Mbivilia Nĩalyũlaa Andũ

Nĩkĩ mũndũ mũka ũmwe waekie kũthaitha mĩvw’anano e na myaka 60 na kĩndũ? Nĩ kyaũ kyatumie mũndũũme ũmwe ũla waĩ mũthembi ndĩninĩ ya Shinto aekana na ndĩni yake, na atw’ĩka Mũklĩsto wa w’o? Nĩ kyaũ kyatetheeisye mũndũ mũka ũmwe ũla asyai make mamũnenganie e mũnini, oomĩanĩsya na mesilya ma kwĩw’aa andũ ta matalũnganaa nake? Soma wone kĩla maeleetye.

“Nĩnaekie Kũthaitha Mĩvw’anano.”​—ABA DANSOU

ASYAIWE MWAKA WA: 1938

NTHĨ ĨLA WUMĨTE: BENIN

ĨVINDA ĨVĨTU: ATHAITHAA MĨVW’ANANO

KWĨANA KWAKWA: Neanĩie kĩsionĩ kĩtawa So-Tchahoué kĩla kĩ vakuvĩ na ĩia. Andũ ma kũu nĩmendete kũtea makũyũ na kũĩthya ng’ombe, mbũi, malondu, ngũlũe, na nyũnyi syĩ kĩvathũkany’o. Kĩsio kĩu kĩi malelũ, na kwoou andũ matũmĩaa masiwa na matalũ kũthi kũndũ kwĩ kĩvathũkany’o. Ekali ma kũu makaa nyũmba syoo matũmĩĩte mĩtĩ na nyeki, o na kau angĩ nĩmakaa na mavali. Andũ aingĩ ma kĩsio kĩĩ nĩ ngya. O vamwe na ũu, kũi ũng’endu na ũng’ei mwingĩ ta taoni.

Nĩ mũnini, ĩthe wakwa nĩwandwaie vandũ voonekaa ve vatheu nĩ na mwĩĩtu tũsyaanĩw’e tũkamanyĩw’e maũndũ ma syĩthĩo. Yĩla neanie, nĩnambĩĩie kũthaitha ngai yĩtawa Dudua (Oduduwa) ĩla yumanĩte na kĩthĩo kya Yoruba. Na kwoou nĩnaakĩie ngai ĩsu kĩthembeo vala namĩthembeaa syĩndũ ta ikwa, mauta ma ndende, manyonga, ngũkũ, mavũĩ, na nyamũ ingĩ syĩ kĩvathũkany’o. Syĩndũ isu naithooaa na mbesa mbingĩ mũno nginya mavinda maingĩ natiawa nde kĩndũ.

ŨNDŨ MBIVILIA YAALYŨLILE MWĨKALĨLE WAKWA: Yĩla nambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia nĩnamanyie kana Yeova nowe Ngai ũla wa w’o e weka. O na ĩngĩ nĩnamanyie kana ndendaa tũitũmĩa mĩvw’anano ũthaithinĩ. (Kuma 20:4, 5; 1 Akolintho 10:14) Na kwoou namanya kĩla naaĩle kwĩka. Nĩnekisye mĩvw’anano yonthe ĩla naĩ nayo nyũmba, na kĩndũ o na kĩva kĩla kyakonanĩtye na ũthaithi wa mĩvw’anano. O na nĩnaekie kũendaa kwa awe, naekana na syĩthĩo ingĩ sya kwitũ, o vamwe na ila ikonanĩtye na mathiko.

Ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwakwa kwĩka moalyũku asu wasũanĩa myaka ĩla naĩ nayo. Anyanyawa, andũ ma mũsyĩ, na atũi, nĩmambĩĩie kũnthekeea na kũmbĩnga. Ĩndĩ nĩnamũvoyie Yeova anenge vinya wa kwĩka kĩla kyaĩlĩte. Nĩneekĩiwe vinya nĩ ĩandĩko ya Nthimo 18:10 yĩla yaasya: “Syĩtwa ya Yeova nĩ mwako mũtulu wa mũnyoolo, Ũla mũlũngalu akĩĩaa vo, na nde na mũisyo.”

