadagita iti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan. Kuna ti pakauna ti New World Translation of the Holy Scriptures—With References: “Ti naannad a panangidilig kadagiti marhinal a reperensia ken panangusig kadagiti kakuyogna a footnote ipalgakna ti panagtutunos dagiti 66 a libro ti Biblia, a mangipaneknek a buklen dagita ti maymaysa a libro, nga impaltiing ti Dios.”

Kitaentayo no kasano a makatulong dagiti agkakanaig a teksto tapno matarusantayo ti maysa a kasuratan. Alaentayo a pagarigan ti pakasaritaan ni Abram, wenno Abraham. Usigentayo daytoy a saludsod: Siasino ti nangidaulo idi pimmanaw ni Abram ken ti pamiliana idiay Ur? Kastoy ti mabasatayo iti Genesis 11:31: “Ni Tare innalana ni Abram nga anakna, ken ni Lot, . . . ken ni Sarai a manugangna-a-babai, . . . ket kimmuyogda kenkuana manipud Ur dagiti Caldeo a mapan iti daga ti Canaan. Idi agangay dimtengda idiay Haran ket nagnaedda sadiay.” Iti daytoy a teksto, mabalin nga ipagarup ti maysa a ni Tare, nga ama ni Abram, ti nangidaulo. Ngem iti Baro a Lubong a Patarus, adda 11 a teksto a mainaig iti daytoy a bersikulo. Ti maudi ket ti Aramid 7:2, a pakabasaantayo iti indagadag ni Esteban kadagiti Judio idi umuna a siglo: “Ti Dios ti dayag nagparang ken amatayo nga Abraham bayat nga adda idi idiay Mesopotamia, sakbay a nagtaeng idiay Haran, . . . ket kinunana kenkuana, ‘Pumanawka iti dagam ken kadagiti kabagiam ket umayka iti daga nga ipakitakto kenka.’” (Aramid 7:2, 3) Ti kadi ipapanaw ni Abram idiay Haran ti dakdakamaten ni Esteban? Nalawag a saan gapu ta paset daytoy ti naipaltiing a Sao ti Dios.—Genesis 12:1-3.

Ngem apay ngarud a kinuna ti Genesis 11:31 a ni “Tare innalana ni Abram nga anakna” ken ti dadduma pay iti pamiliana ket pimmanawda idiay Ur? Ni Tare pay laeng ti patriarka nga ulo, ket gapu ta immanamong a sumurot ken ni Abraham, ni Tare ti nadakamat a nangiturong iti pamiliana idiay Haran. No pagdiligen ken pagtunosentayo dagitoy dua a teksto, matarusantayo no ania a talaga ti napasamak. Buyogen ti panagraem, inallukoy ni Abram ti Amana a pumanaw idiay Ur kas imbilin ti Dios.

No basaentayo ti Kasuratan, nasken nga ikabilangantayo dagiti konteksto ken ti intero a pakabuklan ti Biblia. Naidagadag kadagiti Kristiano: “Inawattayo, saan a ti espiritu ti lubong, no di ket ti espiritu nga aggapu iti Dios, tapno maammuantayo ti bambanag a siaasi nga impaay kadatayo ti Dios. Dagitoy a banag sawenmi met, saan a babaen ti sasao nga insuro ti natauan a sirib, no di ket babaen kadagidiay insuro ti espiritu, ta itiponmi ti naespirituan a bambanag iti naespirituan a sasao.” (1 Corinto 2:11-13) Wen, nasken nga umararawtayo ken ni Jehova maipaay iti tulong tapno matarusantayo ti Saona ken ikagumaantayo nga ‘itipon ti naespirituan a bambanag iti naespirituan a sasao’ babaen ti panangsukimattayo iti konteksto ti kasuratan nga us-usigentayo ken ti panangkitatayo kadagiti nainaig a teksto. Sapay koma ta itultuloytayo a sukimaten dagiti napateg a kinapudno babaen ti panangadal iti Sao ti Dios.