Ĩka Motwi Matonya Kũmũtaĩa Ngai
Ĩka Motwi Matonya Kũmũtaĩa Ngai
“Ũla wĩ kĩlĩko asiasya ũndũ ũendaa.”—NTH. 14:15.
1, 2. (a) Nĩ kyaũ twaĩle kũthĩnĩkĩa mũno ĩla tũkwĩka motwi? (b) Nĩ makũlyo meva tũũneenea?
NĨVATONYEKA tũkethĩwa twĩkaa motwi kauta kĩla mũthenya. Amwe ma motwi asu nĩmatonya kũete moalyũku ma ĩvinda ĩkuvĩ. Ĩndĩ, angĩ nĩmatonya kũete moalyũku manene thayũnĩ witũ. Kĩla twaĩle kũthĩnĩkĩa mũno ĩla tũkwĩka motwi, methĩwe nĩ manini kana nĩ manene, nĩ kũmũtaĩa Ngai.—Soma 1 Akolintho 10:31.
2 We wĩw’aa kwĩka motwi kwĩ laisi kana kwĩ vinya? Ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa twĩ Aklĩsto aimu, no nginya twĩmanyĩsye kũvathũkany’a ũseo na ũthũku na ĩndĩ tũyĩka motwi kwosana na ũĩkĩĩthyo witũ ĩndĩ ti kwosana na ũĩkĩĩthyo wa mũndũ ũngĩ. (Alo. 12:1, 2; Aevl. 5:14) Nĩ maũndũ angĩ meva manene ala matumaa twĩka motwi maseo? Nĩkĩ mavinda amwe wĩthĩawa ne ũndũ wĩ vinya kwĩka motwi? Na nĩ matambya meva twaĩle kwosa nĩ kana tũĩkĩĩthye kana nĩtweeka motwi meũmũtaĩa Ngai?
Nĩkĩ Twaĩlĩte Kwĩka Motwi?
3. Nĩ kyaũ tũtaĩle kwĩtĩkĩlya kĩtũvĩngĩĩse ĩla tũkwĩka motwi?
3 Ethĩwa nĩtwĩthĩawa na nzika kwĩka motwi ala makonetye myolooto ya Mbivilia, ũu no ũtume ala tũsomaa ĩmwe kana ala tũthũkũmaa namo masũanĩa kana twĩ na nzika ĩũlũ wa mũĩkĩĩo witũ na kwoou nĩ ũndũ wĩ laisi kũalyũlwa. Nĩmatonya kũkengana, kana makoya na maitũthing’ĩĩsya “[tũatĩanĩe] na wingĩ wa andũ” kwa kũmakwata mbau kana kũvitha mothũku moo. (Kuma 23:2) Ĩndĩ, mũndũ ũla wĩsĩ kwĩka motwi matonya kũmũtaĩa Ngai ndesa kwĩtĩkĩlya wia kana kwendeesya andũ kũtume eka ũndũ ũũleana na wasya wake wa ngoo ũla ũmanyĩĩtw’e kwĩsĩla Mbivilia.—Alo. 13:5.
4. Nĩkĩ andũ amwe matonya kwenda matwĩkĩe motwi?
4 Ti onthe ala mendaa kũtwĩkĩa motwi methĩawa na kĩeleelo kĩthũku. Anyanya me na kĩeleelo kĩseo no matũsukume tũatĩĩe ũtao woo. Ethĩwa twĩkalaa vaasa na mũsyĩ, andũ ma mũsyĩ no methĩwe mayenda mũno kũmanya ũndũ tũendeee na no malasimĩke kwĩlikya nthĩnĩ wa motwi ma vata ala tũkwenda kwĩka. Kwa ngelekany’o no meke ũu maũndũnĩ makonetye ũiiti. Mbivilia nĩleanĩte vyũ na kũtũmĩa nthakame naĩ. (Meko 15:28, 29) Ĩndĩ vai mwĩao ĩũlũ wa maũndũ amwe makonetye ũiiti, na kwoou no nginya kĩla ũmwe witũ eyĩkĩe ũtwi ethĩwa nũkũmetĩkĩla kana nũkũmalea. * Andũ amwe matwendete no methĩwe na mawoni me kĩvathũkany’o vyũ ĩũlũ wa maũndũ asu. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩ wĩa wa kĩla Mũklĩsto wĩyumĩtye na akavatiswa, kũkua “mũio wake mwene” ĩla ũkwĩka motwi makonetye maũndũ asu ma ũiiti. (Aka. 6:4, 5) Kĩla twaĩle kũthĩnĩkĩa mũno nĩ kũendeea kwĩthĩwa na wasya mũseo wa ngoo mbee wa Ngai, ĩndĩ ti mbee wa andũ.—1 Tim. 1:5.
