•  Ndeto sya Kwambĩĩa 2

•  Maũndũ ma Vata Kuma Ndetonĩ ya Ngai 3-5

  •  Ũvoo 3

  •  Ũthwii wa Kĩ-veva 4

  •  Kũsoma Mbivilia 5

•  Ĩkĩa Kĩthito Wĩthĩwe Mũtavanyʼa Mũseo 6-14

  •  Kwambĩĩsya Ũneenanyʼa 7

  •  Kũsyokea Ala Mekwendeewʼa 8

  •  Kũtwʼĩkĩthya Andũ Amanyĩwʼa 9

  •  Kũelesya Mũĩkĩĩo Waku 10

  •  Ũvoo 11

  •  Kĩla Kĩũneenewa 12

  •  Nzĩa sya Kũtavanyʼa 13

  •  Kũtũmĩa Vitio na Mavuku 14

•  Mwĩkalĩle wa Aklĩsto 15-16

  •  Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi 16

•  Ndeto sya Kũminĩĩa 17

•  Kũkatha na Kũnengane Ũtao 18

•  Kũatĩĩa Saa 19

•  Kũthokewa Nĩ Mũsyaĩĩsya wa Mũthyũlũlũko 20

•  Kyumwa kya Ũmbano wa Mũthyũlũko Kana Ũmbano wa Mĩthenya Ĩtatũ 21

•  Kyumwa kya Ũmbano wa Kũlilikana Kĩkwʼũ kya Yesũ 22

•  Mũsyaĩĩsya wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa 23

•  Mwene Kĩvĩla wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa 24

•  Mũtai Mũtetheesya 25

•  Sukulu ya 2 Kana ya 3 26

•  Vitio 27

1. Maũndũ ala monanĩtwʼe vaa ĩtheo makatetheeasya onthe ala me na ilungu nthĩnĩ wa ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa. Maĩlĩte kũsyokeleela maũndũ ala monanĩtwʼe kavukunĩ Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa na ala monanĩtwʼe vaa ĩtheo matanamba kwĩyũmbanĩsya ilungu syoo. Atavanyʼa onthe nĩmaĩle kwĩthĩawa meyũmbanĩtye nĩ kana makanengawe ilungu sya amanyĩwʼa. Andũ ala angĩ matatĩĩaa maũmbano no manengwe ũvoo ethĩwa nĩmetĩkĩlanaa na momanyĩsyo ma Mbivilia na nĩmekalaa kwosana na myolooto ya Kĩklĩsto. Mũsyaĩĩsya wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa aĩlĩte kũneenea vamwe na mũndũ o na wĩva ũla ũtanamba kũtwʼĩka mũtavanyʼa, na ũkwenda kwambĩĩa kumya ũvoo maũndũ ala waĩlĩte kwĩanĩsya, na ĩndĩ aimũtavya ethĩwa nĩwaĩlĩte kumasya ũvoo ũmbanonĩ ũsu. Mũsyaĩĩsya ũsu aĩlĩte kwĩka ũu e vamwe na mwalimũ wa ũla ũkwenda kwambĩĩa kumya ũvoo (kana mũsyai wake Ngũsĩ). Maũndũ asu nomo ũla ũkwenda kũtwʼĩka mũtavanyʼa ũte mũvatise waĩle kwĩanĩsya.—od kĩl. 8 kal. 8.

2. Ndatĩka 1. Kĩla kyumwa, ĩtina wa wathi wa kwambĩĩa na mboya, mwene kĩvĩla wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto nũkawetaa maũndũ amwe ala meũneenewa ũmbanonĩ wa mũthenya ũsu. Aĩle o kũweta maũndũ ala ma vata matonya kũtethya kĩkundi mũnango.

 3. Ũvoo: Ndatĩka 10. Kyongo kya ũvoo na maũndũ elĩ kana atatũ ala manene makeethĩawa monanĩtwʼe kavukunĩ Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa. Ũvoo ũũ ũkanengawe mũtumĩa wa kĩkundi kana mũtetheesya wa kĩkundi ũla waĩle. Yĩla mũkwambĩĩsya ĩvuku yeũ ya Mbivilia kĩlungunĩ kya kũsoma Mbivilia kya kyumwa kĩu, mũkambaa kwonwʼa vitio ĩeleetye ĩvuku yĩu. Mumya wa ũvoo no awete maũndũ amwe ala moonanwʼa vitionĩ makonanĩtye na ũvoo wake. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, aĩle kũĩkĩĩthya kana nĩwaneenea maũndũ ala monanĩtwʼe kavukunĩ ka kwĩmanyĩsya ka ũmbano. O na ĩngĩ, ethĩwa ve saa, nĩwaĩle kũtũmĩa nesa mavisa ala me kĩlungunĩ kĩla kĩkonetye ũvoo ũla ũkumya. No aneenee maũndũ angĩ maumĩte mavukunĩ angĩ ethĩwa nĩmosanĩte na kĩla ũkũneenea ũvoonĩ wake.