Ũndũ ũngĩ ũla wandetheeisye nĩ kũendaa maũmbanonĩ ma Ngũsĩ sya Yeova. Nĩnendeeiw’e mũno kwona ũndũ Ngũsĩ syendanĩte, na noona ũndũ matataa kwĩkala kwosana na kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya. Na kĩu nĩkyandĩkĩĩthisye vyũ kana nĩmo ndĩni ĩla ya w’o.

MOATHIMO ALA NĨKWATĨTE: Kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia nĩkwandetheeisye kwaĩlangya ngwatanĩo yakwa na syana syakwa. O na ĩngĩ, nĩw’aa naũie mũio mũito ũla nakuĩte. Nanangaa mbesa syakwa ndithũkũma mĩvw’anano ĩtesa kũndethya o na vanini. Ũmũnthĩ nĩmũthũkũmaa Yeova, ũla ũtwathĩte kũtũminĩa mathĩna onthe ĩvinda yũkĩte. (Ũvuany’o 21:3, 4) Nĩndanaa mũno kwĩthĩwa naekie kũthũkũma mĩvw’anano na nambĩĩa kũmũthũkũma Yeova! Nĩw’aa nĩmwĩanĩe na nĩmũsũvĩĩku.

“Nambĩĩie Kwenda Kũmanya Ngai Kuma nĩ Mũnini.”—SHINJI SATO

ASYAIWE MWAKA WA: 1951

NTHĨ ĨLA WUMĨTE: JAPAN

ĨVINDA ĨVĨTU: AĨ MŨTHEMBI WA NDĨNI YA SHINTO

KWĨANA KWAKWA: Neanĩie taoninĩ ĩmwe yĩ kĩsionĩ kya Fukuoka. Asyai makwa maĩ andũ ma ndĩni mũno, na kuma nĩ mwana mũnini mambĩkĩaa vinya nĩthaithae ngai sya Shinto. Nĩ o kamwana, nĩnendaa kwĩthĩwa na ĩvinda ĩseo yũkĩte, na naĩ na wendi mwingĩ wa kũtetheesya andũ ala maĩ thĩnanĩ. O na nĩngũlilikana ĩvinda yĩmwe twĩ sukulu mwalimũ atũkũlilye tũkenda kwĩka ata tweana. Syana imwe syaĩ na mĩvango mĩnene, ta kwĩsa kũsomea maũndũ ma saenzi. Ĩndĩ nyie naisye kana ngenda kũmũthũkũma Ngai. Nathekeeiwe mũno!

Yĩla naminie sukulu ya sekondalĩ nĩnaendie kũsoma nĩ kana nĩtw’ĩke mwalimũ wa maũndũ ma ndĩni. Nĩendeee na masomo, nĩnakomanie na mũthembi wa ndĩni ya Shinto ũla watũmĩaa ĩvinda yake ya kũthyũmũa kũsoma ĩvuku yaĩ na kava mwiũ. Na ĩndĩ mũthenya ũmwe nĩwangũlilye, “Sato, nĩwĩsĩ ĩvuku yĩĩ nĩ yĩva?” Naĩ nĩnasisya kava wa ĩvuku yĩu na ngamanya nĩ yĩva. Nĩw’o ĩndĩ namũsũngĩie namwĩa, “Ĩsu nĩ Mbivilia.” Nake ambĩa, “Mũndũ w’onthe ũla ũkwenda kũtw’ĩka mũthembi wa ndĩni ya Shinto nĩwaĩle kũsoma ĩvuku yĩĩ.”

Ndekwananga ĩvinda nĩnaendie nathooa Mbivilia. Na ĩndĩ nooka namilĩĩla vala naiaa mavuku makwa ala maĩ ma vata, na namĩsũvĩaa mũno. Ĩndĩ ndyakwataa mwanya wa kũmĩsoma, nũndũ naĩ na maũndũ maingĩ ma sukulu ala naaĩle kwĩanĩsya. Yĩla naminie sukulu, nĩnambĩĩe kũthũkũma ĩkalũnĩ nĩ mũthembi wa ndĩni ya Shinto. Na kwoou nakwata kĩla nendaa kuma nĩ mũnini.

