Evaọ ikpe 10 gbọ nọ i kpemu, esẹgbini a wo uvẹ nọ a sae rọ jọ ahwo ọsosuọ nọ a re wuhrẹ emọ rai kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye. Yọ epanọ a kpako te gbe oware nọ a ruẹ nọ a ginẹ gwọlọ, a re rri ro wuhrẹ ai.

Rekọ o gbẹ rrọ ere enẹna ha. Obe na The Lolita Effect o ta nọ: “Emọ nọ e gbẹ maha a be ruẹ eware nọ a jọ ta kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye gaga enẹna, yọ a be jọ ifimu gbe etẹlẹvisiọno dhesẹ eware nana gaga re.” Kọ eware nana i bi fiobọhọ kẹ emọ, manikọ e be raha ae?

Eware nọ a bi jo dhesẹ owezẹ ọzae-avọ-aye vevẹ e da oria kpobi fia. Evaọ obe na Talk to Me First, onọ aye jọ nọ a re se Deborah Roffman o kere, ọ ta nọ evaọ “eme nọ ahwo a be ta, eware nọ a be zẹ nọ a bi dhesẹ evaọ etẹlẹvisiọno, ifimu, ebe, ile, eware nọ a bi dhesẹ evaọ TV, iwou nọ ahwo a bi vi evaọ ifonu, igemu, iwoho nọ ahwo a bi dhesẹ evaọ esabọdo, ifonu, gbe ekọmputa, whọ rẹ ruẹ eware nọ a bi jo dhesẹ owezẹ ọzae-avọ-aye, ta ẹme hayo ru oware jọ nọ u wobọ kpahe iẹe te epanọ [izoge, emọ nọ i ri te izoge he gbe emaha] a re ro roro nọ, owezẹ ọzae-avọ-aye họ . . . oware nọ o mai wuzou kpaobọ.”

Eware nọ a be zẹ e sae raha emọ re. Ahwo nọ a rẹ zẹ eware a re dhesẹ iwu emaha nọ i re kpe oma ohwo fihọ jẹ tamu oma, yọ a be rọ ere wuhrẹ emọ epanọ osẹ o rẹ rọ jarai oja no emaha ze. Obe na So Sexy So Soon o ta nọ: “Ahwo nọ a rẹ zẹ eware a riẹ nọ emaha a rẹ gwọlọ ru eware nọ e rẹ were ehwa rai, fikiere a rẹ rọ onana rọ ruọ ae oma. Oware nọ o rrọ utee ahwo nọ a rẹ zẹ eware nana họ, orọnikọ re owezẹ ọzae-avọ-aye o were emaha na ha” rekọ “re a dẹ eki mi ae ziezi.”

Re a riẹ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye ọvo u te he. Wọhọ oriruo, re ohwo ọ riẹ epanọ omoto o re ru iruo u wo ohẹriẹ no oghẹrẹ nọ ohwo ọ rẹ riẹ epanọ a rẹ dhẹ omoto. Epọvo na, re ohwo ọ riẹ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye u te he. U fo nọ ọ rẹ riẹ epanọ ọ rẹ rọ rehọ eware nọ ọ riẹ na rọ jẹ emamọ iroro.

Ẹme na họ: Enẹna o mae gwọlọ nọ who re fiobọhọ kẹ emọ ra re a wuhrẹ “ẹgba orimuo” rai, re a sai “vuhu oware uwoma gbe uyoma.”​—Ahwo Hibru 5:14.

Ta ẹme kẹ ae kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye. Ghelọ epanọ o rrọ owhẹ oma kẹhẹ, whẹ họ ohwo nọ u fo nọ ọ rẹ ta ẹme kẹ emọ ra kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye. Daoma ru ere.​—Ohrẹ Ebaibol: Itẹ 22:6.