 4. Ũthwii wa Kĩ-veva: Ndatĩka 10. Kĩĩ nĩ kĩlungu kya makũlyo na mosũngĩo kĩla kĩtethĩawa na ndeto sya kwambĩĩa kana sya kũminĩĩa. Kyaĩle kũnengwa mũtumĩa wa kĩkundi kana mũtetheesya wa kĩkundi ũla waĩle. Ũla wĩ na kĩlungu kĩĩ nĩwaĩle kũkũlya ethukĩĩsya makũlyo onthe. O na ĩngĩ, nĩwaĩle kũmanya ethĩwa mĩsoa yonthe ĩla yonanĩtwʼe nĩkũsomwa kana ndĩsomwa. Ala mekũsũngĩa mayaĩle kũvĩtũka sekendi 30.

 5. Kũsoma Mbivilia: Ndatĩka 4. Kĩlungu kĩĩ kyaĩle kumwʼa nĩ mũmanyĩwʼa mũndũũme. Ũla wanengwa kĩlungu kĩĩ aĩle kũkĩsoma ate kumya maelesyo ma kwambĩĩa kana ma kũminĩĩa. Mwene kĩvĩla wa ũmbano aĩle kũĩkĩĩthya kana ũla wanengwa ũvoo ũsu nĩwasoma nesa, kwa nzĩa ĩkũeleeka, ateũtilatila ndeto, aikindĩlĩĩla vala vaĩlĩte, aivĩndũa wasya kũndũ kũla kwaĩle, aithyũmũa vala vaĩlĩte, na aineena ũndũ ũneenaa. Nũndũ ilungu imwe sya kũsoma Mbivilia nĩ ndaasa na ingĩ nĩ nguvĩ, mũsyaĩĩsya wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto aĩle kũvindĩĩsya mũno ũtonyi wa mũmanyĩwʼa yĩla ũkũmũnenga kĩlungu kĩĩ.

6. Ndatĩka 15. Kĩlungu kĩĩ kĩseũvĩtwʼe kwondũ wa kũtetheesya onthe meyũmbanĩsye ũtavanyʼa na mayaĩlangya ũtũĩka woo wa kwambĩĩsya ũneenanyʼa na ũtonyi woo wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya. Ethĩwa ve vata, atumĩa no manengwe ilungu sya amanyĩwʼa. Kĩla mũmanyĩwʼa aĩle kũthũkũmĩa ĩsomo kuma mbulosuanĩ Kũmanyĩsya kana Mende Andũ yĩla yonanĩtwʼe ũtee wa kĩlungu kĩla ũnengetwe nthĩnĩ wa kavuku Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa. Mavinda amwe, vakeethĩawa na kĩlungu kĩvangĩĩwe kwondũ wa ũneenanyʼa na ethukĩĩsya. Kĩlungu kĩu kyaĩle kũtongoewʼa nĩ mũtumĩa kana mũtetheesya wa kĩkundi ũla waĩle.—Sisya  kalungu ka 15 ĩũlũ wa ũndũ ilungu sya ũneenanyʼa na ethukĩĩsya syaĩle kũtongoewʼa.

 7. Kwambĩĩsya Ũneenanyʼa: Kĩlungu kĩĩ no kyumwʼe nĩ mũmanyĩwʼa mũndũũme kana mũndũ mũka. Ethĩwa ũvoo ũũ ũnengetwe mũndũ mũka aĩle kũtetheewʼa nĩ mũndũ mũka, na ethĩwa ũnengetwe mũndũũme aĩle kũtetheewʼa nĩ mũndũũme. O na ĩngĩ ũla wĩ na ũvoo no atetheewʼe nĩ mũndũ wa mũsyĩ. Mũmanyĩwʼa na mũtetheesya wake no maumye ũvoo mekalĩte nthĩ kana maũngamĩte.—Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa kĩla makaneenea na ũndũ makekaa ũu, sisya  kalungu ka 12 na  13.

