1, 2. Bansadi ya Nzambi ke kudiwaka nki mutindu na ngidika yai ya bima, mpi na nki mutindu bo kele ti nzo?

 KETI nge ke kudiwaka na lutaninu mpi na ngemba na nsi-ntoto yai? Kana yo kele ve mpidina, nge kele ve nge mosi. Na nsungi ya bamvula, bantu yonso yina vandaka kuzola Yehowa kudimonaka bonso banzenza na nsi-ntoto yai. Mu mbandu, ntangu bansadi ya kwikama ya Nzambi vandaka kukatuka na bwala mosi mpi kukwenda kuzinga na bwala ya nkaka na insi ya Kanana, bo vandaka kuzabisa “bantu yonso nde bo vandaka banzenza mpi bantu ya ke zinga ntangu fioti.”​—Baeb. 11:13.

² Mutindu mosi, balongoki ya Kristu ya bo me tulaka mafuta yina kele “bantu ya zulu” ke kudimonaka bonso “banzenza mpi bantu yina ke zinga ntangu fioti” na ngidika yai ya bima. (Bafi. 3:20; 1 Pie. 2:11) “Mameme ya nkaka” ya Kristu “kele [mpi] ve bantu ya nsi-ntoto, kaka mutindu [Yezu vandaka] ve muntu ya nsi-ntoto.” (Yoa. 10:16; 17:16) Ata mpidina, bansadi ya Nzambi me konda ve “nzo.” Nkutu na kisika yango, beto kele na lutaninu ya kuluta mbote mpi bo ke zolaka beto mingi kuluta bisika yonso ya nkaka, mpi muntu lenda mona kisika yango kaka na nsadisa ya meso ya lukwikilu. Moize sonikaka nde: ‘Yehowa, nge kele nzo ya beto ke tininaka [kisika na beto ya kieleka ya kuzingila] ntangu yonso katuka ntama tii bubu yai.’ (NK. 90:1) Inki mutindu Yehowa monisaka nde yandi vandaka ‘kisika ya kieleka ya kuzingila’ sambu na bansadi na yandi ya ntangu ya ntama? Inki mutindu yandi kele ‘kisika ya kieleka ya kuzingila’ sambu na bansadi na yandi ya bubu yai? Mpi inki mutindu yandi ta monisa nde yandi ta vanda kisika mosi kaka ya lutaninu mpi ya kuzingila sambu na bansadi na yandi?

3. Na kutadila Nkunga 90:1 inki kele ntu-diambu, kifwanisu mpi mambu ya kufwanana?

³ Bonso bangogo mingi ya kifwani ya ke vandaka na Biblia Nkunga 90:1 kele ti ntu-diambu, kifwanisu mpi  mambu ya kufwanana. Ntu-diambu kele Yehowa. Kifwanisu kele nzo to kisika ya kuzingila. Na mambu mingi, Yehowa me fwanana ti kisika yina. Mu mbandu, Yehowa ke taninaka bansadi na yandi. Sambu na nki Biblia ke fwanisa Yehowa ti nzo to kisika ya kuzingila? Sambu Biblia ke tuba nde, Yehowa kele zola. (1 Yoa. 4:8) Yandi kele mpi Nzambi ya ngemba, yina ke salaka nde bansadi na yandi ya kwikama ‘kuzinga na lutaninu.’ (Nk. 4:8, NW) Mu mbandu, beto tadila mutindu yina Yehowa vandaka bonso nzo sambu na bansadi na yandi ya kwikama Abrahami, Izaki mpi Yakobi.

4, 5. Na nki mutindu Yehowa monisaka nde yandi vandaka ‘kisika ya kieleka ya kuzingila’ sambu na Abrahami?

⁴ Beto lenda yindula mutindu Abrahami yina bo vandaka kubinga ntete Abrami kudiwaka ntangu Yehowa zabisaka yandi nde: ‘Katuka na insi na nge, mpi bikisa bampangi na nge mpi kwenda na nsi yina mono ta songa nge.’ Kana Abrahami vandaka kudiyangisa mingi, ntembe kele ve nde bangogo yai ya Yehowa tubaka na nima pesaka yandi kikesa: ‘Mono ta kumisa nge dikanda mosi ya nene mpi mono ta sakumuna nge mpi ta kumisa zina na nge nene. Mono ta sakumuna bantu yina ke sala nge mbote mpi bayina ta sala nge mbi, mono ta singa bo.’​—Kuy. 12:1-3.

