Ambĩĩa na maũndũ ala ma vata. Mbivilia yaĩtye: “Mũĩkĩĩthye nesa maũndũ ala ma vata nĩ meva.” (Avilivi 1:10) Andĩka vandũ maũndũ ala ũkwenda kwĩka na ũyambĩĩa na ala ma vata kana ala matamba kweteela. Na ũisũanĩa nesa kĩla kya vata nĩ kyaũ. Ta kwa ngelekany’o, noĩthwa vate vata wa kwambĩĩa mũthenya na kũthooa lĩu wa wĩoo nũndũ ũsu no weteele. O na ũndũ ũngĩ ũtaĩle kũtalwa ta wa vata nĩ kũsemba wĩkale nthĩ kĩvĩndĩ kĩla wendete kya televiseni kĩtanamba kwambĩĩa.

Sũanĩa maũndũ tene. Ĩandĩko ya Mũtavan’ya 10:10 yaĩtye atĩĩ: “Ethĩwa kĩaa nĩ kĩtuvu, na mũndũ ndakĩnoaa, nĩvo ĩndĩ mũvaka ongeleele vinya: ĩndĩ ũĩ nĩwaĩlaa kwa kũvota.” Kĩu kĩtũmanyĩsya kyaũ? Kũsũanĩa ũndũ ũũtũmĩa ĩvinda yaku kwĩ tene, no ta kũnoa ĩthoka kwĩ tene nĩ kana ndũkanoe mana. Nĩwaĩle kũũngamya kana ũkaekana na maũndũ mate ma vata ala mekaa o kũkwanangĩa ĩvinda. Na ĩndĩ ethĩwa nĩwamina wĩa tene na watialĩlwa nĩ ĩvinda, wĩona ata ũkeka ũndũ ũla ũngĩ wĩvangĩĩe ĩtina wa ũu? Wasũanĩa maũndũ kwĩ tene, no ũvote kwĩanĩsya maũndũ maingĩ o tondũ mũthũkũmi mũĩ ũtonya kwĩka anoa ĩthoka yake kwĩ tene.

Ndũkeyũmbĩĩe maũndũ maingĩ. Ĩmanyĩsye kũekana na maũndũ ala mate ma vata na mekwĩka o kũkwanangĩa ĩvinda. Kwĩvangĩĩa maũndũ maingĩ no kũtume wĩthĩny’a mũno vate kĩtumi na ũyasya ũtanu waku.

Kũkũĩĩsya maũndũ kana kwĩkala ũtekwĩka ũtwi. “Ũla ũsiasya kĩseve ndakavuĩa; na ũla ũsiasya mathweo ndakaketha.” (Mũtavan’ya 11:4) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Kũkũĩĩsya maũndũ no kũkwanangĩe ĩvinda na kũkatuma ũteanĩsya maũndũ. Mũĩmi ũla waasya atĩ eeteela nginya kwĩkale nesa, nĩvatonyeka akaema kwĩsa kũvanda kana kũketha. O ta ũu, nĩvatonyeka tũkekala ĩvinda yĩasa tũte kwĩka ũtwi nũndũ wa kũthĩnĩkĩa ĩvinda yũkĩte. Kana ethĩwa ti ũu, nĩ ũndũ ũtonyeka tũkambĩĩa kũsũanĩa kana no nginya tweteele tũmanye kĩla kaũndũ tũkwenda kũmanya tũtanamba kwĩka ũtwi. Nĩtwĩsĩ kana ve vata wa kwĩka ũkunĩkĩli na kũosya maũndũ nesa tũtanamba kwĩka ũtwi. O na Nthimo 14:15, yaĩtye: “Ũla wĩ kĩlĩko [nũsiasya] ũndũ ũendaa.” Ĩndĩ o na vailye ũu, ũw’o nĩ kana mavinda maingĩ tũyĩka ũtwi,ve maũndũ maingĩ tũtamba kũmanya.​—Mũtavan’ya 11:6.