 8. Kũsyokea Ala Mekwendeewʼa: Kĩlungu kĩĩ no kyumwʼe nĩ mũmanyĩwʼa mũndũũme kana mũndũ mũka. Ethĩwa ũvoo ũũ ũnengetwe mũndũ mũka aĩle kũtetheewʼa nĩ mũndũ mũka, na ethĩwa ũnengetwe mũndũũme aĩle kũtetheewʼa nĩ mũndũũme. (km-SW 5/97 ĩth. 2) Mũmanyĩwʼa na mũtetheesya wake no maumye ũvoo mekalĩte nthĩ kana maũngamĩte. Mũmanyĩwʼa aĩle kwonanyʼa ũndũ ũtonya kwasya aisyokea mũndũ mananeenie ĩvinda ĩvĩtu.—Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa kĩla makaneenea na ũndũ makekaa ũu, sisya  kalungu ka 12 na  13.

 9. Kũtwʼĩkĩthya Andũ Amanyĩwʼa: Kĩlungu kĩĩ no kyumwʼe nĩ mũmanyĩwʼa mũndũũme kana mũndũ mũka. Ethĩwa ũvoo ũũ ũnengetwe mũndũ mũka aĩle kũtetheewʼa nĩ mũndũ mũka, na ethĩwa ũnengetwe mũndũũme aĩle kũtetheewʼa nĩ mũndũũme. (km-SW 5/97 ĩth. 2) Mũmanyĩwʼa na mũtetheesya wake no maumye ũvoo mekalĩte nthĩ kana maũngamĩte. Kĩlungu kĩĩ kyaĩle kwonanyʼa mũtavanyʼa ũkwĩmanyĩsya Mbivilia na mũndũ methĩĩtwe mayĩmanyĩsya kwa ĩvinda yĩana ũna. Vai vata wa kwĩthĩwa na ndeto sya kwambĩĩa kana sya kũminĩĩa ate o ethĩwa yĩu nĩyo ĩsomo yĩla mũtavanyʼa ũkũsiĩwʼa. Ti lasima tũlungu twʼonthe tũla tũũneenewa tũsomwe na wasya.

 10. Kũelesya Mũĩkĩĩo Waku: Ethĩwa kĩlungu kĩĩ kĩ na ũvoo, waĩle kumwʼa nĩ mũmanyĩwʼa mũndũũme. Ethĩwa kĩlungu kĩĩ kĩ na wonanyʼo, no kyumwʼe nĩ mũmanyĩwʼa mũndũũme kana mũndũ mũka. Ethĩwa ũvoo ũũ ũnengetwe mũndũ mũka aĩle kũtetheewʼa nĩ mũndũ mũka, na ethĩwa ũnengetwe mũndũũme aĩle kũtetheewʼa nĩ mũndũũme. O na ĩngĩ ũla wĩ na ũvoo no atetheewʼe nĩ mũndũ wa mũsyĩ. Mũmanyĩwʼa aĩle kumĩlya nesa na kwa ũĩ ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩla yĩkũlĩtwʼe atũmĩĩte ũvoo ũla wonanĩtwʼe syĩndũnĩ sya kwĩka ũkunĩkĩli ila ũnengetwe. Mũmanyĩwʼa no atwʼe nũkũweta kana ndeweta vala kĩlungu kyake kyumĩte aendeee kumya ũvoo.

 11. Ũvoo: Ũvoo ũũ waĩle kumwʼa nĩ mũmanyĩwʼa mũndũũme na aĩle kũwumya ta ũvoo wa andũ onthe kĩkundinĩ. Ethĩwa ũvoo ũũ wumĩte mbulosuanĩ Mende Andũ nthĩnĩ wa kĩlungu ũvoo wa kwongeleela wa A, mũmanyĩwʼa aĩle kwonanyʼa ũndũ mĩsoa ĩla ĩnenganĩtwe ĩtonya kũtũmĩwa ũtavanyʼanĩ. Kwa ngelekanyʼo, no aelesye mũsoa ũtonya kũtũmĩwa ĩndĩĩ, wonanasya ata, na ũndũ ũtonya kũelesya mũndũ mũsoa ũsu. Ethĩwa ũvoo wumĩte ũndũnĩ ũmwe masomonĩ ala me mbulosuanĩ Mende Andũ, mũmanyĩwʼa aĩle kwonanyʼa ũndũ tũtonya kũtũmĩa ũndũ ũsu ũtavanyʼanĩ. No aneenee ngelekanyʼo ĩla yonanĩtwʼe ũndũnĩ wa mbee nthĩnĩ wa kĩla ĩsomo, kana oona vaĩle akaneenea mĩsoa ĩngĩ yonanĩtwʼe ĩsomonĩ yĩu.