5. Tũtonya kwĩka ata mũĩkĩĩo witũ ndũkanangĩke?
5 Kwĩthĩwa na mĩtwe ĩlĩ nĩkũtonya kũtũlikya mũisyonĩ mũnene. Mũmanyĩw’a Yakovo nĩwaandĩkie kana mũndũ wĩ na mĩtwe ĩlĩ ethĩawa “[ate] mũlũmu nzĩanĩ syake syonthe.” (Yak. 1:8) O ta mũndũ wĩ ĩsiwanĩ yĩte na syĩndũ ila syaĩlĩte sya kũyĩlũnga yĩla ũkanga wĩ na kĩuutani, mũndũ ũsu akeelelũkaw’a nĩ mawoni ma andũ me kĩvathũkany’o. Kwoou nĩ ũndũ wĩ laisi mũĩkĩĩo wa mũndũ ũsu kwanangĩka o tondũ meli yanangĩkaa, na ĩndĩ ayambĩĩa kũtũla angĩ mũtĩ nũndũ wa ũndũ ũsu! (1 Tim. 1:19) Tũtonya kwĩka ata tũikakwatwe nĩ mũisyo ũsu? No nginya ‘tũlũlũmĩĩlw’e mũĩkĩĩonĩ.’ (Soma Akolosai 2:6, 7.) Nĩ kenda tũlũlũmĩĩlw’e, nĩtwaĩlĩte kwĩmanyĩsya kwĩka motwi mekwonany’a kana twĩ na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa Ndeto mbeveee ya Ngai. (2 Tim. 3:14-17) Ĩndĩ, nĩ kyaũ kĩtonya kũtũsiĩĩa tũikeke motwi maseo?
Nĩkĩ Kwĩka Motwi Kũtonya Kwĩthĩwa kwĩ Vinya
6. Vatonya kũthi ata twakwatwa nĩ wia?
6 Nĩtũtonya kũemeewa nũndũ wa wia. Kwa ngelekany’o nĩtũtonya kũkĩa kwĩka motwi mataĩle, tũkakĩa mawumĩlo mathũku, kana tũkakĩa angĩ mona twĩ atumanu. Asu nĩ mathĩna matonya kũkwata mũndũ. Vai mũndũ wendaa kwĩka motwi mataĩle, matonya kũmũetee mathĩna kana nthoni. O na vailyĩ ũu, kũmwenda Ngai na kwenda Ndeto yake no kũtume tũvetanga wia ũsu. Kwa nzĩa syĩva? Ĩvinda yonthe kũmwenda Ngai kũkatwĩkĩaa vinya tũkunĩkĩle Ndeto yake na mavuku ala maeleetye Mbivilia tũtanamba kwĩka motwi ma vata. Kwĩka ũu kũkaolanga mavĩtyo ala tũtonya kwĩka. Nĩkĩ? Nĩkwĩthĩwa Mbivilia nĩtonya “kũmũnenga ũla ũte ũmanyi kĩlĩko, na mwanake ũmanyi na kĩlĩko.”—Nth. 1:4.
7. Nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya kumana na Ngelekany’o ya Mũsumbĩ Ndaviti?
7 Yo nĩvatonyeka tũkekaa motwi maseo kĩla ĩvinda? Aiee. Ithyonthe nĩtũvĩtasya. (Alo. 3:23) Kwa ngelekany’o, Mũsumbĩ Ndaviti aĩ mũndũ mũĩ na mũĩkĩĩku. Ĩndĩ, mavinda amwe nĩweekaa motwi mathũku na ũu ũimũetea mathĩna we vamwe na andũ angĩ. (2 Sam. 12:9-12) O na vailyĩ ũu, Ndaviti ndaaeka mavĩtyo make mamũsiĩĩe kwĩka motwi meũmwendeesya Ngai. (1 Asu. 15:4, 5) No twĩke motwi o na ethĩwa nĩtweekie mavĩtyo ĩvinda ĩvĩtu, ethĩwa o ta Ndaviti, tũkalilikanaa kana Yeova akatũekeaa na ndakatindĩaa kũsisya mavĩtyo maitũ. Yeova akaendeea kũtw’ĩĩka ala mamwendete na mamwĩw’aa.—Sav. 51:1-4, 7-10.
8. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ndeto sya Vaulo ĩũlũ wa mũtwaano?
8 No tũolange wia ũla twĩthĩawa naw’o ĩla tũkwĩka motwi. Ata? Kwa kũmanya kana mavinda amwe nĩvethĩawa na nzĩa mbingĩ sya kwĩka maũndũ. Kwasũanĩa ũndũ Vaulo waisye ĩũlũ wa mũtwaano. Aveveeiwe kũandĩka atĩĩ: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva nũkwona ta wĩ na mwĩkalĩle mũthũku nũndũ wa kwĩkala atatwaanĩte, na ethĩwa nũvĩtũkĩte myaka ya ũika, ũũ nĩw’o waĩle kwĩka: Nĩeke ũndũ ũkwenda; ndekwĩka naĩ. Eka atwaane. Ĩndĩ ethĩwa mũndũ o na wĩva nĩ mwĩanĩe ngoonĩ yake na nde na vata, na e na ũkũmũ ĩũlũ wa wendi wake na nũtw’ĩte ngoonĩ yake kwĩkala atatwaanĩte, eĩka nesa.” (1 Ako. 7:36-38) Vaulo aisye kana nĩ waĩlu mũno mũndũ kwĩkala ate mũtwae kana atatwaanĩte, ĩndĩ ũsu ti w’o ũtwi ũla waĩ mũseo wĩ w’oka.
9. Yo nĩtwaĩle kũsũanĩa ĩũlũ wa woni wa andũ angĩ ĩla tũkwĩka motwi? Elesya.
9 Yo nĩtwaĩle kũsũanĩa ĩũlũ wa woni wa andũ angĩ ĩla tũkwĩka motwi? Ĩĩ nĩvaĩlĩte. Kwasũanĩa ũndũ Vaulo waisye ĩũlũ wa kũya malĩu ala moonekaa ta mathembewe ngai sya mĩvw’anano. Aisye kana o na kũtw’ĩka kũya malĩu asu nĩkũtonya kwĩthĩwa kũte kũthũku, kwĩka ũu no kũũmĩsye mũndũ wĩ na wasya wa ngoo mwonzu. Vaulo atwie ata? Aisye: “Ethĩwa lĩu nũũtuma mwana-a-asa alulutĩka, ndikaya nyama ĩngĩ ndikese kũtuma mwana-a-asa alulutĩka.” (1 Ako. 8:4-13) Nĩtwaĩlĩte kũsũanĩa ũndũ motwi maitũ matonya kũũmĩsya wasya wa ngoo wa ala angĩ. Ĩndĩ vate nzika, ũndũ ũla twaĩle kũthĩnĩkĩa mũno nĩ ũndũ motwi maitũ meũtuma ngwatanĩo yitũ na Yeova yĩthĩwa ĩilye. (Soma Alomi 14:1-4.) Nĩ myolooto yĩva ya Mbivilia ĩtonya kũtũtetheesya kwĩka motwi matonya kũmũtaĩa Yeova?
Matambya Thanthatũ ma Kũatĩĩa Nĩ Kenda Twĩke Motwi Maseo
10, 11. (a) Tũtonya ata kwĩvathana na ngathĩĩo nthĩnĩ wa mũsyĩ? (b) Atumĩa maĩle kũlilikana kyaũ ĩla mekwĩka motwi makonetye kĩkundi?
10 Ĩvathane na ngathĩĩo. Tũtanamba kwĩka ũndũ o na ũmwe, nĩtwaĩle kwĩkũlya, ‘Yo ninyie naĩle kwĩka ũtwi ũũ?’ Mũsumbĩ Solomoni aandĩkie ũũ: “Yĩla ngathĩĩo [syooka], nĩvo ĩndĩ nthoni yũkaa; Ĩndĩ ũĩ wĩ na ala menyivasya.”—Nth. 11:2.