Ĩtina wa kavinda kanini, nĩnamanyie kana athembi ma ndĩni ya Shinto mayailye ũndũ namonaa mbeenĩ. Athembi aingĩ mayendete, o na mayathĩnĩkĩaa ala angĩ. O na aingĩ moo mayaĩ na mũĩkĩĩo. Mũthembi ũmwe ũla waĩ na kyeo kĩnenange nĩwandavisye kana nenda maũndũ makwa maendeee nesa nĩ mũthembi, nĩeke kũneena ĩũlũ wa mũĩkĩĩo.

Maũndũ amwe ta asu nĩmandũlile ngoo na naeka kũĩkĩĩa ndĩni ya Shinto. O na kau no naendeeie kũthũkũma ĩkalũnĩ, nĩnambĩĩie kũkunĩkĩla ndĩni ila ingĩ nĩmanye ũndũ siilye. Ĩndĩ ndyaaona ĩmwe yĩ kavala. O ũndũ naendeeie kũkunĩkĩla ndĩni mbingangĩ, now’o naendeeie kũtũlĩka ngoo. Nĩvo ĩndĩ nambĩĩe kwĩthĩwa na yĩsilya ya kana vai ndĩni o na ĩmwe ĩmanyĩasya ũla w’o.

ŨNDŨ MBIVILIA YAALYŨLILE MWĨKALĨLE WAKWA: Mwaka wa 1988 nĩnakomanie na mũndũ wa ndĩni ya Buddha na ambĩkĩa vinya nĩsome Mbivilia. Kĩu kyatumie nĩlilikana ũla mũthembi wa Shinto wandavĩtye ũndũ o ta ũsu. Na kwoou natw’a kũatĩĩa ũtao ũsu. Yĩla nambĩĩie kũsoma Mbivilia, nendeeiw’e mũno nginya weethĩa ndikwenda kũeka kũmĩsoma. Mavinda amwe namĩsomaa ũtukũ w’onthe nginya syũa yĩkauma.

Kĩla nasomaa nĩkyanzukumie nende kũvoya Ngai ũla ũwetetwe Mbivilianĩ. Nambĩĩie na ĩla mboya ya ngelekany’o yĩ nthĩnĩ wa Mathayo 6:9-13. Natũngĩlĩĩlaa mboya ĩsu ĩtina wa masaa elĩ, o na yĩla nĩendeee kũtethya mawĩa makwa ĩkalũnĩ ya Shinto.

O ũndũ naendeee kũsoma Mbivilia, now’o neethĩawa na makũlyo maingĩvĩte. Ĩvindanĩ yĩĩ, naĩ nĩnatwaana na nĩneesĩ kana Ngũsĩ sya Yeova nimanyĩasya andũ Mbivilia, nũndũ nĩsyathokeete kĩveti kyakwa navu ĩtina. Na kwoou nĩnamanthie mũndũ mũka ũmwe waĩ Ngũsĩ na namũkũlya makũlyo onthe ala naĩ namo. Natanie mũno yĩla watũmĩie Mbivilia kũsũngĩa makũlyo onthe ala namũkũlilye. Ĩtina wa vau nĩweekie mũvango nĩ kana nĩmanyĩsye Mbivilia na mwana-a-asa ũmwe.

Ĩtina wa kavinda kakuvĩ, nĩnambĩĩie kũendaa maũmbanonĩ ma Ngũsĩ sya Yeova. Ĩtina wa ĩvinda nĩnesie kũmanya kana, katĩ wa Ngũsĩ ila neethĩie maũmbanonĩ, amwe nĩnamatavĩtye maũndũ mathũku navu ĩtina. Ĩndĩ o na vailye ũu, mangethisye me athangaau na manthokya nesa.