   12. Kĩla Kĩũneenewa: Ũvoo ũla wĩ kalungunĩ kaa na kala kaatĩĩe ũkonetye ilungu sya “Kwambĩĩsya Ũneenanyʼa” na “Kũsyokea Ala Mekwendeewʼa.” Ethĩwa vayonanĩtwʼe ũndũ ũngĩ, mũmanyĩwʼa aĩle kũneenea ũwʼo wĩ laisi kuma Mbivilianĩ ũtonya kwendeesya ũla ũkũneena nake, na aivanga kĩla makaneenea asyoka. Mũmanyĩwʼa aĩle kũnyuva ũvoo ũla waĩle kwosana na mavata ma kĩsio kĩla ũkũtavanyʼa, na ayĩĩkĩĩthya kana nĩwaĩlĩte ĩvindanĩ yĩu. No atwʼe ethĩwa nũkũtũmĩa ĩvuku kana vitio kuma syĩndũnĩ ila tũtũmĩaa mũno kũmanyĩsya. Vandũ va kũneena ta ũkũsoma vandũ, mũmanyĩwʼa aĩle kwĩmanyĩsya nzĩa sya kwambĩĩsya ũneenanyʼa, ta kwa ngelekanyʼo, kũneena kwa nzĩa ĩkwonanyʼa nũkwendeewʼa nĩ ala angĩ, na kũneena o ũndũ ũneenaa.

   13. Nzĩa sya Kũtavanyʼa: Mũmanyĩwʼa aĩle kũtũmĩa nzĩa ya kũtavanyʼa ĩla wonetwʼe kwosana na mavata ma kĩsio kyake. Kwa ngelekanyʼo:

1.  (1) Kũtavanyʼa Nyũmba na Nyũmba: Nzĩa ĩno ya kũtavanyʼa ĩkonetye kũtavanyʼa nyũmba na nyũmba, mwĩthĩwe nĩ mwenene, simũnĩ, kana kwĩsĩla valũa, na kũsyokea mũndũ ũnendeeiwʼe ĩvinda yĩla ũnatavanasya.

2.  (2) Kũtavanyʼa wĩ Maũndũnĩ Maku: Nzĩa ĩno ya kũtavanyʼa ĩkonetye kũtũmĩa nesa myanya ĩla yaumĩla mũendeee kũea ngewa nĩ kana umye ũkũsĩ. No wĩke ũu kwa kwonyʼa mũndũ Ĩandĩko mwĩ wĩanĩ, sukulu, mũtũi, mwĩ ngalĩnĩ, kana o vandũ vangĩ ũendeee na maũndũ ma kĩla mũthenya.

3.  (3) Kũtavanyʼa Kũla Kwĩthĩawa Andũ Aingĩ: Nzĩa ĩno ya kũtavanyʼa ĩkonetye kũtavanyʼa na kakalĩ ka mavuku, viasalanĩ, lelũnĩ, kana kũtavanyʼa kũla andũ mathyũmũaa, kwiawa ngalĩ, kana kũndũ kũngĩ kũla andũ matonya kũkwatĩkana.

  14. Kũtũmĩa Vitio na Mavuku: Kwosana na kĩla mũmanyĩwʼa ũkũneenea, no atwʼe kũtũmĩa vitio kana ĩvuku. Ethĩwa kĩlungu kĩla mũmanyĩwʼa wanengwa kĩ na vitio, kana mũmanyĩwʼa nĩwatwʼa kũtũmĩa ĩmwe, aĩlĩte kwĩka ta ũkwonanyʼa vitio ĩndĩ ateũmĩthaũka, na maimĩneenea.

