Ĩvuku yĩmwe yaĩtye atĩĩ: “Ĩia yĩla yĩseũvawʼa kwondũ wa twana ĩikesa kũvwʼanana na ĩia ya mũndũ mũka ũkwongya .” Ũndũ ũmwe ũtumaa ĩia ya mũndũ mũka yĩthĩwa yaĩlĩte vyũ, nĩ kana, mwĩĩ wake nũyĩseũvasya ũkethĩa nĩyoosana na mavata ma mwana wake.

 Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Ĩia ya mũndũ mũka ũkwongya yĩendaa yĩvĩndũkĩte kuma saa ila wambĩĩa kwongya nginya amine kwongya. Ayambĩĩa kwongya, ĩia yĩthĩawa yĩ na syĩndũ ii kwa wingĩ: protein, vitamins, minerals, na kĩwʼũ, ĩndĩ aiminĩĩa kwongya yĩthĩawa na mauta ala matumaa kana katiwa kavũnyʼe. O na ĩngĩ, ĩia yake nĩvĩndũkaa kwosana na mavinda na ũkũũ wa kana.

 Ĩianĩ ya mũndũ mũka, hormones imwe syongelekaa ũtukũ. Ngelekanyʼo ĩmwe nĩ hormone yĩtawa melatonin, ĩla ĩtetheeasya andũ kũkoma. Ĩndĩ hormone ingĩ nasyo syĩthĩawa syĩ mbingĩ masaanĩ ma mũthenya. Ũalyũku ũsu nũtumaa kana kakwata too kana kekala kasalũkĩtye, na kĩu kĩikatetheesya kwĩthĩwa na mũvango mũseo wa kũkoma na kũamũka.

 Mĩthenyanĩ mĩvũthũ kuma mũndũ mũka asyaa, ethĩawa na ĩia ya yelo yĩtawa kĩthana. Ĩia yĩu yĩthĩawa yĩ laisi kũtũmĩwa nĩ mwĩĩ, na yĩthĩawa na syĩndũ mbingĩ sya kwaka mwĩĩ. Na kwoou o na kana kakwata kalila kanini, kethĩawa katonya kũkatethya mũno. O na ĩngĩ, kĩthana kĩthĩawa na syĩndũ mbingĩ sya vata sya kũkitana na mowau (antibodies) ila isũvĩa naa kana na mowau. Na kwongela kĩu, nĩkĩtetheeasya kana kumya ĩko mwĩĩnĩ, na nzĩa ya lĩu mwĩĩnĩ wako ĩyĩthĩwa yĩ ntheu.

 Mũndũ mũka, o na e na mavatha, ndethĩawa na vata wa kũmaka ayona ta ũteĩthĩwa na ĩia yĩanĩtye, nũndũ ĩia nĩyongelekaa kwosana na vata ũla wĩ vo.

 We wĩona ata? Yo ĩia ya mũndũ mũka ũkwongya, vamwe na syĩndũ sya mwanya ila syĩthĩawa nthĩnĩ wayo, yeekie kwĩyumĩlya? Kana ve ũla woombie?