1. Ngai eekagĩra athathaiya ake hinya atĩa mahinda-inĩ ma tene?

 KIUGO KĨA NGAI gĩgĩtaarĩria ũhoro wa arũme amwe ehokeku, kiugaga atĩ maarĩ andũ marĩ na hinya. O na kũrĩ ũguo, ti hingo ciothe arũme acio maaiguaga marĩ na hinya. Kwa ngerekano, kũrĩ hĩndĩ Mũthamaki Daudi aaiguaga arĩ na “hinya o ta kĩrĩma,” no mahinda-inĩ mangĩ ‘akanyitwo nĩ guoya.’ (Thab. 30:7) Nake Samsoni, o na gũtuĩka nĩ aaheagwo hinya ũtarĩ wa ndũire nĩ roho wa Ngai, nĩ aamenyaga atĩ atarĩ na hinya kuuma kũrĩ Ngai, nĩ ‘angĩathirirũo nĩ hinya ahaane o ta andũ arĩa angĩ othe.’ (Atiir. 14:​5, 6; 16:17) Arũme acio ehokeku maaheagwo hinya nĩ Jehova.

2. Nĩ kĩĩ gĩatũmire mũtũmwo Paulo auge atĩ rĩrĩa atarĩ na hinya nĩrĩo akoragwo na hinya? (2 Akorintho 12:​9, 10)

² O na mũtũmwo Paulo nĩ aamenyaga atĩ nĩ aabataraga kũheo hinya nĩ Jehova. (Thoma 2 Akorintho 12:​9, 10.) O ta aingĩ aitũ, Paulo nĩ aahiũranagia na mathĩna ma mwĩrĩ. (Gal. 4:​13, 14) Ningĩ rĩmwe na rĩmwe nĩ aaritũhagĩrũo gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. (Rom. 7:​18, 19) Mahinda-inĩ mangĩ nĩ aatangĩkaga na agetigĩra ũrĩa kũngĩathiire. (2 Kor. 1:​8, 9) O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa Paulo aaiguaga atarĩ na hinya, nĩ aagĩaga na hinya. Na njĩra ĩrĩkũ? Jehova nĩ aaheaga Paulo hinya ũrĩa aabataraga wa gũkirĩrĩria moritũ.

3. Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

³ Jehova eranĩire atĩ o na ithuĩ nĩ arĩtwĩkagĩra hinya. (1 Pet. 5:10) No tũtingĩrĩgĩrĩra tũheo hinya tũikarĩte o ũguo hatarĩ ũndũ tũreka. Ta wĩcirie ngerekano ĩno. Injini nĩ ĩhotithagia ngaari gũthiĩ. O na kũrĩ ũguo, no nginya ndereba akinye maguta  nĩgetha ĩthiĩ. Na njĩra o ta ĩyo, Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie gũtũhe hinya ũrĩa tũrabatara, ĩndĩ no nginya tuoe makinya marĩa marabatarania nĩguo tũgĩe na hinya ũcio. Nĩ kĩĩ Jehova atũheete gĩa gũtwĩkĩra hinya? Na tũrabatara gwĩka atĩa nĩguo twamũkĩre hinya ũcio? Nĩ tũkuona macokio ma ciũria icio twathuthuria ũrĩa Jehova eekĩrire hinya andũ atatũ magwetetwo thĩinĩ wa Bibilia, na nĩo mũnabii Jona, Mariamu nyina wa Jesu, na mũtũmwo Paulo. Ningĩ nĩ tũkuona ũrĩa Jehova athiaga na mbere gwĩkĩra hinya ndungata ciake ũmũthĩ na njĩra o ta icio.

