Wĩrute Kuumana na ‘Ũrĩa Ũhoro wa ma Ũtariĩ’
Wĩrute Kuumana na ‘Ũrĩa Ũhoro wa ma Ũtariĩ’
‘Watho nĩ mũhianĩre wa ũrĩa ũmenyo na ũhoro-wa-ma itariĩ.’—ROM. 2:20.
CARIA MACOKIO MA CIŨRIA ICI:
Magongona Watho-inĩ wa Musa maarĩ kĩĩruru kĩa ũndũ ũrĩkũ?
Kũrĩ na ũringanu ũrĩkũ gatagatĩ ka magongona mamwe ma hĩndĩ ya Aisiraeli na ma Akristiano mahinda-inĩ maya?
Nĩ maũndũ marĩkũ mamũraga kana Jehova nĩ egwĩtĩkĩra igongona kana ndekũrĩtĩkĩra?
1. Nĩkĩ nĩ harĩ bata gũtaũkĩrũo nĩ Watho wa Musa?
TIGA nĩ maũndũ marĩa Paulo aandĩkire atongoretio nĩ roho, ũngĩrĩ ũndũ mũritũ harĩ ithuĩ gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ maingĩ megiĩ Watho wa Musa. Kwa ngerekano-rĩ, marũa-inĩ make kũrĩ Ahibirania nĩ aataarĩirie ũrĩa Jesu arĩ “mũthĩnjĩri-Ngai . . . wa kwĩhokeka” angĩarutire “horohio” rita o rĩmwe rĩa kũigana ahotithie arĩa maigaga wĩtĩkio harĩ yo magĩe na “ũkũũri ũrĩa ũtagathira.” (Ahib. 2:17; 9:11, 12) Paulo oigire atĩ hema ya gũtũnganwo yarĩ ‘kĩĩruru kĩa maũndũ ma igũrũ,’ na atĩ Jesu aatuĩkire Mũiguithania wa “kĩrĩkanĩro kĩega” gũkĩra kĩrĩa kĩaiguithanirio nĩ Musa. (Ahib. 7:22; 8:1-5) Hĩndĩ ya Paulo, gũtaarĩria maũndũ ta macio ma Watho kwarĩ na ũguni mũno harĩ Akristiano, na o na rĩu noguo kũrĩ. Ũndũ ũcio ũtũteithagia kuona wega bata wa maũndũ marĩa Ngai atũhaarĩrĩirie.
2. Akristiano Ayahudi maarĩ na mweke ũrĩkũ wa mwanya gũkĩra andũ a Ndũrĩrĩ?
2 Rĩrĩa Paulo aandĩkagĩra Akristiano thĩinĩ wa Roma, mamwe ma maũndũ marĩa aamandĩkĩire amerekeirie kũrĩ Ayahudi arĩa maarĩ thĩinĩ wa kĩũngano arĩa maarutĩtwo Watho wa Musa. Oigire atĩ tondũ nĩ mooĩ Watho wa Ngai, andũ acio nĩ mangĩahotire gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa “ũmenyo na ũhoro-wa-ma itariĩ” ũhoro-inĩ wĩgiĩ Jehova na ithimi ciake cia ũthingu. O ta Ayahudi ehokeku a tene, gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa ‘ũhoro wa ma ũtariĩ’ na kũũhe gĩtĩo kuuma ngoro kwahotithirie Akristiano acio Ayahudi gũtongoria, kũruta, na gũteithia arĩa mataarĩ na ũmenyo wa Watho ũrĩa Jehova aaheete andũ ake.—Thoma Aroma 2:17-20.
MAARĨ CIĨRURU CIA IGONGONA RĨA JESU
3. Tũgunĩkaga atĩa tweruta ũhoro wĩgiĩ magongona ma tene ma Ayahudi?
3 Nĩguo tũtaũkĩrũo nĩ mĩoroto ya Jehova, ũhoro wa ma ũrĩa Paulo aaragĩrĩria o na rĩu no wa bata harĩ ithuĩ. Motaaro marĩa marĩ thĩinĩ wa Watho wa Musa matiagĩte bata. Tũkĩririkanaga ũndũ ũcio-rĩ, rekei twarĩrĩrie ũndũ ũmwe wĩgiĩ Watho ũcio—ũrĩa magongona na maruta matiganĩte maatongoririe Ayahudi enyihia harĩ Kristo na makĩmateithia gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa Ngai eendaga meke. Tondũ ithimi iria Jehova aigĩire ndungata ciake iticenjagia-rĩ, nĩ tũkuona ũrĩa watho ũrĩa Ngai aaheete Aisiraeli ũkoniĩ magongona na maruta ũngĩtũteithia gũthuthuria ũrĩa ũtungata witũ mũtheru ũtariĩ.—Mal. 3:6.