⁵ Na bangogo yina, Yehowa monisaka nde yandi mosi vandaka kisika ya lutaninu mpi ya kuzingila sambu na Abrahami mpi batekolo na yandi. (Kuy. 26:1-6) Yehowa lungisaka lusilu na yandi. Mu mbandu, yandi bikaka ve nde Farao, ntotila ya Ezipte mpi Abimeleki Ntotila ya Gerare kuvukisa nitu ti Sara mpi kufwa Abrahami. Yandi taninaka Izaki mpi Rebeka na mutindu mosi. (Kuy. 12:14-20; 20:1-14; 26:6-11) Biblia ke tuba nde: ‘Yehowa bikaka ve nde bantu kupesa bo mpasi, yandi nganinaka bantotila sambu na bo. Yandi tubaka nde: “Beno simba ve bantu na mono yina bo me tulaka mafuta; beno pesa baprofete na mono mpasi ve!”’​—Nk. 105:14, 15.

6. Izaki zabisaka Yakobi na kusala nki, mpi ziku Yakobi kudiwaka nki mutindu?

⁶ Na kati ya baprofete yina beto lenda tanga, Yakobi, mutekolo ya Abrahami. Ntangu Yakobi zolaka kukwela, tata na yandi Izaki songaka yandi nde: ‘Kukwela ve nkento na kati ya bana-bankento ya Kanana. Kwenda na Padani-arami na nzo ya Betuele, tata ya mama na nge; ko kuna nge fwete kwela mwana-nkento ya ngwasi na nge Labani.’ (Kuy. 28:1, 2) Yakobi lemfukilaka Izaki kukonda kusukinina. Yandi yambulaka dibuta na yandi yina vandaka kuzinga na Kanana, kisika yandi vandaka na lutaninu mpi salaka nzietelo ziku yandi mosi, na kitamina ya bankama ya bakilometre tii na Arani. (Kuy. 28:10) Mbala ya nkaka yandi vandaka kudiyula nde: ‘Bantangu ikwa mono ta sala kuna? Keti ngwasi na mono ta yamba mono mbote mpi ta pesa mono nkento yina ke zolaka Nzambi?’ Kana Yakobi vandaka kudiyangisa mutindu yina, ntembe kele ve nde susi yina manaka ntangu yandi kumaka na Luzi, yina vandaka na kitamina ya bakilometre 100 tuka na bwala Bere-sheba. Inki salamaka na Luzi?

7. Na nzila ya ndosi, nki mutindu Nzambi pesaka Yakobi kikesa?

 ⁷ Na Luzi, Yehowa monanaka na Yakobi na ndosi mpi zabisaka yandi nde: ‘Mono kele ti nge mpi mono ta tanina nge konso kisika yina nge ke kwenda mpi mono ta vutula nge na insi yai, sambu mono ta bika nge ve tii kuna mono ta lungisa mambu yonso yina mono me sila nge.’ (Kuy. 28:15) Ntembe kele ve nde, bangogo yai pesaka Yakobi kivuvu mpi kikesa ya mingi mpenza! Meka kumona na mabanza mutindu Yakobi ke tambula mpi kele ti mpusa ya ngolo ya kumona mutindu Nzambi ta lungisa bangogo na yandi. Kana nge me yambulaka insi na nge, ziku sambu na kukwenda kusadila Nzambi na insi ya nzenza ntembe kele ve nde nge lenda bakisa susi ya Yakobi. Ata mpidina, nge me monaka na meso na nge mosi nde Yehowa ke kudibanzaka sambu na nge.

8, 9. Na nki mitindu Yehowa monisaka nde yandi vandaka ‘kisika ya kieleka ya kuzingila’ sambu na Yakobi, mpi nki dilongi beto me baka na diambu yango?

⁸ Ntangu Yakobi kumaka na Arani, ngwasi na yandi Labani yambaka yandi mbote mpi na nima pesaka yandi Lea mpi Rashele, sambu na kukuma bankento na yandi. Kansi na nima, Labani kumaka kusadila yandi mambu ya kukonda lunungu, na mutindu yandi sobaka lufutu na yandi mbala kumi! (Kuy. 31:41, 42) Ata mpidina, Yakobi kangaka ntima sambu na mambu yina ya kukonda lunungu, mpi tulaka ntima nde Yehowa ta landa kusadisa yandi; mpi Yehowa salaka yo! Nkutu, ntangu Nzambi zabisaka Yakobi na kuvutuka na Kanana, yandi vandaka ti ‘kibuka ya nene mpi bansadi ya babakala ti ya bankento mpi bashamo ti bampunda mingi.’ (Kuy. 30:43) Sambu na kumonisa ntonda ya mingi yina yandi vandaka ti yo, Yakobi sambaka nde: ‘Mono me fwana ve na kubaka zola yonso ya kwikama yina nge me monisila nsadi na nge, mono sabukaka nzadi ya Yordani; mono vandaka ata ti kima ve na maboko, kaka nti na mono ya kutambudila. Kansi bubu yai mono ke vutuka na ndonga zole ya bantu.’​—Kuy. 32:11.