Ndũkavange kana ndwĩsa kũvĩtya. Ĩandĩko ya Yakovo 3:17 yaĩtye: “Ũĩ ũla wumaa ĩũlũ [kana, kwa Ngai] . . . nĩwĩtĩkĩlaa mawoni.” Ti ũthũku kũtata wĩke maũndũ nesa. Ĩndĩ ve ũndũ wenda kwĩka ũndũ nesa mũno nginya ũkatũlĩka ngoo ũing’ang’ana ũwĩke ũu. Kwa ngelekany’o, no nginya mũndũ ayĩmanyĩsya kĩthyomo kĩngĩ ethĩwe esĩ kana mavinda kwa mavinda akavĩtasya na aikwata ĩsomo kumana na mavĩtyo make. Ĩndĩ mũndũ wendaa kwĩka maũndũ ateũvĩtya nũtonya kwĩw’a ate mwĩanĩe kana ve nthoni kũneena kĩndũ avĩtye, na kĩu nĩkĩtonya kũtuma atemanyĩsya na mĩtũkĩ. Kwoou nĩ ũndũ wa ũĩ kwĩtĩkĩla kana mavinda kwa mavinda no tũvĩtany’e. Nthimo 11:2 yaĩtye: “Ũĩ wĩ na ala menyivasya.” Mũndũ wĩ wĩnyivyo ndatindaa aisũanĩa mũno mavĩtyo make. Vandũ va ũu, ekaa o kwĩtheka na aiendeea.

Vangĩĩa ĩvinda ya kũthũkũma na ya kwĩtanĩthya. “Ũvĩ ũmwe wusĩe, vamwe na ũuu, wĩ kavaa kwĩ mbĩ ilĩ susĩe wĩa na kũsemban’ya na kĩseve.” (Mũtavan’ya 4:6) O na kau andũ ala makwatiwe vyũ nĩ wĩa methĩawa na “mbĩ ilĩ susĩe wĩa,” maitanĩaa mosyao ma wĩa woo. Matiawa mate na vinya kana ĩvinda ya kwĩka ũu. Namo andũ ala atulu, manyuvaa “mbĩ ilĩ” sya kwĩtanĩthya nginya makatiwa mate na ĩvinda ya kwĩka maũndũ angĩ ma vata. Ĩndĩ kwosana na Mbivilia, nĩtwaĩle kũthũkũma na ĩndĩ tũimantha ĩvinda ya kũtanĩa wĩa witũ. Kũtanĩa wĩa wa moko maitũ nĩ “mũthĩnzĩo wa Ngai.”—Mũtavan’ya 5:19.

Komaa too wĩanĩtye. Mũandĩki ũmwe wa Mbivilia aisye: “Ngakoma na mũuo na ĩngĩ ngalĩkwa.” (Savuli 4:8) Andũ aingĩ aima maitw’ĩka nĩmathyũmũsya kĩlĩko, ngoo, na mwĩĩ woo nesa, maĩle kũkoma masaa nyanya ũu. Kwoou kũmantha ĩvinda yĩanĩtye ya kũkoma nĩ kũtũmĩa ĩvinda nesa nũndũ kĩu nĩkĩtetheeasya kĩlĩko kũthũkũma nesa, kũlilikana maũndũ, na kwĩmanyĩsya na mĩtũkĩ. Na kũkosa too no kũtume mũndũ aemwa nĩ kwĩmanyĩsya maũndũ, kũkatuma atinda aivĩtangya, kũkatuma athata na mĩtũkĩ, o na kũkatuma elikya mũisyonĩ.

Vangĩĩa maũndũ ala ũtonya kwĩanĩsya. “Kwona kwa metho kwĩ kavaa kwĩ kwanganga na wendi.” (Mũtavan’ya 6:9) Ũu nĩ kwasya ata? Mũndũ mũĩ ndaekaa wendi ũla wĩ naw’o ngoonĩ ũmũsumbĩke na mũno mũno ethĩwa wendi ũsu nĩ wa maũndũ ũtesa kwĩanĩsya. Na kwoou, ndesa kũkengwa nĩ matangaso ala makathĩĩaa syĩndũ kana tũsĩla twa mũkato twa kwĩyĩuna. Vandũ va ũu, nĩwĩmanyĩasya kwĩanĩwa no kĩla wĩ nakyo kwĩanana na “kwona kwa metho” make.