4. Nĩ atĩa tũngĩka nĩguo twamũkĩre hinya kuuma kũrĩ Jehova?

⁴ Njĩra ĩmwe Jehova atwĩkagĩra hinya nayo nĩ kũgerera mahoya. Jehova no acokie mahoya maitũ na njĩra ya gũtũhe “hinya ũrĩa ũkĩrĩte wa ndũire.” (2 Kor. 4:7) Ningĩ no tũgĩe na hinya rĩrĩa twathoma Kiugo gĩake na twecũrania kĩrĩa twathoma. (Thab. 86:11) Ndũmĩrĩri ĩrĩa Jehova atũheete thĩinĩ wa Bibilia nĩ ‘ĩkoragwo na hinya.’ (Ahib. 4:12) Rĩrĩa wahoya Jehova na wathoma Kiugo gĩake, nĩ ũrĩamũkagĩra hinya ũrĩa ũrabatara nĩguo ũhote gũkirĩrĩria, gũtũũria gĩkeno, kana kũhingia wĩra mũritũ ũrĩa wĩhokeirũo. Rekei tuone ũrĩa Jehova eekĩrire mũnabii Jona hinya.

5. Mũnabii Jona aabataraga gwĩkĩrũo hinya nĩkĩ?

⁵ Mũnabii Jona nĩ aabataraga gwĩkĩrũo hinya. Nĩ eetigĩrire gũthiĩ kũrĩa Jehova aamũtũmĩte, kwoguo akĩhaica meri agĩthiĩ kũndũ kũngĩ. Maumĩrĩro maarĩ marĩkũ? Aarĩ hakuhĩ kũũrũo nĩ muoyo wake rĩrĩa kwagĩire kĩhuhũkanio kĩnene, na agĩikia mĩoyo ya andũ arĩa maarĩ nake meri-inĩ ũgwati-inĩ. Rĩrĩa aaikirio iria-inĩ, nĩ aameririo nĩ thamaki nene, na nĩ eetigagĩra mũno arĩ nda-inĩ ya thamaki ĩyo. Ũgwĩciria Jona aaiguaga atĩa? No kũhoteke oonaga ta egũkua. Ningĩ no gũkorũo oonaga ta Jehova aamũtiganĩirie. No mũhaka akorũo Jona aarĩ na mĩtangĩko mĩingĩ mũno.

6. Kũringana na Jona 2:​1, 2, 7, nĩ kĩĩ gĩateithirie Jona kũgĩa na hinya arĩ thĩinĩ wa nda ya thamaki?

⁶ Hihi Jona eekire atĩa nĩguo agĩe na hinya arĩ kũu nda-inĩ ya thamaki? Ũndũ ũmwe eekire nĩ kũhoya Jehova. (Thoma Jona 2:1, 2, 7.) O na gũtuĩka Jona nĩ aagĩte gwathĩkĩra Jehova, nĩ eeririre na aarĩ na ma atĩ Jehova nĩ angĩathikĩrĩirie mahoya make. Ningĩ Jona nĩ eecũranirie igũrũ rĩgiĩ Maandĩko. Tũngiuga ũguo nĩkĩ? Tondũ mahoya make marĩa marĩ thĩinĩ wa Jona mũrango wa kerĩ, mahũthĩrĩte ciugo nyingĩ ihaanaine na ciugo iria irĩ thĩinĩ wa Thaburi. (Kwa ngerekano, ringithania Jona 2:2, 5 na Thaburi 69:1; 86:7.) Ũndũ ũcio ũronania atĩ Jona nĩ ooĩ maandĩko macio wega. Gwĩcũrania maandĩko macio nĩ gwatũmire Jona akorũo na ma atĩ Jehova nĩ angĩamũteithirie. Thutha-inĩ Jona nĩ aatahĩkirũo thĩ nyũmũ, na nĩ eehaarĩirie kũhingia wĩra ũrĩa angĩaheirũo.—Jona 2:10–3:4.

7-8. Nĩ kĩĩ gĩteithĩtie mũrũ wa Ithe witũ ũmwe kuuma Taiwan kũgĩa na hinya rĩrĩa arahiũrania na magerio?