Maũmbanonĩ asu nĩneemanyĩisye kana Ngai endaa aũme mende andũ ma mĩsyĩ yoo na maimanenga ndaĩa. Ĩndĩ ĩvindanĩ yu, ndyaũnganaa na kĩveti kyakwa vamwe na syana syakwa ilĩ, nũndũ kĩla noonaa kĩ kya vata mũno nĩ wĩa wakwa nĩ mũthembi. Nĩw’o namanyie kana nĩneethukĩĩasya nesa kĩla natavw’a nĩ ala mooka kũthaitha ĩkalũnĩ, ĩndĩ ndyaĩ na saa sya kwĩthukĩĩsya kĩveti kyakwa.

O ũndũ naendeeie na kwĩmanyĩsya, nĩnamanyie maũndũ maingĩ ĩũlũ wa Yeova ala matumie nenda kũmũthengeea. Nĩnakiitiwe nĩ maandĩko amwe ta Alomi 10:13 yĩla yaasya: “Kĩla mũndũ wĩkaĩlaa ĩsyĩtwa ya Yeova akatangĩĩwa.” Namanthĩte Ngai kuma nĩ mũnini, na ĩtina nesa kũmũmanya!

Nĩnambĩĩie kwona kana ndyaĩle kũendeea kũthũkũma ĩkalũnĩ. Mwambĩĩonĩ neekũlasya ala angĩ makambona ata natia ndĩni ya Shinto. Ĩndĩ nalilikana kana natindĩaa kwasya yĩla nĩmanya Ngai ũla wa w’o, ngatia Ndĩni ĩsu. Kwoou mwaka wa 1989 natw’a kwĩka kĩla wasya wakwa wa ngoo wandavasya. Nĩnaekie kũthi ĩkalũnĩ yĩu na naamũa kũlũmany’a na Yeova.

Ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kũtia ndĩni ya Shinto. Athembi ala angĩ nĩmathatie mũno na matata kũnthing’ĩĩsya ndikathi. Ĩndĩ ũndũ ũla waĩ vinya vyũ nĩ kũthi kũtavya asyai makwa ĩũlũ wa ũtwi wakwa. Nĩ nzĩanĩ nĩendete kwoo, naĩ mũitavĩe mũno nginya neew’aa kĩthũi kyakwa kĩ kĩito, na maaũ makwa mate na vinya o na vanini! O na naũngamie mavinda maingĩ ndimũvoya Yeova nĩ kana anenge vinya.

Yĩla navikie kwa asyai makwa, neew’aa nĩ na wia mwingĩ wa kũmatavya ũndũ ũsu. Masaa kauta nĩmavĩtie. Ĩndĩ mũthya nesa kũtavya Tata maũndũ onthe. Namwĩie kana nĩnĩmanyie Ngai ũla wa w’o, na kwoou nĩmbangĩte kũtia ndĩni ya Shinto nĩ kana nĩmũthũkũmae newe. Tata atelemile mũno na anthatĩa. O na andũ angĩ ma mũsyĩ witũ nĩmookie na matata kũnthing’ĩĩsya nĩvĩndũe ũtwi wakwa. Ndyendaa kũũmĩsya andũ ma mũsyĩ wakwa, ĩndĩ o vamwe na ũu, nĩnamanyie kana kũmũthũkũma Yeova nĩw’o ũtwi ũla mũseo vyũ naaĩle kwĩka. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, andũ ma mũsyĩ wakwa nĩmanengie ndaĩa nũndũ wa ũtwi ũla neekie.

O na kau nĩnatiie ndĩni ya Shinto nĩnaaĩle kũvĩndũa mosũanĩo makwa. Wĩa wa ũthembi waĩ wandikile nthakamenĩ. Nĩnatataa mũno ndikaũlilikane, ĩndĩ o kĩla vandũ nathi, nakwatawa nĩ mesilya ma wĩa ũsu natethasya mbeenĩ.