4, 5. (a) Watho wa Musa waririkanagia andũ a Ngai ũndũ ũrĩkũ? (b) Watho wa Ngai wĩgiĩ magongona watongoragia kũrĩ kĩĩ?
4 Maũndũ maingĩ thĩinĩ wa Watho wa Musa maatĩtĩrithagia ũrĩa Ayahudi maarĩ ehia. Kwa ngerekano, mũndũ angĩahutirie mũndũ mũkuũ aagĩrĩirũo gwĩtheria. Nĩguo eke ũguo angĩarutire mori ndune ĩtarĩ na wathe ĩthĩnjwo na ĩcinwo. Mũhu wayo waigagwo wa gũthondeka ‘maĩ ma gũthahũrana,’ marĩa maaminjaminjagĩrio mũndũ ũcio mũthenya wa gatatũ na wa mũgwanja kuuma rĩrĩa eethahirie. (Ndar. 19:1-13) Nĩ ũndũ wa kũmaririkania atĩ mũndũ aciaragwo arĩ na mehia na kwaga gũkinyanĩra-rĩ, mũtumia angĩagĩire mwana aaikaraga kwa ihinda arĩ na thahu, na thutha ũcio akaruta ihaki rĩa igongona rĩa horohio.—Alaw. 12:1-8.
5 Magongona ma nyamũ nĩ maabataranagia maũndũ-inĩ mangĩ maingĩ ma o mũthenya kũhoroheria andũ mehia. O na angĩkorũo mũruti wa igongona nĩ aamenyaga kana ndaamenyaga-rĩ, magongona macio—na marĩa maacokire kũrutĩrũo hekarũ-inĩ ya Jehova —maarĩ “kĩĩruru” kĩa igongona ikinyanĩru rĩa Jesu.—Ahib. 10:1-10.
MWEREKERA WA MŨRUTI WA IGONGONA
6, 7. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ maatongoragia Aisiraeli magĩthuura magongona, na ũndũ ũcio warĩ kĩĩruru gĩa kĩĩ? (b) Nĩ ciũria irĩkũ tũngĩĩyũria?
6 Ũndũ ũmwe wa mũthingi wĩgiĩ nyamũ o yothe yarutagĩrũo Jehova no mũhaka ĩngĩakorirũo ĩrĩ ‘njagĩrĩru’ maũndũ-inĩ mothe—ĩtarĩ ndumumu, ngurarie, nyonju, kana ndwaru. (Alaw. 22:20-22) Aisiraeli mangĩarutĩire Jehova matunda kana irio cia mũgũnda, ciagĩrĩirũo gũkorũo irĩ “maciaro ma mbere,” ma indo “iria njega mũno” cia magetha mao. (Ndar. 18:12, 29) Mũndũ angĩarutire kĩndũ gĩtarĩ kĩrĩa kĩega biũ, gĩtietĩkagĩrũo nĩ Jehova. Watho wa bata wĩgiĩ magongona ma nyamũ woonanagia atĩ igongona rĩa Jesu rĩngĩakorirũo rĩtarĩ na kaũũgũ na rĩrĩ itheru na atĩ Jehova angĩarutire kĩndũ gĩake kĩrĩa kĩega biũ, kĩrĩa eendete mũno nĩguo akũũre andũ.—1 Pet. 1:18, 19.
7 Akĩonania ngatho harĩ Jehova nĩ ũndũ wa wega Wake, mũruti wa igongona nĩ aakenaga agĩthuura kĩndũ kĩrĩa kĩega makĩria harĩ indo ciake. Mũndũ nĩwe waagĩrĩirũo nĩ gũthuura ũrĩa kĩrĩa angĩarutire gĩtariĩ. O na kũrĩ ũguo, nĩ aamenyaga atĩ Ngai ndangĩakenirio nĩ igongona rĩrĩ na wathe, tondũ ũndũ ũcio ũngĩonanirie atĩ mũruti araruta o ahingie watho, na atĩ igongona rĩu nĩ mũrigo harĩ we. (Thoma Malaki 1:6-8, 13.) Ũndũ ũcio nĩ wagĩrĩirũo gũtũma twĩcũranie ũhoro wĩgiĩ ũtungata witũ harĩ Ngai: ‘Ndungatagĩra Jehova ndĩ na muoroto ũrĩkũ? Na githĩ ti wega kũrora ũrĩa ũtungata wakwa ũtariĩ na kĩrĩa gĩtũmaga ndĩmũtungatĩre?’