⁹ Bangogo yai Moize tubaka na kisambu kele mpenza ya kieleka: ‘Yehowa, nge kele nzo ya beto ke tininaka [kisika na beto ya kieleka ya kuzingila] ntangu yonso katuka ntama tii bubu yai’! (Nk. 90:1) Bangogo yina kele ya kieleka tii bubu yai, sambu Yehowa ‘kele kaka kiteso mosi, yandi ke sobaka ve, yandi ke balukaka mpi ve’ mpi yandi ke landa kuvanda kisika ya lutaninu mpi ya kuzingila sambu na bansadi na yandi ya kwikama. (Yak. 1:17) Beto tadila mutindu yandi ke salaka yo.

10. Sambu na nki beto lenda ndima nde, Yehowa ke landa kuvanda kisika ya lutaninu mpi ya kuzingila sambu na bansadi na yandi?

¹⁰ Yindula diambu yai: Nge ke samba na tribinale ti kimvuka mosi ya bantu ya mubulu yina me zabanaka na nsi-ntoto ya mvimba. Ntwadisi na yo kele ti mayele mpi kiyeka mingi, yandi kele muntu ya ngolo ya luvunu mpi ngondi. Nge ta kudiwa nki mutindu ntangu nge me basika na tribinale yina na nsuka ya kilumbu? Na lutaninu? Ata fioti ve! Nkutu, nge ta vanda ti bikuma ya mbote ya kusosa lutaninu. Mbandu yai ke monisa mambu yina ke kumina bansadi ya Yehowa, yina ke ta kimbangi na kikesa yonso sambu na Yehowa mpi kukonda boma ke monisa pwelele luvunu ya Satana, mbeni na yandi ya ngolo! (Tanga Kusonga 12:17.) Keti Satana me nungaka kukanga bansadi ya Nzambi munoko? Ve. Nkutu, beto ke landa kukwenda na ntwala na kimpeve​—diambu yina ke monisa nde Yehowa ke landa kuvanda kisika na beto ya kutinina mpi ‘kisika ya kieleka ya kuzingila,’ mingi-mingi na nsungi ya bilumbu yai ya nsuka. (Tanga Yezaya 54:14, 17.) Kansi, Yehowa ta vanda kisika na beto ya lutaninu mpi ya kuzingila kaka kana beto ke pesa ve Satana nzila na kukusa beto.

11. Inki dilongi beto lenda baka na mbandu ya batata ya mabuta?

¹¹ Bika beto tadila dilongi ya nkaka yina beto lenda longuka na mbandu ya batata ya mabuta Abrahami, Izaki, mpi Yakobi. Ata bo vandaka kuzinga na Kanana, bo vandaka ya kukabwana ti bantu ya insi yina mpi vandaka kumenga mambu na bo ya mbi mpi ya mansoni. (Kuy. 27:46) Bo vandaka ve ti mfunu ya lisiti mosi ya nda ya minsiku sambu na kuzaba  mambu yina bo fwete sala to ve. Mambu yina bo zabaka sambu na Yehowa mpi kimuntu na yandi fwanaka sambu na bo. Sambu Yehowa vandaka kisika na bo ya kuzingila, bo vandaka ve na mfunu ya kukwenda pene-pene ya nsi-ntoto. Bo vandaka mpenza ya kukabwana ti yo. Bo bikilaka beto mbandu ya mbote mpenza! Keti nge ke salaka bikesa sambu na kulanda mbandu ya bansadi yina ya kwikama ntangu nge ke pona banduku to bansaka ya kulutisila ntangu? Diambu ya mawa kele nde, bampangi ya nkaka na kati ya dibundu ya Bukristu ke monisaka nde bo ke kudiwaka mwa mbote na nsi-ntoto ya Satana. Kana nge ke waka na ntima na nge nde nge ke zolaka nsi-ntoto, ata mwa fioti, samba sambu na diambu yina. Kuvila ve nde, nsi-ntoto yai kele ya Satana. Mpi yo ke monisaka mpeve na yandi ya bwimi mpi ya kukonda kutudila bankaka dikebi.​—2 Bak. 4:4; Baef. 2:1, 2.