Ve maũndũ elĩ mandetheeisye kũekana na mosũanĩo asu. Mbee, namanthie syĩndũ syonthe ila syaĩ nyũmba itonya kwĩthĩwa ikonanĩtye na ndĩni ya Shinto. Syĩndũ ta mavuku, visa, na syĩndũ ingi sya mbesa mbingĩ, na naivĩvya syonthe. Kelĩ, nĩnamanthie myanya mingĩ ũndũ vatonyeka ya kũtindanasya na Ngũsĩ. Ũnyanya woo na ũtethyo ũla manengie wandethisye mũno. Na ĩndĩ o kavola kwa kavola, mosũanĩo asu mesa kũthela vyũ.

MOATHIMO ALA NĨKWATĨTE: Mbeenĩ ndyalũnganaa na kĩveti na syana syakwa, na kĩu kyatumaa memakĩa mũno. Ĩndĩ yĩla nambĩĩie kũtindany’a namo o tondũ Mbivilia ĩtavĩtye aũme meke, ndũũ yitũ nĩyakamĩĩie. Ĩtina wa ĩvinda, o nakyo kĩveti kyakwa nĩkyambĩĩie kũmũthũkũma Yeova. Yu twĩ na kĩmwana kitũ, na mwĩĩtu witũ vamwe na mũũme wake, ithyonthe tũmũthũkũmaa Yeova twĩ ngwatanĩo.

Nalilikana ũndũ naĩ na wendi wa kũmũthũkũma Ngai na kũtetheesya andũ angĩ kuma nĩ o mũnini, yu no nasye kana nĩnakwatie kĩla namanthaa, o na maũndũ angĩ maingangĩ. Ndeto syĩ syoka ĩyĩsa kũelesya ũndũ nĩmũtũngĩaa Yeova mũvea wĩana.

“Nĩnamanyie Kana ve Kĩndũ Nakosete.”​—LYNETTE HOUGHTING

ASYAIWE MWAKA WA: 1958

NTHĨ ĨLA WUMĨTE: SOUTH AFRICA

ĨVINDA ĨVĨTU: EEW’AA ANDŨ TA MATALŨNGANAA NAKE

KWĨANA KWAKWA: Nasyaĩwe taoninĩ ya Germiston, ĩla ĩtaĩ na ũkwati mwingĩ, na kũyaĩ ũng’ei mwingĩ. Asyai makwa nĩmatwie kũnengane nĩewe nĩ andũ angĩ, nũndũ meewie matetonya kũndea ũndũ vaĩlĩte. Na kwoou nĩ na mĩthenya 14 kuma nasyawa, manengane kwa mũndũ ũmwe na mũka, ala ĩtina namonaa tamo asyai makwa nĩkwĩthĩwa mambendete mũno. Ĩndĩ yĩla nesie kũmanya kĩla kyaendeeie, nambĩĩie kwĩw’a ta vate mũndũ ũlũnganaa nakwa. O na nĩnambĩĩie kwona asu mate asyai makwa nũndũ neew’aa mateũmbelewa o na vanini.

Nĩkilye kũvikya myaka 16, nĩnambĩĩie kũendaa ilavu vala nasũngaa nĩ na anyanyawa na kwĩthukĩĩsya wathi ũikũnwa. Na ĩndĩ navikya myaka 17 nambĩĩa kũnyw’a sikala. Nendaa kwĩthĩwa na mwĩĩ mũnini ta aka ala noonaa maikathĩĩa sikala. Nĩ na myaka 19, nĩnambĩĩe kũthũkũma Johannesburg vala neekwatanisye na andũ meekaa maũndũ mathũku. Na ĩtina wa kavinda kakuvĩ, nambĩĩa kũtũmĩa ndeto nthũku, kũnyw’a sikala mũno, o na wikendi nanyusaa ũkĩ mũno.

Ĩndĩ o na vailye ũu, naĩ o na maũndũ angĩ maingĩ ma kwĩka. Nĩnathaũkaa mũvĩla wa maaũ wa aka, o vamwe na mathaũ angĩ. O na ĩngĩ nĩneekĩaa kĩthito mũno wĩanĩ ũla nathũkũmaa kambunĩnĩ sya maũndũ ma kombyũta, na nũndũ wa ũu neethĩwa nĩsĩkĩe nũndũ wa ũtũĩka wakwa. Kĩu nĩkyatumie nĩthĩwa na mbesa mbingĩ, na andũ aingĩ moonaa nĩendeee nesa. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, ndyaĩ na ũtanu o na vanini. Ngoonĩ yakwa nĩneew’aa ve kĩndũ nĩkosete.