15. Ĩtina wa wathi, vakeethĩawa na kĩlungu kya ndatĩka 15. Kĩlungu kĩu kĩkeethĩawa na kalungu kamwe kana twĩlĩ kwondũ wa kũtetheesya ethukĩĩsya mone ũndũ matonya kũtũmĩa Ndeto ya Ngai. Ethĩwa vayonanĩtwʼe ũndũ ũngĩ, ilungu ii no inengwe atumĩa kana atetheesya ma kĩkundi ala maĩle. Ĩndĩ kĩlungu kya mavata ma kĩkundi kyaĩle kũnengwa mũtumĩa. Ethĩwa kĩlungu kĩla kĩũneenewa nĩ kya ũneenanyʼa na ethukĩĩsya, mwana-a-asa ũla wĩ na kĩlungu kĩu no akũlye makũlyo ma kwongeleela o vamwe na ala monanĩtwʼe kĩlungunĩ kĩu. Ndeto syake sya kwambĩĩa syaĩle kwĩthĩwa syĩ nguvĩ nĩ kana vethĩwe na ĩvinda yĩanĩtye ya kũneenea maũndũ ala manene, na ethukĩĩsya maikwata mwanya wa kumya maelesyo. Ethĩwa ve na ũneenanyʼa, nũseo ũla ũkũneenwa nake akaumya maelesyo e ngyukwaanĩ vandũ va kumya ekalĩte nthĩ, ethĩwa nĩvatonyeka.

  16. Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi: Ndatĩka 30. Kĩlungu kĩĩ kyaĩle kũnengwa mũtumĩa ũla waĩle. (Ikundi ila syĩ na atumĩa anini no itũmĩe atetheesya ma kĩkundi ala maĩle.) Nzama ya atumĩa nĩyo yaĩle kũtwʼa nũũ waĩle kũtongoesya Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi. Ala manyuvwa kũtongoeasya maĩle kũtongoesya ĩmanyĩsyo yĩu nesa nĩ kana maikavĩtũkye saa, makindĩlĩĩle maandĩko ala me na maũndũ manene, na maitetheesya kĩla mũndũ one vata wa kũtũmĩa maũndũ ala meũneenewa. Ala manyuvwa makatetheka mũno masoma ĩngĩ myolooto ĩla yĩandĩkĩtwe ĩũlũ wa kũtongoesya ilungu ila syĩ na makũlyo na mosũngĩo. (w23.04 ĩth. 24, ĩsandũkũ) Ĩtina wa kũmina kũneenea nesa kĩlungu kĩla mwĩĩaĩwe, vaiĩ vata wa kũasavĩĩsya ĩsomo. Ethĩwa nĩvatonyeka, kĩla kyumwa no vatũmĩawe andũ me kĩvathũkanyʼo kũtongoesya ĩmanyĩsyo yĩu na kũsoma tũlungu. Ethĩwa mwene kĩvĩla wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto asya kana ĩmanyĩsyo yĩu yaĩle kũkuvĩvwʼa, ũla ũkũtongoesya nĩwaĩle kũvanga ũndũ ũkũyĩkuvĩvya. No atwʼe kana tũlungu tũmwe tũisomwa.

17. Ndatĩka 3. Mwene kĩvĩla akasyokeleelaa mũno mũno maũndũ ala ma vata tweemanyĩsya. O na nĩwaĩle kũweta kwa ũkuvĩ maũndũ ala makaneenewa kyumwa kĩla kĩatĩĩe. Ethĩwa ve ĩvinda, no awete masyĩtwa ma amanyĩwʼa ala makethĩwa na ilungu kyumwanĩ kĩla kĩatĩĩe. Ate o vethĩwe vawetetwe ũndũ ũngĩ, imanyĩthya kana valũa ila sya vata syaĩle kũsomewa kĩkundi nĩ mwene kĩvĩla kĩlungunĩ kya ndeto sya kũminĩĩa. Mĩvango ya kĩla ĩvinda ta, mũvango wa ũtavanyʼa na wa kũthesya Nyũmba ya Ũsumbĩ, ĩyaĩle kũtangaaswa, ĩndĩ yaĩle kwambwa ũvwaũnĩ wa imanyĩthya. Ethĩwa vaitonyeka kũsoma valũa imwe kana imanyĩthya imwe nũndũ wa saa ila inenganĩtwe kĩlungunĩ kya ndeto sya kũminĩĩa, mwene kĩvĩla akũlye ana-a-asa ala me na ilungu nthĩnĩ wa kĩlungu kĩla kĩ na kyongo Mwĩkalĩle wa Aklĩsto maolange ndatĩka ila mekũtũmĩa ilungunĩ syoo. (Sisya  kalungu ka 16 na  19.) Ũmbano waĩle kũthela na wathi na mboya.