Hai lele ae ta ẹme kpẹkpẹe no oke te oke. Ukpenọ who re lele ae ta ẹme evaọ euwa buobu ẹsiẹvo, whọ sai lele ae ta ẹme evaọ oke gheghe, wọhọ oke nọ whẹ avọ iẹe ọvo wha tẹ rrọ omoto bi kpohọ erẹ, hayo nọ wha te bi ru oware jọ kugbe evaọ obọ uwou. Re ọmọ ra ọ sae ta eva riẹ kẹ owhẹ, whọ sae nọe re ọ vuẹ owhẹ epanọ o rri oware nọ whọ be ta kẹe na. Wọhọ oriruo, ukpenọ whọ rẹ nọe nọ, “Kọ iwoho nọ ahwo a jọ kpe oma fihọ nọ ahwo nọ a rẹ zẹ eware a re dhesẹ evaọ TV e rẹ were owhẹ?” whọ sae nọe nọ, “Eme who roro nọ o be hae lẹliẹ ahwo rehọ iwoho nọ ahwo a jọ kpe oma fihọ zẹ eware rai?” Nọ ọmọ ra ọ tẹ kuyo na no, whọ sae wariẹ nọe nọ, “Kọ ẹvẹ who rri oware nọ a bi ru na?”​—Ohrẹ Ebaibol: Iziewariẹ 6:6, 7.

Rri unuikpe nọ a rrọ ro wuhrẹ ae. Whọ sai wuhrẹ emọ ra nọ e re kpako te isukulu hu kpahe edẹ ekwakwa nọ e rrọ oma ọzae gbe aye, gbe epanọ a sae rọ thọ omarai no ahwo nọ a rẹ gwọlọ gba emaha du. Nọ a be rro ze na, a sae wuhrẹ ae kpahe epanọ ọzae-avọ-aye a sae ro yẹ ọmọ. Taure a tẹ te kpako te epanọ oma rai u re ro muhọ enwene no, u fo nọ a rẹ riẹ kpahe ekwakwa nọ e rrọ oma rai ziezi no gbe oware nọ u fo nọ a re ru.

Wuhrẹ ae emamọ uruemu. Wuhrẹ ọmọ ra no emaha ze kpahe oware nọ u ro wuzou re ọ jọ ohwo oruọzewọ, ru oware nọ u fo ẹsikpobi, je wo adhẹẹ. Kẹsena nọ whọ te ta ẹme kẹe kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye, o rẹ gbẹ jọ oware okpokpọ kẹe he. Ofariẹ, vuẹe eware nọ who rri nọ i kiehọ ha vevẹ. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ who rri nọ o thọ re ohwo nọ ọ re rọo ho o lele omọfa wezẹ, ta ere kẹe. Jẹ vuẹe oware nọ o rọ thọ gbe enwoma nọ i re noi ze. Obe na Beyond the Big Talk o ta nọ: “Izoge nọ e riẹ nọ eva e rẹ dha esẹgbini rai kẹ izoge efa nọ i bi gbe-ọfariẹ, ae omarai a rẹ kaki gbe-ọfariẹ hẹ.”

Fi emamọ oriruo họ otọ kẹ ae. Hai ru eware nọ who bi wuhrẹ ae. Wọhọ oriruo, kọ whọ be hae whẹ nọ ahwo a tẹ be ta eme etọtọ rọ hwehwẹ? Kọ whọ be hai ku iwu nọ i re kpe oma ra fihọ hayo ku iwu nọ e tamu owhẹ oma họ? Kọ whọ be hae rọ oma lẹliẹ ahwo? Who te bi ru eware nana, o rẹ whae ze nọ emọ ra a gbe ro se eware nọ who bi wuhrẹ ae gboja ha.​—Ohrẹ Ebaibol: Ahwo Rom 2:21.

Hae ta emamọ ẹme kpahe iẹe. Owezẹ ọzae-avọ-aye yọ okẹ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze. Ahwo nọ a rọo no ọvo u fo nọ a rẹ reawere riẹ. (Itẹ 5:18, 19) Fiobọhọ kẹ ọmọ ra riẹ nọ ọ te reawere okẹ nana evaọ oke nọ ọ tẹ rọo no, yọ o ti wo ebẹbẹ jẹ ruawa wọhọ epanọ o rẹ jọ kẹ ahwo nọ a re gbe-ọfariẹ hẹ.​—1 Timoti 1:18, 19.