ŨNDŨ MBIVILIA YAALYŨLILE MWĨKALĨLE WAKWA: Yĩla nambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia, nĩnamanyie kana Yeova nĩ Ngai wĩ wendo. O na nĩnamanyie kana nũtwonetye wendo ũsu kwa kũtũnenga Ndeto yake, Mbivilia. Mbivilia nĩ ta valũa ũtũandĩkĩe nĩ kana ũtũtongoeasye. (Isaia 48:17, 18) Nĩnamanyie kana nenda kũtetheka nĩ wendo wa Yeova, nĩnaĩle kwĩka moalyũku manene thayũnĩ wakwa.

Ũalyũku ũmwe ũla naaĩlĩte kwĩka nĩ kũvĩndũa kĩtindo kyakwa. Nĩnavindĩĩisye mũno ndeto sya Nthimo 13:20 ĩla syaĩtye atĩĩ: “Endaa na andũ oĩ, ũkeethĩwa mũĩ; Ĩndĩ ũla ũtindanasya na ndia akathĩna.” Ũtao ũsu nĩwambĩkĩie vinya nĩekane na kĩtindo kĩla naĩ nakyo na ndimantha anyanya angĩ katĩ wa Ngũsĩ sya Yeova.

Ũndũ ũla neew’aa wĩ mũito vyũ nĩ kũeka kũnyw’a sikala, syangwete ikandũmya vyũ. Na nĩendeee kũekana na ũndũ ũsu o kavola kwa kavola, nakomana na thĩna ũngĩ. Yĩla naekie kũnyw’a sikala, nongelile kĩlo 13.6! Ũndũ ũsu watumie nambĩĩa kwona ndaĩlĩte, na nakuie myaka vakuvĩ 10 kũola kĩlo isu. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩneesĩ kana kũeka sikala nĩw’o ũtwi ũla waaĩlĩte. Nĩnamũvoyaa Yeova ndekũeka, na anenga vinya wa kũmĩĩsya.

MOATHIMO ALA NĨKWATĨTE: Ũmũnthĩ nĩndanĩaa kwĩthĩwa na ũima wa mwĩĩ. O na nĩnĩw’aa nĩ mwĩanĩe nũndũ ndisembanasya na syĩndũ ila andũ monaa tasyo ietae ũtanu, syĩndũ ta wĩa, nguma, na ũthwii. Vandũ va ũu, nĩngwataa ũtanu yĩla natavya ala angĩ ũw’o ũla wĩ Mbivilianĩ. Na nũndũ wa ũu, nĩ na mũemewa vamwe na andũ angĩ atatũ ala maĩ anyanyawa tene, ithyonthe tũmũthũkũmaa Yeova. Ala asyai mandeie, matanamba kũkw’a, nĩnaĩkĩĩthisye kana nĩnamatavya ĩũlũ wa wĩkwatyo ũla tũnengetwe Mbivilianĩ wa ũthayũũkyo nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ.

Kũmũthengeea Yeova nĩkũtumĩte nĩeka kwĩw’a ta vate mũndũ ũlũnganaa nakwa. Nũnengete ana-a-asa na eĩtu-a-asa ĩũlũ wa nthĩ yonthe ala nĩmonaa ta andũ ma mũsyĩ wakwa. Na katĩ wa asu, amwe nĩmonaa ta aa-inyia makwa, aa-ĩthe makwa, na angĩ ta andũ tũsyaanĩw’e.—Maliko 10:29, 30.

[Visa]

Nĩnĩyoneete wendo wa w’o katĩ wa Ngũsĩ sya Yeova

[Visa]

Ĩkalũ ya ndĩni ya Shinto vala nathaithĩaa tene