11 Asyai no manenge syana syoo mwanya wa kwĩka motwi amwe, ĩndĩ syana iyaĩle kwosa ũkũmũ wa asyai masyo. (Ako. 3:20) Iveti nĩsyĩthĩawa na ũkũmũ mũna nthĩnĩ wa mũsyĩ ĩndĩ nũseo ikamanya kana aũme moo nĩmo mũtwe wa mũsyĩ. (Nth. 1:8; 31:10-18; Aev. 5:23) O ta ũu, aũme nĩmaĩlĩte kũmanya kana ũkũmũ woo wĩ mĩvaka na nĩmaĩle kũmwĩnyivĩsya Klĩsto. (1 Ako. 11:3) Namo atumĩa nĩmekaa motwi makonetye kĩkundi. Ĩndĩ, nĩmaĩkĩĩthasya kana “[mainavĩtũka] maũndũ ala maandĩke” Ndetonĩ ya Ngai. (1 Ako. 4:6) O na ĩngĩ, nĩmaatĩĩaa nesa myolooto ĩla manengwa nĩ ngombo ndĩkĩĩku. (Mt. 24:45-47) No twĩvathane na kwĩyĩetee na kũetee angĩ kĩmako na mathĩna ethĩwa tũkeethĩawa na wĩnyivyo na kwĩka motwi o ala tũnengetwe ũkũmũ wa kũmeka.
12. (a) Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩka ũkunĩkĩli? (b) Elesya ũndũ mũndũ ũtonya kwĩka ũkunĩkĩli.
12 Ĩka ũkunĩkĩli. Solomoni aandĩkie atĩĩ: “Mosũanĩo ma ala athingu maelete wingĩnĩ wa syĩndũ; ĩndĩ kĩla mũndũ ũla wĩkalaataa ekalaataa kũvika akaĩwe tũ.” (Nth. 21:5) Kwa ngelekany’o, nĩwĩthĩwa ũisũanĩa kwambĩĩsya viasala? Ndũkethĩwe na kĩvya. Amba kũelewa maũndũ ala makonetye viasala ũsu, ũkũlye ũtao ala mesene naw’o, na ĩndĩ ũisisya nĩ myolooto yĩva ya Mbivilia ĩkonetye ũndũ ũsu. (Nth. 20:18) Nĩ kenda wĩke ũkunĩkĩli waku nesa, ĩthĩwa na maũndũ elĩ—ũndũ ũmwe ũeleetye moseo, na ũngĩ ũeleetye ngalama. Ũtanamba kwĩka ũtwi, ‘ĩka masavu.’ (Luka 14:28) Sũanĩa ũtwi waku ũtonya kũtuma ũkwati waku na ngwatanĩo yaku na Yeova syĩthĩwa iilyĩ ata. Kwĩka ũkunĩkĩli nĩkwendaa kĩthito na ĩvinda. Ĩndĩ kwĩka ũu nĩkũtonya kũũsiĩanĩa na kwĩka motwi na mĩtũkĩ ala matonya kũtuma ũthĩnĩka.
13. (a) Nĩ ũĩkĩĩthyo wĩva wĩ ĩandĩkonĩ ya Yakovo 1:5? (b) Kũvoya tũnengwe ũĩ kũtonya kũtũtethya ata?
13 Voya ũnengwe ũĩ. Motwi ala tũkwĩka matonya kũmũtaĩa Ngai ethĩwa nĩtwamũthokya atũtetheesye kũmeka. Mũmanyĩw’a Yakovo aandĩkie atĩĩ: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva nde na ũĩ, nĩ aendeee kũmũvoya Ngai, nĩkwĩthĩwa anengae onthe kwa ũlau na ateũmatalĩla mavĩtyo, nake akanengwa.” (Yak. 1:5) Tũyaĩle kwĩw’a nthoni kwĩtĩkĩla kana nĩtwaĩlĩte kũmũvoya Ngai atũnenge ũĩ wa kũtũtetheesya kwĩka motwi. (Nth. 3:5, 6) Vate nzika, nĩ laisi kwaa tweekwatya mũno ũmanyi witũ ene. Ĩla twavoya tũkwate ũĩ na twamantha myolooto Ndetonĩ ya Ngai, twĩthĩawa tũyĩtĩkĩlya veva mũtheu ũtũtetheesye kũmanya kĩeleelo kitũ kya kwosa matambya mana.—Aevl. 4:12; soma Yakovo 1:22-25.
