Ciũria Kuuma Kũrĩ Athomi

Hihi Aira a Jehova nĩ metĩkagĩra tũcunjĩ o tuothe tũnini twa thakame?

Ũndũ ũrĩa wa bata kũririkana nĩ atĩ Aira a Jehova matiĩtĩkagĩra kũhũthĩra thakame. Twĩtĩkĩtie atĩ watho wa Ngai wĩgiĩ thakame ndũcenjagia. Ũmũthĩ, thakame no ĩgayanio ĩrutwo icunjĩ inya nene, na o gĩcunjĩ no kĩgayanio kĩrutwo tũcunjĩ tũngĩ tũnini tũnini. Rĩrĩa Mũkristiano aratua itua rĩa kana nĩ egwĩkĩrũo tũcunjĩ tũu, ndagĩrĩirũo o kũrora moguni kana mogwati marĩa mangiumana na tũcunjĩ tũu. Agĩrĩirũo kũrora ũrĩa Bibilia yugĩte, na ũrĩa itua rĩake rĩngĩhutia ũrata wake hamwe na Ngai Mwene-Hinya-Wothe.

Ũhoro ũrĩa Bibilia yugĩte wĩgiĩ thakame nĩ ũtaũkĩkaga wega. Reke twarĩrĩrie maũndũ maigana ũna mangĩtũteithia gũtua itua rĩgiĩ tũcunjĩ tũu twa thakame.

Jehova Ngai eerire Nuhu atĩ thakame yagĩrĩirũo kuonwo ĩrĩ kĩndũ gĩtheru. (Kĩambĩrĩria 9:3, 4) Thutha ũcio, watho ũrĩa Ngai aaheete Aisiraeli nĩ woonanĩtie atĩ thakame yarĩ kĩndũ gĩtheru. Waugĩte ũũ: “Mũndũ o wothe wa nyũmba ya Isiraeli kana mũndũ wa kũngĩ . . . angĩkaarĩa thakame ya mũthemba o wothe, hatarĩ nganja nĩ ngeerekeria ũthiũ wakwa harĩ mũndũ ũcio ũrarĩa thakame ndĩmũũkĩrĩre.” Mũisiraeli angĩaregire gwathĩkĩra watho wa Ngai nĩ angĩathũkirie Aisiraeli arĩa angĩ, na kwoguo Ngai aaugĩte ũũ: ‘Nĩ ngaamweheria gatagatĩ-inĩ ka andũ ao.’ (Maũndũ ma Alawii 17:10) Thutha ũcio, hĩndĩ ya Akristiano a tene, atũmwo na athuri nĩ maacemanirie thĩinĩ wa Jerusalemu na magĩtua atĩ Akristiano no mũhaka ‘methemage thakame.’ Gwĩka ũguo nĩ kwa bata o ta gwĩthema kwĩingĩria ngomanio-inĩ itagĩrĩire na ũhoi-inĩ wa mĩhianano.—Atũmwo 15:28, 29.

‘Gwĩthema’ thakame kwahutĩtie maũndũ marĩkũ mahinda-inĩ macio? Akristiano matingĩarĩire thakame kana mamĩnyue, na matingĩarĩire nyama ya nyamũ ĩtaitĩtwo thakame. Ningĩ matingĩarĩire irio itukanĩtio na thakame, ta mũtura. Mangĩahũthĩrire thakame na njĩra ta icio mangĩakorirũo makiuna watho wa Ngai.—1 Samueli 14:32, 33.

Andũ aingĩ arĩa maatũũraga matukũ-inĩ macio matioonaga ta arĩ ũũru kũrĩa thakame kana kũmĩnyua. Nĩ tuonaga ũguo kuumana na ũndũ ũrĩa waandĩkirũo nĩ Tertullian (ũrĩa watũũraga kĩndũ mĩaka 200 thutha wa Kristo). Aaugire atĩ andũ amwe thĩinĩ wa Roma maandĩkanagĩra ngirimiti na njĩra ya kũnyua thakame. Ningĩ aaugire atĩ andũ amwe nĩ maanyuaga thakame ya andũ arĩa mooragagĩrũo ihaaro-inĩ cia mathaako thĩinĩ wa Roma, tondũ meeciragia atĩ thakame ĩyo nĩ ĩngĩamahonirie mũrimũ wa kĩbaba.

Akristiano matiaagĩrĩirũo kwĩingĩria maũndũ-inĩ ta macio. Aroma nĩ maathimaga wĩkindĩru wa Akristiano na njĩra ya kũmahe irio irĩ na thakame. Tertullian ningĩ aaugire atĩ Akristiano matianyuaga thakame ya nyamũ na kwoguo hatiarĩ na gĩtũmi gĩa gwĩciria atĩ nĩ mangĩanyuire thakame ya mũndũ.