12. (a) Inki mutindu Yehowa ke lungisaka bampusa ya bansadi na yandi? (b) Nge ke kudiwaka nki mutindu sambu na bangidika yango?

¹² Sambu na kutelamina mayele ya Satana, beto fwete sadila mbote-mbote bangidika yonso ya kimpeve yina Yehowa ke bakaka sambu na bansadi na yandi, yina ke monaka nde yandi kele kisika na bo ya kuzingila. Na kati ya bangidika yango beto lenda tanga, balukutakanu ya dibundu, lusambu ya dibuta, mpi ‘makabu ya bantu’​—bangungudi yina Nzambi me tulaka sambu na kusiamisa mpi kusadisa beto ntangu beto ke kutana ti bampasi ya luzingu. (Baef. 4:8-12) Mpangi George Gangas, yina vandaka na Nto-Kimvuka na nsungi ya bamvula mingi sonikaka nde: “Ntangu mono ke vandaka kumosi [ti bantu ya Nzambi] mono ke kudiwaka mpenza nde mono kele na nzo na kati ya dibuta na mono, na paladisu ya kimpeve.” Keti nge mpi ke waka mutindu yina?

13. Inki dilongi ya mfunu beto lenda baka na Baebreo 11:13?

¹³ Kikalulu ya nkaka ya mfunu ya beto fwete fulula na Abrahami, Izaki mpi Yakobi kele luzolo na bo ya kuvanda ya kukabwana ti bantu ya nkaka yina vandaka na nziunga na bo. Mutindu beto monaka yo na  paragrafe 1, bansadi yina ya kwikama “zabisaka bantu yonso nde bo vandaka banzenza mpi bantu ya ke zinga ntangu fioti na ntoto yina.” (Baeb. 11:13) Keti nge mpi kele ti lukanu ya kuvanda ya kukabwana ti bantu ya nsi-ntoto? Ya kieleka, kusala mutindu yina ke vandaka ve ntangu yonso pete. Kansi, nge lenda nunga na lusadisu ya Nzambi mpi ya bampangi Bakristu. Yibuka nde, nge kele ve nge mosi. Bantu yonso yina ke zolaka kusadila Yehowa fwete nwana ti Satana mpi nsi-ntoto yai! (Baef. 6:12) Ata mpidina, beto lenda nunga mvita yina kaka kana beto ke tula ntima na Yehowa mpi ke monisa nde yandi kele kisika na beto ya lutaninu mpi ya kuzingila.

14. Abrahami vandaka kuvingila nki “mbanza”?

¹⁴ Dilongi ya nkaka ya mfunu kele nde: Landa mbandu ya Abrahami na yina me tala kutula meso na nge na nsendo. (2 Bak. 4:18) Ntumwa Polo sonikaka nde Abrahami “vandaka kuvingila mbanza yina kele ti bafondasio ya kieleka, yina Nzambi salaka pula na yo mpi tungaka.”  (Baeb. 11:10) “Mbanza” yango vandaka Kimfumu ya Mesia. Ya kieleka, yo lombaka nde Abrahami kuvingila kukwisa ya “mbanza” yina. Kansi na mutindu mosi buna, beto lenda tuba nde beto ke vingilaka yo ve. Kimfumu ya Nzambi ke yala ntangu yai na zulu. Diaka, bambikudulu mingi ya Biblia ke monisa nde kubika fioti yo ta yantika kuyala ntoto ya mvimba. Keti Kimfumu yina kele diambu ya kieleka sambu na nge? Keti yo me sobaka mutindu na nge ya kutadila luzingu na nge, nsi-ntoto ya bubu yai, mpi mambu yina nge ke tulaka na kisika ya ntete?​—Tanga 2 Piere 3:11, 12.

15. Inki mambu ta kumina bantu yina ke tula ntima na nsi-ntoto yai?

¹⁵ Sambu nsuka ya nsi-ntoto ya Satana me finama, “bampasi” ta kuma mingi. (Mat. 24:7, 8) Mambu ta kuma diaka mbi na nsungi ya mpasi ya nene. Banzo mpi bima mingi ta beba mpi bantu ta vanda na boma sambu na luzingu na bo. (Hab. 3:16, 17) Sambu bantu ta mona nde bo kele ve ti kivuvu, bo ta kwenda kubumbana “na mabulu ya matadi mpi na kati ya matadi ya nene ya bangumba.” (Kus. 6:15-17) Kansi, ata yo ta vanda mabulu ya matadi ya kieleka to bimvuka ya politiki mpi ya mimbongo yina kele bonso bangumba, yo ta tanina bo ve ata fioti.