14. Nĩkĩ twaĩle kwĩvathana na kũkũĩĩsya kwĩka ũtwi?
14 Ĩka ũtwi. Ndũkasembee kwosa ĩtambya yĩĩ ũtanamba kwĩka ũkunĩkĩli na kũvoya ũnengwe ũĩ. Mũndũ mũĩ nĩwosaa ĩvinda na ‘kũsisya ũndũ ũendaa.’ (Nth. 14:15) Ĩndĩ o na vailye ũu, ndũkakũĩĩsye kwĩka ũtwi. Mũndũ ũkũĩĩasya kwĩka ũtwi nũtonya kũnengane itumi ĩte vala siĩ. (Nth. 22:13) Ĩndĩ kwĩka ũu no ũndũ ũmwe na kwĩka ũtwi nũndũ eethĩawa atw’a kana nĩweetĩkĩlya mũndũ ũngĩ amũtongoesye.
15, 16. Nĩ kyaũ kyendekaa nĩ kenda twĩanĩsye ũtwi witũ?
15 Ĩanĩsya ũtwi waku. Kĩthito kĩla tweekĩa nĩ kenda twĩke ũtwi mũseo no kĩtw’ĩke kya mana ethĩwa tũyĩanĩsya maũndũ ala tũtw’ĩte. Solomoni aandĩkie ũũ: “O ũla kw’oko kwaku kwoona wa kwĩka, ĩka na vinya waku.” (Mũta. 9:10) Nĩ kana twĩanĩsye ũtwi witũ, no nginya twĩthĩwe twĩyũmbanĩtye kũtũmĩa syĩndũ ila ikwendeka. Kwa ngelekany’o, mũtavany’a wa kĩkundi no atw’e kwosa ũvainia. Nũkwĩanĩsya ũndũ ũsu? Nũtonya kũwĩanĩsya ethĩwa ndekũna wĩa mwingĩ na kwĩtanĩthya mũno wĩthĩe ndeĩthĩwa na vinya na ĩvinda ya kũtavany’a.
16 Mavinda maingĩ motwi ala maseo mayĩthĩawa me laisi kwĩanĩw’a. Nĩkĩ? Nũndũ “nthĩ yonthe yĩ ungu wa vinya wa ũla mũthũku.” (1 Yoa. 5:19) No nginya tũkĩlany’e vinya na “asumbĩ ma nthĩ ĩno yĩ kĩvindunĩ, na nguthu sya maveva mavuku ĩtunĩ.” (Aev. 6:12) Mũtũmwa Vaulo na Mũmanyĩw’a Yuta nĩmoonanisye kana ala matw’a kũmũtaĩa Ngai no nginya meyũkitĩe.—1 Tim. 6:12; Yuta 3.
17. Yeova endaa twĩke ata ĩũlũ wa motwi amwe?
17 Kunĩkĩla ĩngĩ ũtwi waku na ũyĩka moalyũku ethĩwa ve vata. Nũndũ tũyĩsĩ kĩla kĩtonya kwĩkĩka ĩvinda yũkĩte, mavinda angĩ motwi mayaĩlaa kwosana na ũndũ mũndũ eĩvangĩte. (Yak. 4:13, 14) O na vailye ũu, Yeova endaa tũikeke moalyũku motwinĩ amwe o na kũtw’ĩka no tũkomane na mathĩna. Kwa ngelekany’o, ĩla mũndũ weeyumya amũthũkũme Yeova kana weevĩta ĩvinda ya mũtwaano, motwi asu maitonya kũalyũlwa. Motwi ma mũthemba ũsu Ngai endaa tũmeanĩsye. (Soma Savuli 15:1, 2, 4.) Ĩndĩ ve motwi angĩ mate maito. Kwoou mũndũ mũĩ nũsiasya mavinda kwa mavinda kana no eke moalyũku motwinĩ mana weekie. Ndetĩkĩlasya ngathĩĩo kana mĩyimbyo ĩmũsiĩĩe kwĩka moalyũku kana kũekana na ũtwi mũna. (Nth. 16:18) Ũndũ ũla ũthĩnĩkĩaa mũno nĩ kũĩkĩĩthya kana mwĩkalĩle wake nĩwamũtaĩa Ngai.