18. Ĩtina wa kĩla ũvoo nthĩnĩ wa maũvoo ma amanyĩwʼa, mwene kĩvĩla wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto akeethĩawa na ndatĩka ta ĩmwe ya kũkatha na kũnenga amanyĩwʼa ũtao kwosana na ĩsomo yĩla ũkũsiĩawʼa. Mwene kĩvĩla amina kũthokya ala me na ũvoo, ndakawetaa ĩsomo yĩla mũmanyĩwʼa ũkũsiĩwʼa. Ĩndĩ mũmanyĩwʼa amina kumya ũvoo wake, na mwene kĩvĩla amina kũmũtũngĩa mũvea nũndũ wa maũndũ mana maseo weanĩsya, no awete ĩsomo yĩla mũmanyĩwʼa ũkũsiĩawʼa. Amina kwĩka ũu, aĩle kũweta nĩkĩ mũmanyĩwʼa weeka nesa ĩsomonĩ yĩu kana o kwa nzĩa nzeo, no amũelesye maũndũ amwe makonetye ĩsomo yĩu waĩle kwĩanĩsya nesanga. O na mwene kĩvĩla no awete maũndũ angĩ meanĩwʼa ũvoonĩ ethĩwa nũkwona matonya kũtetheesya mũmanyĩwʼa ũsu kana ethukĩĩsya. Kwosana na vata wa kĩla mũmanyĩwʼa, ũtao ũngĩ waĩle no umwʼe kuma mbulosuanĩ Mende Andũ, mbulosua Kũmanyĩsya, kana ĩvukunĩ Shule ya Huduma, ĩndĩ aĩlĩte kũnengwa ũtao ũsu e weka ĩtina wa ũmbano, kana o ĩvindanĩ yĩngĩ. Ũtao ũsu no umwʼe ĩsomonĩ yĩla ũkũsiĩawʼa kana o ĩsomonĩ yĩngĩ.—Sisya  kalungu ka 19,  24, na  25, nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa kĩanda kya mwene kĩvĩla wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na kĩanda kya mũtai mũtetheesya.

19. Vai kĩlungu kyaĩlĩte kũvĩtũkya saa, o na mwene kĩvĩla ndaĩle kũvĩtũkya saa yĩla ũkũkatha kana ũkumya ũtao. O na kau kavuku Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa nĩkonanĩtye saa sya kĩla kĩlungu, ethĩwa ũvoo waku watũmĩa ndatĩka nini kwĩ ila ũnengetwe, vai vata wa kwongeleela mautĩĩo nĩ kana wĩanĩĩsye saa. Ethĩwa ilungu nĩsyavĩtũkya saa, mwene kĩvĩla nthĩnĩ wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto kana mũtai mũtetheesya nĩwaĩle kũtaa ala meĩ na ilungu isu me vandũ me oka. (Sisya  kalungu ka 24 na  25.) Ũmbano wʼonthe, vamwe na wathi na mboya waĩle kũkua ĩsaa 1 na ndatĩka 45.

20. Ethĩwa kĩkundi nĩkĩthokewe nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko, ũmbano waĩle kũendeea o ũndũ vonanĩtwʼe kavukunĩ Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa ate o maũndũnĩ aa maatĩĩe: Vandũ va kwĩthĩwa na Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi, yĩla yĩ ungu wa kĩlungu Mwĩkalĩle wa Aklĩsto, vakeethĩawa na ũvoo wa ũthũkũmi wa ndatĩka 30 ũla ũkaumawʼa nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko. Ũvoo ũsu wa ũthũkũmi ũtanamba kumwʼa, mwene kĩvĩla wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto akambaa kũtũngĩlĩĩla maũndũ ala maneenewa ũmbanonĩ, akaweta kwa ũkuvĩ maũndũ ma kyumwa kĩla kĩatĩĩe, akaumya imanyĩthya, akasoma valũa ila syaĩlĩte kũsomwa, na ĩndĩ aimũthokya mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko. Ĩtina wa ũvoo wa ũthũkũmi, mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko akaminĩaa ũmbano na wathi ũla ũnyuvĩte. No athokye mwana-a-asa ũngĩ akaminĩĩa na mboya. Ĩvindanĩ yĩla mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko ũthokete kĩkundinĩ, vayaĩlĩte kwĩthĩwa sukulu ya 2 kana ya 3. Ethĩwa ve na kĩkundi kĩngĩ kĩnini kĩ ungu wa kĩkundi kĩla kĩthokewe nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko, no kĩke maũmbano ta tene. Ĩndĩ, ĩvinda yĩla mũsyaĩĩsya ũkumya ũvoo wa ũthũkũmi, kĩkundi kĩu nĩkyaĩle kũmbana vamwe na kĩkundi kĩla kĩthokewe nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko.