⁷ Kĩonereria kĩa Jona no gĩtũteithie rĩrĩa tũracemania na magerio matiganĩte. Kwa ngerekano, mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Ziming, b kuuma Taiwan, nĩ akoragwo na mathĩna manene ma mwĩrĩ. Makĩria ma ũguo, nĩ akararagio na njĩra nene nĩ andũ ao a famĩlĩ nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wake harĩ Jehova. No Jehova nĩ amwĩkagĩra hinya thutha wa kũhoya na kwĩruta Bibilia. Aaugire ũũ: “Rĩmwe na rĩmwe rĩrĩa mathĩna maumĩra, nĩ ndangĩkaga mũno nginya ngaremwo nĩ gwĩka wĩruti wakwa kĩũmbe.” No ndakuaga ngoro. Aaugire ũũ: “Nyambaga ngahoya Jehova, ngacoka ngekĩra  earphones matũ ngathikĩrĩria nyĩmbo cia Ũthamaki. Rĩmwe o na nĩ ndĩcinaga na mũgambo mũnini nginya rĩrĩa ndĩrĩigua ndahoorera, thutha ũcio ngambĩrĩria kwĩruta.”

⁸ Ziming nĩ ekĩrĩtwo hinya nĩ wĩruti wake kĩũmbe na njĩra cia magegania. Kwa ngerekano, thutha wake gũthĩnjwo, ndagĩtarĩ aamwĩrire atĩ ndarĩ na thakame ya kũigana na kwoguo nĩ angĩabatarire gwĩkĩrũo thakame. No ũtukũ wa mũthenya ũrĩa aarokaga gũthĩnjwo, Ziming nĩ aathomete ũhoro wa mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wabataraga kũrigitwo na njĩra ta ĩyo. Thakame ya mwarĩ wa Ithe witũ ũcio yanyihĩte o na gũkĩra ya Ziming, no mwarĩ wa Ithe witũ ũcio ndetĩkĩrire gwĩkĩrũo thakame na nĩ aahonire. Rũgano rũu nĩ rwateithirie Ziming, akĩhota gũikara arĩ mwĩhokeku.

9. Ũngĩka atĩa ũngĩũrũo nĩ hinya nĩ ũndũ wa magerio? (Ningĩ rora mbica.)

⁹ Hihi rĩrĩa wacemania na igerio nĩ ũiguaga ũgĩtangĩka mũno nginya ũkaga ciugo cia kwĩra Jehova ũkĩhoya? Kana hihi ũkaigua ũnogereire ũkaremwo nĩ kwĩruta? Ririkana atĩ Jehova nĩ oĩ wega ũrĩa ũraigua. Kwoguo o na ũngĩhoya mahoya makuhĩ, korũo na ma atĩ nĩ egũkũhe kĩrĩa ũrabatara. (Ef. 3:20) Angĩkorũo nĩ ũraritũhĩrũo gũthoma na kwĩruta nĩ ũndũ wa thĩna ũrĩa ũragerera, no ũgerie gũthikĩrĩria ũthomi wa Bibilia ũrekondetwo kana wa mabuku maitũ. Ningĩ no ũgunĩke ũngĩthikĩrĩria nyĩmbo citũ kana wĩrorere video thĩinĩ wa jw.org. Ũngĩhoyaga Jehova na ũkarora ũrĩa aracokia mahoya macio kũgerera indo iria atũheete cia kĩĩroho, ũrĩkoragwo ũkĩmũhe mweke wa gũgwĩkĩra hinya.

10. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ matwĩkagĩra hinya atĩa?

¹⁰ Jehova no ahũthĩre aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũtwĩkĩra hinya. No ‘matũũmĩrĩrie mũno’ rĩrĩa tũracemania na magerio kana tũraritũhĩrũo kũhingia wĩra twĩhokeirũo. (Kol. 4:10, 11) Nĩ tũbataraga arata, makĩria “hĩndĩ ya mĩtangĩko.” (Thim. 17:17) Rĩrĩa tũraigua tũtarĩ na hinya, aarĩ na ariũ a Ithe witũ no matũhe kĩrĩa tũrabatara, matũũmĩrĩrie, na matwĩkĩre ngoro gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova. Rekei tuone ũrĩa Mariamu nyina wa Jesu eekĩrirũo hinya nĩ arĩa angĩ.