Manyĩsya Angĩ Kwĩka Motwi Matonya Kũmũtaĩa Ngai
18. Asyai matonya ata kũmanyĩsya syana syoo kwĩka motwi maseo?
18 Asyai no mekĩe kĩthito kũtetheesya syana syoo imanye ũndũ itonya kwĩka motwi matonya kũmũtaĩa Ngai. Nzĩa ĩla nzeo vyũ ya kũmanyĩsya mũndũ nĩ kwĩthĩwa wĩ ngelekany’o nzeo. (Luka 6:40) Ethĩwa nĩ vaĩle, asyai no maelesye syana syoo matambya ala mo moosie nĩ kenda meke ũtwi mũna. O na ĩngĩ, no metĩkĩlye syana syoo kwĩyĩkĩa motwi amwe na mayĩikatha yĩla motwi asu maaĩla. Nao nata ethĩwa kana nĩkeeka ũtwi ũte mũseo? Mbee mũsyai nũtonya kwona nũseo asiĩĩe kana kake kaikakwatwe nĩ maũndũ mathũku, ĩndĩ ti ĩvinda yonthe kwĩka ũu, kũtethasya kana. Kwa ngelekany’o, mũsyai no etĩkĩlye kana kake kose valũa wa kũtwaa ngalĩ. Na twasye kana kau nĩkatũla mĩao ya lelũnĩ na kaumw’a vainĩ. Mũsyai no aĩve vainĩ ũsu. Ĩndĩ, mwana ũsu no emanyĩsye kumana na meko make ethĩwa nĩweethũkũmĩa nĩ kenda aĩvĩe vainĩ ũsu.—Alo. 13:4.
19. Nĩ kyaũ twaĩle kũmanyĩsya amanyĩw’a maitũ ma Mbivilia, na tũtonya kwĩka ũu ata?
19 Yesũ eeie aatĩĩi make mamanyĩsye angĩ. (Mt. 28:20) Ũndũ ũmwe wa vata mũno tũtonya kũmanyĩsya amanyĩw’a ma Mbivilia nĩ ũndũ matonya kwĩka motwi maseo. Nĩ kana tũmamanyĩsye nesa, no nginya twĩvathane na kwenda kũmatavya ũndũ mekwĩka. Nĩ kavaa mũno kũmamanyĩsya ũndũ matonya kũtũmĩa myolooto ya Mbivilia nĩ kenda metw’ĩĩe mo ene ũndũ mekwĩka. Na ũu nĩwaĩle nũndũ “kĩla ũmwe waitũ akaumya ũtalo kwondũ wake mwene mbee wa Ngai.” (Alo. 14:12) Kwoou kĩla ũmwe waitũ e na kĩtumi kĩseo kya kwĩka motwi matonya kũmũtaĩa Ngai.
[Maelesyo ma Kwongeleela]
^ kal. 4 Ũndũ ũũ nũneeneetwe nthĩnĩ wa kasandũkũ ke na kyongo,“Nina Maoni Gani Kuhusu Visehemu vya Damu na Matibabu Yanayohusisha Damu Yangu Mwenyewe?” kala ke nthĩnĩ wa Ũthũkũmi Witũ wa Ũsumbĩ wa Mwei wa 11, 2006, ĩthangũ ya 3-6.
Ũtonya Kũsũngĩa Ata?
• Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata twĩmanyĩsye ũndũ tũtonya kwĩka motwi?
• Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa twakwatwa nĩ wia, na tũtonya kwĩka ata tũsinde wia ũsu?
• Nĩ matambya meva thanthatũ tũtonya kwosa nĩ kenda twĩke motwi matonya kũmũtaĩa Ngai?
[Makũlyo]
[Ĩsandũkũ/Visa ĩthangũnĩ ya 16]
Matambya ma Kũatĩĩa nĩ Kenda Twĩke Motwi Maseo
1 Ĩvathane na Ngathĩĩo
2 Ĩka Ũkunĩkĩli
3 Voya Ũnengwe Ũĩ
4 Ĩka Ũtwi
5 Ĩanĩsya Ũtwi Waku
6 Kunĩkĩla Ĩngĩ Ũtwi Waku na Ũyĩka Moalyũku
[Visa ĩthangũnĩ ya 15]
Mũndũ wĩ na mĩtwe ĩlĩ ethĩawa ailye mũndũ wĩ ĩsiwanĩ yĩte na syĩndũ ila syaĩlĩte sya kũyĩlũnga yĩla ũkanga wĩ na kĩuutani