Andũ aingĩ ũmũthĩ mationaga ta marauna watho wa Ngai makĩhũthĩra thakame ũrigitani-inĩ, makĩria angĩkorũo nĩ ndagĩtarĩ wameera. Aira a Jehova nĩ meendaga gũtũũra muoyo, no nĩ makoragwo matuĩte itua rĩa gwathĩkĩra watho wa Jehova wĩgiĩ thakame. Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, tũngĩathĩkĩra atĩa watho wa Ngai wĩgiĩ thakame ũmũthĩ?

O ũrĩa thakame yathiire na mbere kũhũthĩrũo ũrigitani-inĩ makĩria thutha wa Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ, Aira a Jehova nĩ maamenyire atĩ mũtugo ũcio warĩ mũgarũ na watho wa Ngai, na o na rĩu noguo metĩkĩtie. No kuuma hĩndĩ ĩyo, nĩ kũgĩte na njĩra ingĩ nyingĩ cia kũhũthĩra thakame ũrigitani-inĩ. Mahinda-inĩ maya, andũ aingĩ makĩrigitwo matiĩkĩragwo thakame ĩrĩ yothe, no nĩ mekĩragwo gĩcunjĩ kĩmwe harĩ icunjĩ iria inya nene cia thakame, nĩcio: (1) hengereca ndune (red cells); (2) hengereca njerũ (white cells); (3) hengereca cia kũgiria thakame kuura (platelets); (4) na gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhaana maĩ (plasma). Gũkĩringana na ũrĩa mũrwaru ahaana, mandagĩtarĩ no mauge ekĩrũo hengereca ndune, hengereca njerũ, hengereca cia kũgiria thakame kuura, kana gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhaana maĩ. Thakame ĩgayanĩtio ũguo, no ĩhũthĩrũo kũrigita arwaru aingĩ. Aira a Jehova metĩkĩtie atĩ gwĩkĩrũo thakame, kana icunjĩ iria inya nene cia thakame nĩ mũgarũ na watho wa Ngai. Na nĩ ũndũ wa Aira a Jehova gwĩthema gwĩkĩrũo thakame, nĩ mahotete kwĩgitĩra kuumana na mũrimũ ta wa hepatitis na mũkingo, ĩrĩa ĩgwatanagio kũgerera thakame.

O na kũrĩ ũguo, icunjĩ icio inya nene cia thakame no igayanio tũcunjĩ tũngĩ tũnini. Hihi tũcunjĩ tũu tũhũthagĩrũo atĩa ũrigitani-inĩ, na nĩ kĩĩ kĩngĩteithia Mũkristiano kũmenya kana nĩ egwĩkĩrũo tũcunjĩ tũu?

Thakame ĩthondeketwo na indo nyingĩ ngũrani. O na gĩcunjĩ gĩa plasma, kĩrĩa gĩcunjĩ kĩnene gĩakĩo nĩ maĩ, gĩkoragwo na indo ingĩ nyingĩ. Plasma ningĩ nĩ ĩkuuaga indo cia gũteithia thakame ĩtige kuura, na cia kũrũa na mĩrimũ na ĩgakuua indo ingĩ. Mandagĩtarĩ nĩ mahotaga kũruta tũhengereca twa proteini thĩinĩ wa plasma na magatũhũthĩra. Kwa ngerekano, tũhengereca tũmwe twa proteini kuuma harĩ plasma nĩ tũhũthagĩrũo kũgirĩrĩria mũndũ kuura thakame mũno. Kana mũndũ angĩkorũo anyitĩtwo nĩ mũrimũ mũna, mandagĩtarĩ mahota kuuga athecwo cindano ya gamma globulin, ĩrĩa ĩthondekagwo na indo irutĩtwo thĩinĩ wa plasma ya andũ arĩa marĩ na hinya wa kũhũũrana na mũrimũ ũcio. Nĩ kũrĩ proteini ingĩ ikoragwo thĩinĩ wa plasma mandagĩtarĩ mangĩhũthĩra, no ngerekano icio ironania atĩ no kũhoteke kũruta tũcunjĩ tũnini thĩinĩ wa plasma. a