11. Mariamu aabataraga gwĩkĩrũo hinya nĩkĩ?

 ¹¹ Mariamu nĩ aabataraga gwĩkĩrũo hinya. Ta wĩcirie ũrĩa angĩkorũo aatangĩkire thutha wa mũraika Gaburieli kũmwĩra ũhoro wa wĩra mũritũ ũrĩa angĩehokeirũo. Mariamu eerirũo atĩ nĩ angĩagĩire nda o na gũtuĩka ndaarĩ mũhiku. Aabataraga kũrera mwana ũrĩa ũngĩatuĩkire Mesia o na gũtuĩka ndaarĩ na ũmenyeru wa kũrera ciana. Na tondũ Mariamu ndaakomanĩtie na mũndũrũme, ndũngĩarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ we gũtaarĩria Jusufu ũrĩa maarĩ mahikanie nake ũrĩa gwathiĩte.—Luk. 1:26-33.

12. Kũringana na Luka 1:​39-45, Mariamu aagĩire atĩa hinya ũrĩa aabataraga?

¹² Mariamu eekĩrirũo atĩa hinya ũrĩa aabataraga wa kũhingia wĩra ũcio mũritũ eehokeirũo? Aacaririe ũteithio kuuma kũrĩ arĩa angĩ. Kwa ngerekano, nĩ eerire Gaburieli amũhe ũhoro makĩria wĩgiĩ wĩra ũcio. (Luk. 1:34) Ihinda inini thutha ũcio, nĩ aathiire rũgendo rũraihu “bũrũri-inĩ ũrĩ irĩma” gĩcigo-inĩ kĩa Juda, gũceerera Elizabethi ũrĩa warĩ wa mbarĩ ciao. Iceera rĩu rĩarĩ na maumĩrĩro mega. Elizabethi nĩ aagaathĩrĩirie Mariamu, na agĩtongorio nĩ roho wa Jehova kũmwĩra ũhoro wa ũrathi wa gwĩkĩra ngoro wĩgiĩ mwana ũrĩa Mariamu angĩaciarire. (Thoma Luka 1:​39-45.) Mariamu aaugire atĩ Jehova nĩ “ekĩte maũndũ manene na guoko gwake.” (Luk. 1:​46-51) Jehova nĩ aahũthĩrire Gaburieli na Elizabethi gwĩkĩra Mariamu hinya.

13. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe kuuma Bolivia aagunĩkire atĩa acaria ũteithio harĩ Akristiano arĩa angĩ?

¹³ O ta Mariamu, o nawe no wĩkĩrũo hinya nĩ Akristiano arĩa angĩ. Mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Dasuri kuuma Bolivia, nĩ aabataraga gwĩkĩrũo hinya. Baba wao nĩ aarwarire mũrimũ ũtangĩhonwo na agĩkoma thibitarĩ, na Dasuri nĩ eerutanagĩria ũrĩa wothe angĩhota kũmũrũmbũiya. (1 Tim. 5:4) No rĩmwe na rĩmwe hatiarĩ hahũthũ. Dasuri aaugire ũũ: “Kwĩ hĩndĩ ndaiguaga nemereirũo biũ.” Hihi nĩ aacaririe ũteithio? Kĩambĩrĩria-inĩ ndeekire ũguo. Aaugire, “Ndieendaga gũthumbũra aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Ndeĩraga ũũ, ‘Jehova nĩ ekũhe ũteithio ũrĩa ndĩrabatara.’ Ngĩcoka ngĩona nĩ kwĩyamũrania ndĩreyamũrania na arĩa angĩ, ngageria kũrũa na mathĩna makwa ndĩ o wiki.” (Thim. 18:1) Dasuri nĩ aatuire itua rĩa kwandĩkĩra arata ake aigana ũna ndũmĩrĩri ya kũmataarĩria maũndũ marĩa aageragĩra. Aaugire ũũ: “Ndirĩ na ciugo cia gũtaarĩria ũrĩa ndekĩrirũo hinya nĩ Akristiano acio. Maatũrehagĩra irio thibitarĩ, na makanyũmĩrĩria na Maandĩko. Nĩ ũndũ wa gwĩkĩra ngoro mũno kũmenya atĩ tũtikoragwo tũrĩ oiki. Tũrĩ thĩinĩ wa famĩlĩ nene ya Jehova ĩrĩa ĩkoragwo na andũ mehaarĩirie gũtũteithia, kũrĩra hamwe na ithuĩ, na gũtũtiirĩrĩra rĩrĩa tũrĩ na moritũ.”

