Makũlyo Kuma kwa Asomi Maitũ

Nĩkwĩthĩwa Mbivilia ndĩwetete ĩũlũ wa kũtinany’a ngilasi, nĩkĩ Ngũsĩ sya Yeova syĩvathanaa na ũndũ ũsu?

Kũtinany’a ngilasi yĩ mbinyu kana kĩndũ kĩngĩ nĩ kĩmanyĩo andũ aingĩ methĩĩtwe nakyo kwa ĩvinda ĩasa, o na kau nthĩnĩ wa isio syĩ kĩvathũkany’o andũ no methĩwe matekaa ũndũ ũmwe. Mũndũ wathokya ũngĩ matinany’e ngilasi ethĩawa aimũvoyea kana aimwendea ũtanu, ũima wa mwĩĩ, kwĩkala ĩvinda ĩasa, kana ũndũ ũngĩ ta ũsu. Ethĩwa andũ ala angĩ nĩmeĩtĩkĩlana na ũndũ ũsu o namo nĩmokĩlasya ngilasi syoo ĩũlũ na maikunda mbinyu. O na kau andũ aingĩ mayonaa ve ũthũku kwĩthĩwa na kĩmanyĩo kĩu, Ngũsĩ sya Yeova nĩsyĩthĩawa na itumi nzeo sya kwĩvathana nakyo.

Ũu ti kwasya kana Aklĩsto mayaĩlĩte kwendea mũndũ ũngĩ ũtanu kana ethĩwe na ũima wa mwĩĩ. Nthĩnĩ wa valũa ũla watũmĩiwe ikundi, nzama ĩla ĩtongoesye ya ĩvinda ya atũmwa nĩyatũmĩie ndeto itonya kũalyũlwa, “Mwĩthĩwe na ũima wa mwĩĩ,” “Ĩkalai mwĩ aseo,” kana “Twĩmwendea ũseo.” (Meko ma Atũmwa 15:29) O na ve athaithi amwe ma w’o meeie asumbĩ ma andũ atĩĩ: “Mwĩaĩi wakwa . . . nĩekale thayũ tene na tene,” kana “Mũsumbĩ nĩekale thayũ tene na tene.”—1 Asumbĩ 1:31; Neemia 2:3.

Kyo kĩmanyĩo kya kũtinany’a ngilasi kyambĩĩie va? Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya Ĩtukũ 1, Mwei wa 1, 1968, nĩyawetie ndeto syĩ ĩvukunĩ ya The Encyclopædia Britannica (1910), Ĩvuku ya 13, ĩthangũ ya 121. Yaisye: “Kĩthĩo kya kũnyw’a na kwendea ũseo ala me thayũ, nĩkĩtonya kwĩthĩwa kyaumanie mũno mũno na ũthaithi mũna, vala andũ manyusaa syĩndũ kwondũ wa ngai syoo na kwondũ wa akw’ũ. Ĩla Akiliki na Alomi meũya nĩmetaa syĩndũ nthĩ kwondũ wa ngai syoo, na yĩla me na mboka nĩmanyusaa kwondũ wa ngai isu na andũ ala makwie.” Ĩvuku yĩu yongelete kwasya atĩĩ: “Syĩthĩonĩ ta isu sya kũnyw’a nĩ kana andũ maumye nthembo, no nginya aingĩ methĩwe mamendeaa ũima wa mwĩĩ andũ ala me thayũ.”

Kyo kĩmanyĩo kĩu nĩkyaĩlĩte kũatĩĩwa ũmũnthĩ? Ĩvuku International Handbook on Alcohol and Culture ya 1995 yaĩtye: “Nĩvatonyeka [kũtinany’a ngilasi] kũkethĩwa ne kĩthĩo kĩte kya ndĩni kyaatĩĩawa tene kya kũthemba syĩndũ, vala kĩndũ mũthemba wa kĩw’ũ, kĩla kyatalawa ta kĩtheu, kyathembeawa ngai. Andũ nĩmathembaa nthakame kana mbinyu na mayendea ala angĩ maũndũ mana kwa kwasya ‘ĩkala ĩvinda yĩasa,’ kana ‘ĩthĩwa na ũima wa mwĩĩ!’”

Ĩndĩ o na kũtw’ĩka kĩndũ, kana kĩmanyĩo, no kĩthĩwe kyumanĩte na ndĩni ya ũvũngũ, ũu ti kwonany’a kana ĩvinda yonthe mũthaithi wa w’o aĩlĩte kwĩvathanaa nakyo vyũ. Kwasũanĩa ĩũlũ wa ĩkũngũmanga. Ĩvuku yĩmwe yĩeleetye Mbivilia yaĩtye: “Veonekana ĩkũngũmanga nĩyatũmĩawa ta ũvano mũtheu nthĩnĩ wa ũthaithi wa ũvũngũ.” Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, Ngai aisye makũngũmanga maseũvĩtw’e na ndii mekĩwe ũtiivonĩ wa ngũa ya mũthembi mũnene, o na makũngũmanga nĩmatũmĩĩtwe kwanakavya ituĩ sya ũthuku ila syaĩ ĩkalũnĩ ya Solomoni. (Kuma 28:33; 2 Asumbĩ 25:17) O na ĩngĩ, ve ĩvinda mbete ya alũsi yatũmĩawa maũndũnĩ makonetye ũthaithi. Ĩndĩ, andũ aingĩ ũmũnthĩ mayĩthĩawa mesĩ ũu, na monaa mbete yĩ wonany’o wa kana mũndũ nĩmũtwae kana nũtwaanĩte.