O ta ũrĩa plasma ĩngĩrutwo tũcunjĩ tũngĩ tũnini, no taguo icunjĩ icio ingĩ nene (hengereca ndune, hengereca njerũ, hengereca cia kũgiria thakame kuura) ingĩrutwo tũcunjĩ tũngĩ tũnini. Kwa ngerekano, hengereca njerũ cia thakame no irutwo indo cia gũthondeka ndawa ingĩhũthĩrũo gũthondeka mĩrimũ ta kansa. Tũcunjĩ twa hengereca cia kũgiria thakame kuura no tũhũthĩrũo kũhonia ironda. Na ndawa ingĩ nĩ irathondekwo kuuma kũrĩ tũcunjĩ twa thakame. Kũhũthĩra ndawa ta icio ti ũndũ ũmwe na gwĩkĩrũo thakame, no ndawa icio ikoragwo irutĩtwo tũcunjĩ-inĩ twa thakame. Hihi Akristiano nĩ magĩrĩirũo gwĩtĩkĩra tũcunjĩ tũu tũnini twa thakame makĩrigitwo? Mũndũ ndagĩrĩirũo kwĩrũo ũrĩa angĩka ũhoro-inĩ ta ũcio. Bibilia ndiugĩte ũndũ igũrũ rĩgiĩ ũrigitani ta ũcio, kwoguo o Mũkristiano nĩwe wagĩrĩire gwĩtuĩra itua akĩrũmĩrĩra thamiri yake.

Andũ amwe no marege kũhũthĩra kĩndũ o gĩothe kĩrutĩtwo thakame-inĩ (o na angĩkorũo nĩ tũcunjĩ tũnini twa gũteithia mwĩrĩ kũhũũrana na mũrimũ). Ũguo nĩguo mataũkagĩrũo nĩ watho wa Ngai wĩgiĩ ‘gwĩthema thakame.’ Maugaga atĩ watho ũrĩa Ngai aaheete Aisiraeli waugĩte atĩ thakame ĩrutĩtwo harĩ kĩũmbe o gĩothe, yaagĩrĩirũo ‘gũitwo thĩ.’ (Gũcokerithia Maathani 12:22-24) Watho ũcio ũhutanĩtie atĩa na tũcunjĩ twa thakame? Nĩguo andũ mathondeke ndawa ta icio cia kũhũũrana na mĩrimũ, nĩ mabataraga kũhũthĩra thakame. Nĩkĩo Akristiano amwe maregaga kũhũthĩra ndawa ta icio o ta ũrĩa maregaga gwĩkĩrũo thakame ĩrĩ yothe kana icunjĩ ciayo inya iria nene. Nĩ twagĩrĩirũo gũtĩa itua rĩao.

Akristiano angĩ nao no matue itua ngũrani. O nao nĩ maregaga gwĩkĩrũo thakame ĩrĩ yothe, hengereca ndune, hengereca njerũ, hengereca cia kũgiria thakame kuura, kana gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhaana maĩ. O na kũrĩ ũguo, no metĩkĩre ndagĩtarĩ amarigite akĩhũthĩra tũcunjĩ tũnini tũrutĩtwo kuuma harĩ icunjĩ iria nene cia thakame. O na ũhoro-inĩ ũcio, Akristiano no matue matua matahaanaine. Kwa ngerekano, Mũkristiano ũmwe no etĩkĩre cindano ĩrutĩtwo kuuma harĩ gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhaana maĩ, ĩndĩ no arege cindano ĩrutĩtwo kuuma harĩ hengereca ndune kana hengereca njerũ. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ kĩĩ gĩtũmaga Akristiano amwe matue itua rĩa kũhũthĩra indo irĩ na tũcunjĩ tũnini twa thakame?

Gĩcunjĩ gĩa “Ciũria Kuuma Kũrĩ Athomi” thĩinĩ wa ngathĩti ya Mnara wa Mlinzi ya Juni 1, 1990, kĩonanĩtie atĩ tũcunjĩ tũnini twa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhaana maĩ, nĩ tuumaga thakame-inĩ ya mũtumia ũrĩ na nda tũgathiĩ harĩ mwana wake mũnini ũrĩa ũtarĩ mũciare. Na njĩra ĩyo, mũtumia nĩ agayagĩra mwana wake tũcunjĩ twa thakame tũrĩa tũteithagia mwana ũcio kũhũũrana na mĩrimũ. Hamwe na ũguo, rĩrĩa hengereca ndune cia mwana ũcio ũtarĩ mũciare ciakũra, imwe ciacio nĩ ciumaga igacoka mwĩrĩ-inĩ wa nyina igacoka ikoima mwĩrĩ-inĩ wa nyina hamwe na gĩko kĩa mwĩrĩ. Akristiano amwe no matue atĩ tondũ tũcunjĩ tũnini twa thakame no tuume harĩ mũtumia ũrĩ na nda tũthiĩ harĩ mwana wake, o nao no metĩkĩre kũhũthĩra tũcunjĩ tũnini tũrutĩtwo gĩcunjĩ-inĩ gĩa thakame kĩrĩa kĩhaana ta maĩ kana hengereca-inĩ ingĩ.