14. Twagĩrĩirũo gwĩtĩkagĩra ũteithio wa athuri a kĩũngano nĩkĩ?

¹⁴ Njĩra ĩmwe Jehova ahũthagĩra gũtwĩkĩra hinya nĩ kũgerera athuri a kĩũngano. Makoragwo marĩ iheo iria Jehova ahũthagĩra gũtũhe hinya na gũtũũmĩrĩria. (Isa. 32:1, 2) Kwoguo aragia na athuri a kĩũngano rĩrĩa wagĩa na mĩtangĩko, na ũkoragwo wĩhaarĩirie kwamũkĩra ũteithio wao. Jehova no amahũthĩre gũgwĩkĩra hinya.

15. Nĩ kĩĩrĩgĩrĩro kĩrĩkũ Akristiano othe makoragwo nakĩo?

¹⁵ Kĩĩrĩgĩrĩro kĩrĩa tũheetwo nĩ Bibilia nĩ gĩtwĩkagĩra hinya. (Rom. 4:3, 18-20) Akristiano amwe makoragwo na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra tene na tene kũrĩa igũrũ, nao angĩ thĩinĩ wa paradiso gũkũ thĩ. Kĩĩrĩgĩrĩro kĩu gitũ nĩ gĩtũheaga hinya wa gũkirĩrĩria magerio, kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega, na kũhingia mawĩra matiganĩte marĩa twĩhokeirũo thĩinĩ wa kĩũngano.  (1 Thes. 1:3) Kĩĩrĩgĩrĩro o kĩu nĩkĩo gĩekĩraga mũtũmwo Paulo hinya.

16. Mũtũmwo Paulo aabataraga gwĩkĩrũo hinya nĩkĩ?

¹⁶ Paulo nĩ aabataraga gwĩkĩrũo hinya. Marũa-inĩ make kũrĩ Akorintho, eeringithanirie na kĩndũ gĩthondeketwo na rĩũmba. Nĩ ‘aahatĩkagwo mũno,’ ‘agatukanĩrũo,’ ‘akanyarirũo,’ na ‘akagũithio thĩ.’ O na muoyo wake warĩ ũgwati-inĩ. (2 Kor. 4:8-10) Paulo aandĩkire ciugo icio arĩ rũgendo-inĩ rwake rwa gatatũ rwa ũmishonarĩ. No kũhoteke ihinda-inĩ rĩu ndaamenyaga atĩ kũrĩ moritũ mangĩ maamwetereire. Nĩ angĩatharĩkĩirũo nĩ mũingĩ, anyitwo, athũkĩrũo nĩ meri, na aikio njera.

17. Kũringana na 2 Akorintho 4:​16-18, nĩ kĩĩ kĩaheire Paulo hinya wa gũkirĩrĩria magerio?

¹⁷ Paulo nĩ aagĩire na hinya wa gũkirĩrĩria na njĩra ya kũiga meciria harĩ kĩĩrĩgĩrĩro gĩake. (Thoma 2 Akorintho 4:​16-18.) Eerire Akristiano a Korintho atĩ o na gũtuĩka mwĩrĩ wake ‘wathiaga ũgĩthiraga,’ ndangĩarekire ũndũ ũcio ũmũũrage ngoro. Paulo aaigaga meciria make harĩ ihinda rĩrĩa rĩũkĩte. Oonaga kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũtũũra tene na tene kũrĩa igũrũ kĩrĩ gĩa bata mũno ũũ atĩ nĩ eehaarĩirie gũkirĩrĩria moritũ o mothe angĩacemanirie namo. Paulo nĩ eecũranagia ũhoro wa kĩĩrĩgĩrĩro kĩu, na nĩ ũndũ ũcio, “[aathiaga] akĩerũhagio mũthenya o mũthenya.”