Nao nata kũtũmĩa mbinyu maũndũnĩ makonetye ũthaithi? Kwa ngelekany’o, ve ĩvinda andũ ma Sekemu ala mathaithaa Vaali ‘maendie nyũmbanĩ sya ngai syoo, na maya na manyw’a, na mamũumanĩa Avimeleki,’ mwana wa Ngiteoni. (Asili 9:22-28) We wĩona mũndũ mũĩkĩĩku kwa Yeova ta wĩthĩwa alikanile na andũ asu na mainyw’a, na maivoya nĩ kenda Avimeleki aumanĩwe nĩ Ngai? Amosi aisye ũũ ĩvindanĩ yĩla Aisilaeli aingĩ mamũleete Yeova: “Nĩmekomasya nthĩ ũtee wa kĩla kĩthembeo ĩũlũ wa ngũa syaiiwe ngwatĩlĩlyo; na nyũmbanĩ ya ngai woo manyusĩaa mbinyu ya asu maumĩtw’e vaini.” (Amosi 2:8) We mũthaithi wa w’o aĩ atonya kwĩka ũu, yĩthĩwe mbinyu ĩsu yetawa nthĩ kwondũ wa ngai kana yĩthĩwe yeekaa o kũnyuwa vate ũndũ ũkwĩkwa? (Yelemia 7:18) Kana we mũthaithi wa w’o no okĩlye ngilasi yĩ mbinyu na aivoya Ngai kwondũ wa mũndũ mũna kana aivoya aathime maũndũ ala me mbee wake?

Manya kana mavinda amwe athaithi ma Yeova nĩmookĩlasya moko na maimũvoya Yeova amaathime. Nĩmamũkĩlĩasya moko Ngai ũla wa w’o. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Solomoni aũngama mbee wa kĩthembeo kya Yeova . . . na atambũũkya moko make melekele ĩtunĩ; na asya, Ame Yeova, Ngai wa Isilaeli, vati Ngai taku, . . . wĩĩw’a wĩ ĩtunĩ ũtũonĩ waku; na weew’a, wĩekea.” (1 Asumbĩ 8:22, 23, 30) O ta ũu, “Esala amũtaia Yeova, . . . na andũ onthe masũngĩa, Ameni, Ameni, makyũkĩlya moko moo: na makunamya mĩtwe yoo, na mathaitha Yeova mothyũ moo melekelye nthĩ.” (Neemia 8:6; 1 Timotheo 2:8) Vate nzika, andũ asu maĩ aĩkĩĩku mayookĩlasya moko moo ĩũlũ nĩ kenda makwate ũathimo kuma kwa ngai ya ĩvuso.—Isaia 65:11.

Andũ aingĩ ũmũnthĩ ala matinanasya ngilasi no methĩwe matasũanĩaa kana methĩawa maivoya ngai imaathime kana imasũngĩe, o na no methĩwe matatonya kũelesya nĩkĩ mokĩlasya ĩũlũ ngilasi syoo. Ĩndĩ o na kũtw’ĩka maisũanĩaa maũndũ ta asu, ũu ndwaĩle kũtuma Aklĩsto ma w’o mona kana nĩmaĩle kwĩka tamo.

Ũsu ti ũndũ wa ũsengy’o nũndũ o na maũndũnĩ ala angĩ, Ngũsĩ sya Yeova nĩsyĩvathanaa na kwĩka maũndũ ala mekawa nĩ andũ aingĩ. Kwa ngelekany’o, andũ aingĩ nĩmekaa maũndũ mana monany’e nĩmanengete ndaĩa syĩndũ ila ikumaw’a nĩ nthĩ, kana ivendela; ĩndĩ mo mayonaa kwĩka ũu ta kũthaitha. Aklĩsto ma w’o maisiĩĩaa andũ mayĩka maũndũ ta asu, ĩndĩ mo ene nĩmevathanaa namo. Nĩkwĩthĩwa Ngũsĩ mbingĩ nĩsyĩthĩawa syĩsĩ sikũkũ sya kwĩka maũndũ asu syĩĩthĩwa ĩndĩĩ, mo nĩmatũmĩaa ũĩ nĩ kenda maikamathatye angĩ. Nĩmatataa ũndũ matonya maikeke maũndũ ma kũnenga ndaĩa nthĩ yoo, ala matosanĩte na Mbivilia. (Kuma 20:4, 5; 1 Yoana 5:21) Andũ aingĩ ũmũnthĩ no malee kwona kũtinany’a ngilasi ta ũthaithi. Ĩndĩ ve itumi nzeo sya Aklĩsto kwĩvathana na kĩmanyĩo kya kũtinany’a ngilasi, kĩla kyaumanie na ũthaithi wa ũvũngũ na kĩla o na ũmũnthĩ kĩtonya kũeleeka ta kũkũlya ‘ĩtu’ ĩtũathime, na ta kwĩtya ũtethyo kuma kwa mũndũ mũna wĩ na ũtonyi mwingĩ.—Kuma 23:2.