16. Inki mutindu beto fwete tadila dibundu ya Bukristu, mpi sambu na nki?

¹⁶ Kansi, bansadi ya Yehowa ta landa kuvanda na lutaninu na ‘kisika na bo ya kuzingila,’ disongidila Yehowa Nzambi. Bonso profete Habakuki, bo ‘ta vanda na kiese na Yehowa.’ Bo ‘ta sepela, sambu Nzambi ta vanda Ngulusi na bo.’ (Hab. 3:18) Na nki mitindu Yehowa ta monisa nde yandi kele ‘kisika ya kieleka ya kuzingila’ sambu na bansadi na yandi na bantangu yina ya mpasi? Beto fwete vingila sambu na kumona yo. Kansi beto lenda ndima diambu yai: Kaka mutindu yo salamaka ntangu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte, Nzambi ta landa kubongisa “kibuka mosi ya nene ya bantu” yina ta landa kubaka lutwadisu na yandi. (Kus. 7:9; tanga Kubasika 13:18.) Ziku bo ta baka lutwadisu yango na nzila ya dibundu. Nkutu, mafunda ya mabundu yina kele na nsi-ntoto ya mvimba ta vanda bonso “banzo” yina ta tanina bansadi ya Nzambi mutindu bo ke tubila yo na Yezaya 26:20. (Tanga.) Keti nge ke bakaka balukutakanu ya dibundu na mbalu? Keti nge ke lemfukaka kukonda kusukinina na bantuma yina Yehowa ke pesaka na nzila ya dibundu?​—Baeb. 13:17.

17. Na nki mutindu Yehowa kele ‘kisika ya kieleka ya kuzingila’ ata sambu na bansadi na yandi ya kwikama yina me fwaka?

¹⁷ Ata bampangi yina ta fwa ya kwikama na ntwala ya mpasi ya nene ta vanda na lutaninu na ‘kisika na bo ya kuzingila,’ Yehowa. Na nki mutindu? Bamvula mingi na nima ya kufwa ya Abrahami, Izaki mpi Yakobi, Yehowa zabisaka Moize sambu na batata yai ya mabuta nde: “Mono kele . . . Nzambi ya Abrahami, ya Izaki ti ya Yakobi.” (Kub. 3:6) Yezu mpi vutukilaka bangogo yina mpi na nima yandi yikaka nde: “Yandi kele Nzambi ya bafwa ve, kansi ya bantu yina kele na luzingu, sambu na meso na yandi bo yonso kele na luzingu.” (Luka 20:38) Ya kieleka, na meso ya Yehowa, bansadi na yandi yonso yina me fwaka ya kwikama kele na luzingu; mpi lufutumuku na bo kele diambu ya kieleka.​—Lo. 7:1.

18. Na nsi-ntoto ya mpa, na nki mutindu Yehowa ta monisa nde yandi kele ‘kisika ya kieleka ya kuzingila’ sambu na bansadi na yandi na mutindu mosi ya sipesiali?

¹⁸ Na nsi-ntoto ya mpa yina me finama, Yehowa ta kuma ‘kisika ya kieleka ya kuzingila’ sambu na bansadi na yandi na mutindu ya nkaka. Kusonga 21:3 ke tuba nde: “Tala! Tenta ya Nzambi kele ti bantu, yandi ta zinga ti bo.” Na luyantiku ya bamvula funda, Yehowa ta vanda ti bansadi na yandi yina ta zinga na ntoto na nzila ya Yezu Kristu sambu yandi ta yala ntoto. Na nsuka ya bamvula funda, Yezu ta vutula Kimfumu na Tata na yandi, na nima ya kulungisa lukanu ya Nzambi sambu na ntoto. (1 Bak. 15:28) Na nima, bantu yai ya kukuka ta vanda diaka ve na mfunu nde Yezu kutuba sambu na bo na Nzambi; mpi na ntangu yina Yehowa ta vanda ti bo, disongidila yandi mosi ta yala bo. Yai kivuvu ya kitoko mpenza ya ke vingila beto! Kansi na ntwala ya kukuma kuna, beto fwete sala bikesa sambu na kulanda mbandu ya bansadi ya Yehowa ya ntangu ya ntama mpi kukumisa Yehowa “kisika na beto ya kieleka ya kuzingila.”