18. Tihomir na famĩlĩ yake mekĩrĩtwo hinya atĩa nĩ kĩĩrĩgĩrĩro kĩa ihinda rĩũkĩte?

¹⁸ Mũrũ wa Ithe witũ wĩtagwo Tihomir wa kuuma Bulgaria, nĩ ekagĩrũo hinya nĩ kĩĩrĩgĩrĩro kĩa ihinda rĩũkĩte. Mĩaka ĩigana ũna mĩhĩtũku, mũrũ wa nyina ũrĩa mũnini wĩtagwo Stravko, nĩ aakuire thutha wa kũgĩa na aksidenti. Thutha wa ũndũ ũcio gwĩkĩka, Tihomir nĩ aagũmĩirũo nĩ kĩeha kĩnene kwa ihinda. Nĩguo mahiũranie na kĩeha, we na famĩlĩ yake nĩ mecũranagia ũrĩa andũ makaariũkio. Aaugire, “Kwa ngerekano, nĩ twaragĩrĩria kũrĩa tũgaacemania na Stravko, irio iria tũkaamũrugĩra, andũ arĩa tũgeeta iruga-inĩ rĩa kũmũnyita ũgeni ariũka, na maũndũ marĩa tũkaamwĩra megiĩ matukũ ma kũrigĩrĩria.” Tihomir aaugire atĩ kũiga meciria harĩ kĩĩrĩgĩrĩro kĩu nĩ kũmekĩraga  hinya gũthiĩ na mbere gũkirĩrĩria na gweterera ihinda rĩrĩa Jehova akaariũkia mũrũ wa nyina.

19. Ũngĩkĩra kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku hinya atĩa? (Ningĩ rora mbica.)

¹⁹ Ũngĩkĩra kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku hinya atĩa? Kwa ngerekano, angĩkorũo kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku nĩ gĩa gũtũũra tene na tene thĩinĩ wa thĩ, thoma Maandĩko marĩa mataaragĩria ũrĩa Paradiso ĩgaakorũo ĩhaana na ũmecũranie. (Isa. 25:8; 32:​16-18) Wĩcũranagie ũrĩa ũtũũro ũgaakorũo ũhaana thĩinĩ wa thĩ njerũ. Hũũra mbica ũrĩ kuo. Wĩcirie nĩa ũkoona, mĩgambo ĩrĩa ũkaaigua, na ũrĩa wee mwene ũkaaigua nĩ ũndũ wa gũkorũo thĩinĩ wa Paradiso. Nĩguo ũhote kũhũũra mbica wega, rora mbica cia Paradiso thĩinĩ wa mabuku maitũ, kana wĩrorere video cia nyĩmbo ta Thĩ Njerũ Ĩroka, Thĩ Njerũ Ĩrĩ Hakuhĩ, kana Hũũra Mbica ya Thĩ Njerũ. Tũngĩiga kĩĩrĩgĩrĩro gĩa thĩ njerũ kĩrĩ kĩrũmu meciria-inĩ maitũ, mathĩna maitũ marĩkoragwo marĩ ma ‘ihinda inini na marĩ mahũthũ.’ (2 Kor. 4:17) Jehova nĩ arĩgwĩkagĩra hinya kũgerera kĩĩrĩgĩrĩro kĩu atũheete.

20. Tũngĩgĩa hinya atĩa o na rĩrĩa tũraigua tũtarĩ na hinya?

²⁰ O na rĩrĩa tũraigua tũtarĩ na hinya, “Ngai nĩ [arĩtũheaga] hinya.” (Thab. 108:13) Jehova nĩ akũheete kĩrĩa ũrabatara nĩguo wamũkĩre hinya kuuma kũrĩ we. Kwoguo rĩrĩa wabatara ũteithio wa kũhingia wĩra mũna wĩhokeirũo, gũkirĩrĩria igerio, kana gũtũũria gĩkeno gĩaku, itũrũragĩra Jehova ngoro yaku na ũgacaria ũtongoria wake kũgerera wĩruti waku wa Bibilia. Ĩtĩkagĩra ũteithio wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Wĩcũranagie kaingĩ ũhoro wĩgiĩ kĩĩrĩgĩrĩro kĩa ihinda rĩũkĩte. Weka ũguo, nĩ ‘ũrĩkĩragwo hinya kũgerera ũhoti wothe kũringana na ũhoti wa Ngai ũrĩ riri nĩguo ũkirĩrĩrie biũ ũrĩ na wetereri na gĩkeno.’—Kol. 1:11.