Gũkorũo atĩ Akristiano othe matituaga itua rĩhaanaine rĩgiĩ gwĩtĩkĩra tũcunjĩ twa thakame-rĩ, hihi nĩ kuuga atĩ ũndũ ũcio ndwagĩrĩire kuoywo na ũritũ? Aca nĩ wagĩrĩire kuoywo na ũritũ. No harĩ ũndũ ũmwe tũrataũkĩrũo nĩguo wega. Ũhoro ũrĩa twarĩrĩria hau rũgongo ũronania atĩ Aira a Jehova matiĩtĩkagĩra gwĩkĩrũo thakame ĩrĩ yothe kana icunjĩ ciayo iria nene. Bibilia yathĩte Akristiano ‘methemage indo iria irutĩtwo magongona kũrĩ mĩhianano, thakame, na ngomanio itagĩrĩire.’ (Atũmwo 15:29) No tũtanatua itua kana nĩ tũgwĩtĩkĩra tũcunjĩ tũnini twa gĩcunjĩ o gĩothe kĩnene gĩa thakame, nĩ twagĩrĩirũo gwĩciria ũndũ ũcio na kinyi na tũhoe Jehova igũrũ rĩaguo.

Andũ aingĩ ũmũthĩ nĩ makoragwo mehaarĩirie gwĩtĩkĩra ũrigitani ũkũmarehera kĩhonia kĩa na ihenya, o na angĩkorũo ũrigitani ũcio nĩ ũkũrehe mathĩna mangĩ ma mwĩrĩ, ta ũrĩa gũthiaga rĩrĩa mandagĩtarĩ marigita mũndũ makĩhũthĩra thakame. No Akristiano nĩ mamenyaga atĩ nĩ harĩ ũndũ ũngĩ wa bata makĩria ma gũkorũo na ũgima mwega wa mwĩrĩ. Aira a Jehova nĩ mendaga kũrigitwo na njĩra njega, na kwoguo nĩ meciragia na kinyi matanetĩkĩra kana kũrega ũrigitani o wothe. No rĩrĩa gwakinya atĩ thakame nĩ ĩkũhũthĩrũo makĩrigitwo, nĩ meciragia na njĩra ndikĩru igũrũ rĩgiĩ ũrĩa Ngai augĩte na ũrata wao wa hakuhĩ hamwe na Mũũmbi wao.—Thaburi 36:9.

Nĩ kĩrathimo kĩnene harĩ Mũkristiano gũkorũo na ũũma ta ũrĩa warĩ na mwandĩki wa Thaburi ũrĩa waandĩkire ũũ: “Jehova Ngai nĩ riũa na ngo; nĩ aiguanagĩra tha na akaheana riri. Gũtirĩ ũndũ o na ũmwe mwega Jehova angĩima arĩa makoragwo na wĩkindĩru. Wee Jehova . . . , gũkena nĩ mũndũ ũrĩa ũkwĩhokaga”!—Thaburi 84:11, 12.

[Kohoro ka magũrũ-inĩ]

[Gathandũkũ]

CIŨRIA IRIA ŨNGĨŨRIA NDAGĨTARĨ

Ũngĩkorũo nĩ ũgũthĩnjwo kana nĩ ũrabatara ũrigitani ũngĩ ũrahũthĩra indo irutĩtwo thakame-inĩ-rĩ, mũũrie ũũ:

Hihi arĩa othe megũkorũo makĩndangĩkĩra thibitarĩ nĩ moĩ atĩ, ndĩ Mũira wa Jehova nĩ njugĩte atĩ ndigekĩrũo thakame (thakame ĩ yothe, hengereca ndune, hengereca njerũ, hengereca cia kũgiria thakame kuura, kana gĩcunjĩ gĩa thakame kĩrĩa kĩhaana ta maĩ) o na kũngĩthiĩ atĩa?

Angĩkorũo ndawa iria ũkwandĩkĩrũo ithondeketwo kuuma harĩ gĩcunjĩ gĩa thakame kĩrĩa kĩhaana maĩ, hengereca ndune kana njerũ, kana hengereca iria igiragia thakame kuura mũũrie ũũ:

Hihi ndawa ĩno ĩthondeketwo kuuma harĩ icunjĩ iria nene cia thakame? Angĩkorũo nĩguo-rĩ, no ũndaarĩrie indo iria ihũthĩrĩtwo kũmĩthondeka?

Hihi ingĩkĩrũo ndawa ĩigana atĩa, na ĩgwĩkĩrũo atĩa? Angĩkorũo thamiri yakwa nĩ ĩkũnjĩtĩkĩria hũthĩre indo cirutĩtwo thĩinĩ wa thakame-rĩ, nĩ ũgwati ũrĩkũ ingĩndehera?

Angĩkorũo thamiri yakwa ndĩkũnjĩtĩkĩria hũthĩre indo cirutĩtwo thĩinĩ wa thakame-rĩ, nĩ ndawa irĩkũ ingĩhũthĩra ithenya rĩa cio? Thutha wa gwĩciria maũndũ maya na njĩra ndikĩru-rĩ, nĩ rĩ ingĩkũmenyithia itua rĩakwa?