Sũanĩa nesa myolooto ĩla ũkwenda ĩkũtongoeasye. Myolooto ĩla watw’a kũatĩĩa no ĩkũtetheesye kũmanya nĩ kyaũ kĩseo na nĩ kyaũ kya vata. Ũkatw’a kũelekany’a thayũ waku na ĩangi kana mũsyĩ, no twasye kana myolooto ĩla ũkũatĩĩa yaĩle kwĩthĩwa yolootete vala ĩangi yaku yolootete. Kwoou wanyuva myolooto mĩseo, ũkamanyaa maũndũ ala ma vata waĩlĩte kũtongosya thayũnĩ na ũkatũmĩaa ĩvinda yaku nesa mũthenya kũthi ũla ũngĩ. Yo nĩ va ũtonya kũkwata myolooto ta ĩsu? Andũ aingĩ nĩmatũmĩaa myolooto ya Mbivilia, na nĩmonete kana yĩ ũĩ ũte maela.—Nthimo 2:6, 7.

Mwolooto wa mbee na wa vata vyũ nĩ wendo. Ĩandĩko ya Akolosai 3:14 yaĩtye kana wendo “nĩw’o ũkwatanasya andũ vyũ makethĩwa na ngwatanĩo ndũmu.” Vate wendo, andũ ma mũsyĩ mayĩsa kwĩkala me atanu na me eanĩe ngoonĩ. Andũ ala monaa wĩa kana mbesa tasyo sya vata kwĩ mĩsyĩ yoo, mayĩthĩawa na ũtanu o na vanini. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia ĩwetete wendo mavinda maingĩ mũno, na ĩkonany’a kana nĩ wa vata vyũ.—1 Akolintho 13:1-3; 1 Yoana 4:8.

Vatha ĩvinda ya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Ngai. Ve mũndũũme ũmwe wĩtawa Geoff watwaĩte kĩveti kyamwendete mũno na maĩ na syana ilĩ syekalaa syĩ ndanu. O na aĩ na anyanya aseo na wĩa mũseo e ndakĩtalĩ. Ĩndĩ o na vailye ũu, wĩa wake watumaa mavinda maingĩ akomana na andũ me na thĩna mwingĩ, o na akona amwe maikw’a asyaĩĩsye. Akũlilye, “Yo ũũ nĩw’o maũndũ maĩle kwĩthĩwa mailye?” Na ĩndĩ ĩvinda yĩmwe asoma ũvoo wa kwendeesya nthĩnĩ wa mavuku maeleetye Mbivilia ala matumbĩthaw’a nĩ Ngũsĩ sya Yeova. Kĩla wasomie nĩkyasũngĩie ĩkũlyo yake nginya eanĩwa vyũ.

Geoff nĩwaeleisye mũka wake na syana syoo maũndũ ala weemanyĩisye na o namo mendeew’a. Kuma vau mũsyĩ wake nĩwaendeeie kwĩmanyĩsya Mbivilia, na kĩu kyatuma methĩwa na ũtanu mũno na kyamatetheesya kũtũmĩaa ĩvinda yoo nesa kwĩ ũndũ matwĩe mekaa. O na ĩngĩ, kwĩka ũu nĩkwatumie methĩwa na wĩkwatyo mũseo wa kwĩsa ũkwata thayũ wa tene na tene ĩvindanĩ yĩla vate mũndũ ũkathĩna kana kũnoea wĩa mana.—Ũvuany’o 21:3, 4.

Ngewa ya Geoff yĩonany’a ũw’o wa ndeto ii Yesũ waneenie: “Nĩ atanu ala mesĩ me na nzaa ya kĩ-veva.” (Mathayo 5:3) We no wende kũvatha ĩvinda ya kwĩyĩĩthasya kĩ-veva? Kũneena ũla w’o, vaiĩ nzĩa ĩngĩ nzeo ya kũtũmĩa ĩvinda yaku nesa ta ĩsu, nũndũ kwĩka ũu kwĩendeea kũũtethya thayũnĩ waku w’onthe.