21. Kyumwanĩ kya maũmbano manene kũyĩthĩawa na maũmbano ma kĩkundi. Kĩkundi kyaĩle kũlilikanwʼa kana kĩla mũndũ no esomee ilungu sya ũmbano sya kyumwa kĩu kana mũkaineenea ta mũsyĩ.

22. Ethĩwa mũthenya wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ wavika katĩkatĩ wa kyumwa, Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto ndũkekawa.

23. Mũtumĩa ũnyuvĩtwe nĩ nzama ya atumĩa nĩwe ũkethĩawa e mũsyaĩĩsya wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto. E na kĩanda kya kũĩkĩĩthya kana ũmbano ũũ wĩĩkwa nesa na kwosana na ũndũ vonanĩtwʼe vomunĩ ĩno. Aĩle kwĩkalaa aineena na mũtai mũtetheesya ĩũlũ wa ũmbano ũũ. Yĩla kavuku Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa kavika kĩkundinĩ, mũsyaĩĩsya wa ũmbano ũũ aĩle kwĩka mĩvango nĩ kana amanyĩwʼa onthe makwate ilungu syoo sya myei ĩsu ĩlĩ. O na nĩwaĩle kũĩkĩĩthya kana angĩ ala me na ilungu ingĩ, vamwe na ala makethĩawa ene kĩvĩla manyuvĩtwe nĩ nzama ya atumĩa nĩmakwata ilungu syoo, o vamwe na ilungu sya amanyĩwʼa. (Sisya  kalungu ka 3-16 na  24.) Aivanga ilungu sya amanyĩwʼa, aĩle kũsũanĩa ĩũlũ wa ũkũũ wa mũmanyĩwʼa, maũndũ ala ũkomanĩte namo, na kana e na ũthasyo wa kũneenea kĩla kĩ ũvoonĩ ũsu. Aĩlĩte kwĩka oou aivangĩĩa ala ũkũnenga ilungu ila ingĩ sya ũmbano. Kĩla mũmanyĩwʼa aĩle kũkwata kĩlungu kyake vatonyeka syumwa itatũ mbee wa matukũ ala waĩle kumya kĩlungu kĩu. Ilungu sya amanyĩwʼa syaĩle kwĩthĩwa vomunĩ Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa—Ĩthangũ ya Maũvoo (S-89). Mũsyaĩĩsya wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto aĩle kũĩkĩĩthya kana ĩthangũ yonanĩtye ala me na ilungu nĩyambwa ũvwaũnĩ wa imanyĩthya. Nzama ya atumĩa no ĩnyuve mũtumĩa ũngĩ kana mũtetheesya wa kĩkundi atetheesye mũsyaĩĩsya wa ũmbano. Ĩndĩ, no atumĩa me oka maĩle kũaa ilungu ila ite sya amanyĩwʼa.

24. Kĩla kyumwa mũtumĩa ũmwe akeethĩawa e mwene kĩvĩla nthĩnĩ wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto. (Ikundi ila syĩ na atumĩa anini, atetheesya ma kĩkundi ala maĩle no matwʼĩke mwene kĩvĩla.) Akeethĩawa na kĩanda kya kũmbanyʼa kĩlungu kya ndeto sya kwambĩĩa na kĩlungu kya mũthya kya kũsyokeleela maũndũ ala tweemanyĩsya. O na nĩwe ũkathokasya onthe ala me na ilungu ũmbanonĩ. Na kwosana na ũndũ nzama ya atumĩa yĩana, no ethĩwe na ilungu imwe ũmbanonĩ ũũ, na mũno mũno ilungu ila syĩkwonanwʼa vitio, ĩndĩ ĩteũneenewa. Maelesyo ala mwene kĩvĩla umasya katĩkatĩ wa ilungu maĩle kwĩthĩwa me makuvĩ vyũ. Nzama ya atumĩa nĩyo ĩkatusaa atumĩa ala maĩle kwĩthĩwa me ene kĩvĩla ũmbanonĩ ũũ. Atumĩa ala maĩle makeethĩawa me ene kĩvĩla mavinda kwa mavinda. Kwosana na kĩkundi kyenyu, mũsyaĩĩsya wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto no ethĩwe mwene kĩvĩla mavinda maingĩ kwĩ atumĩa ala angĩ. Ethĩwa mũtumĩa nĩwaĩle kũtongoesya Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi, eonanyʼa kana no ethĩwe e mwene kĩvĩla wa ũmbano. Ĩndĩ, lilikana kana mwene kĩvĩla aĩle kũthuthya mũmanyĩwʼa na kũmũkatha nesa ĩla wĩ na kĩlungu, na ethĩwa ve vata, aimũtaa kwa nzĩa ya wendo. O na ĩngĩ, mwene kĩvĩla nĩwe waĩle kũĩkĩĩthya kana maũmbano mathela saa ila syaĩle. (Sisya  kalungu ka 17 na  19.) Ethĩwa mwene kĩvĩla nũkwona vaĩlĩte na ve mwanya wĩanĩtye, no vethĩwe maikulovoni ĩngĩ ngyukwaanĩ nĩ kana amĩtũmĩe ĩla ũkwĩthĩwa aithokya mwana-a-asa ũla wĩ na kĩlungu kĩla kĩatĩĩe, nake mwana-a-asa ũsu wĩ na kĩlungu kĩu ethĩwe aũngye vala ve maikulovoni ya mumya wa ũvoo. O na mwene kĩvĩla no ekale ngyukwaanĩ mũmanyĩwʼa ũla wĩ na kĩlungu kya Kũsoma Mbivilia aendeee na kũsoma, na kĩlungu Ĩkĩa Kĩthito Wĩthĩwe Mũtavanyʼa Mũseo kĩendeee. Kwĩka ũu no kũsũvĩe saa.

25. Ethĩwa nĩvatonyeka, nũseo mũtumĩa wĩthĩĩtwe e mũmanyĩsya mũseo anengwe kĩlungu kĩĩ. Mũtai mũtetheesya akeethĩawa na kĩanda kya kũtaa atumĩa kana atetheesya ma kĩkundi me vandũ me oka ĩla manengwa kĩlungu, na akeekaa ũu ethĩwa ve vata. Akataaa ala me na ilungu nthĩnĩ wa ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto, ala mekumya maũvoo ma andũ onthe, ala me kũtongoesya kana kũsoma tũlungu nthĩnĩ wa Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya kana Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi. (Sisya  kalungu ka 19.) Ethĩwa kĩkundinĩ ve atumĩa meana ũna mamanyĩasya nesa, kĩla mwaka no vethĩawe mũtumĩa wĩ kĩvathũkanyʼo ta we mũtai mũtetheesya. Ti lasima mũtai mũtetheesya akataa atumĩa kana atetheesya ma kĩkundi kĩla ĩvinda meĩ na kĩlungu.

26. Kwosana na amanyĩwʼa ala mwĩ namo nthĩnĩ wa sukulu, ikundi no syĩthĩwe na sukulu ya kelĩ kana ya katatũ kwondũ wa maũvoo ma amanyĩwʼa. Kĩla sukulu yaĩle kwĩthĩwa na mũtai waĩle na vatonyeka ethĩwe e mũtumĩa wa kĩkundi. Ethĩwa vai atumĩa meanĩtye, mũtetheesya wa kĩkundi ũla waĩle no atongoesye. Nzama ya atumĩa nĩyo ĩkatusaa naaũ meũtwʼĩka atai nthĩnĩ wa sukulu isu, na ethĩwa kĩla kyumwa vakeethĩawa mũtai wĩ kĩvathũkanyʼo. Mũtai ũsu aĩle kũatĩĩa ũndũ vonanĩtwʼe  kalungunĩ ka 18. Ethĩwa nĩvekwĩthĩwa na sukulu ya 2 kana ya 3, amanyĩwʼa no makũlwʼe mathi vala ve kwĩkĩwa sukulu ĩsu kĩlungu Kũmantha Ũthwii wa Kĩ-veva kyathela, kĩla kĩ ungu wa kyongo Maũndũ ma Vata Kuma Ndetonĩ ya Ngai. Maĩle kũsyoka mũmanyĩwʼa wa mũthya amina kumya kĩlungu kyake.

27. Vakeethĩawa vitio inyuvĩtwe kwondũ wa ũmbano wa katĩkatĩ wa kyumwa. Vitio sya ũmbano ũũ ikeethĩawa nthĩnĩ wa JW Library^® na nĩ laisi mũno kũsyumya ũtũmĩĩte syĩndũ ta simũ.

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

S-38-KB 11/23