8, 9. Twagĩrĩirũo gwĩciria mwerekera ũrĩa Aisiraeli maarĩ naguo makĩruta magongona nĩkĩ?
8 Ũngĩarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ Mũisiraeli gũthuura nyamũ ĩrĩa njega biũ akĩruta igongona rĩa kwĩyendera nĩ ũndũ wa gũcokeria Jehova ngatho, kana igongona rĩa njino rĩa kũhoya etĩkĩrĩke nĩ Jehova. Mũruti nĩ aakenaga akĩrutĩra Jehova kĩrĩa kĩega biũ. Mahinda-inĩ maya Akristiano matirutaga magongona ta marĩa maarutagwo rungu rwa Watho wa Musa, ĩndĩ nĩ marutaga magongona na njĩra ya kũhũthĩra mahinda, hinya, na indo ciao gũtungatĩra Jehova. Mũtũmwo Paulo oigire atĩ ‘kuumbũra’ kĩrĩgĩrĩro gĩa Gĩkristiano na ‘gwĩka wega o na gũtanahanĩra,’ nĩ magongona makenagia Ngai. (Ahib. 13:15, 16) Mwerekera ũrĩa andũ a Jehova makoragwo naguo makĩruta mawĩra ta macio wonanagia nĩ makoragwo na ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mothe Ngai amekĩire. Kwoguo kĩrĩa gĩtũmaga Akristiano matungatĩre Ngai mahinda-inĩ maya nokĩo gĩatindĩkaga arĩa maarutaga magongona mahinda-inĩ ma tene.
9 O na kũrĩ ũguo, Watho wa Musa nĩ woonanagia kũrĩ hĩndĩ mũndũ aagĩrĩirũo nĩ kũruta igongona rĩa mehia nĩ ũndũ wa mahĩtia make. Tondũ warĩ watho kũruta magongona ta macio-rĩ, hihi nĩ ũgwĩciria ũndũ ũcio nĩ ũngĩatũmire ũrĩa warutaga arute atakenete? (Alaw. 4:27, 28) Muoroto wake ũngĩakorirũo ũrĩ gũtũũria ũkuruhanu mwega na Jehova, nĩ angĩarutire akenete.
10. Nĩ “magongona” marĩkũ Akristiano mangĩruta hĩndĩ ĩrĩa mahĩtĩtie?
10 O ũndũ ũmwe na ũcio, wahota kwaria ũtecirĩtie ũrakarie Mũkristiano o na ũtekwenda. Thamiri yaku no ĩkuonie nĩ wahĩtia. Mũndũ woyaga ũtungata wake harĩ Jehova na ũritũ, agĩrĩirũo gwĩka o ũrĩa wothe angĩhota gũthondeka ũkuruhanu ũcio, githĩ tiguo? Ũguo nĩ kuuga atĩ ũhoe mũhera kuuma ngoro kũrĩ mũndũ ũrĩa ũhĩtĩirie, na angĩkorũo nĩ mehia maritũ ũmwĩkĩte-rĩ, ũcarie ũteithio wa arori Akristiano. (Mat. 5:23, 24; Jak. 5:14, 15) Ma nĩ atĩ, ti ũndũ mũhũthũ kũhera mehia rĩrĩa tũhĩtĩirie mũndũ o na kana Ngai. Ĩndĩ-rĩ, twaruta “magongona” ta macio, tũcokagia ũkuruhanu witũ na Jehova na aarĩ na ariũ a Ithe witũ na tũkagĩa na thamiri theru. Tweka ũguo, tũmenyaga na ma atĩ njĩra ya Jehova nĩyo njĩra ĩrĩa njega biũ.
11, 12. (a) Magongona ma ũiguano moonanagia kĩĩ? (b) Magongona ma ũiguano marĩ na ũringanu ũrĩkũ ũthathaiya-inĩ mũtheru ũmũthĩ?
11 Magongona mamwe Watho-inĩ wa Musa maarĩ ma ũiguano. Moonanagia gũkorũo na thayũ hamwe na Jehova. Mũndũ ũrĩa warutaga igongona ta rĩu aagĩrĩirũo marĩ hamwe na famĩlĩ yake kũrĩanĩra nyama ĩyo ya igongona, kwahoteka thĩinĩ wa ĩmwe ya nyũmba cia kũrĩĩra hekarũ-inĩ. Mũthĩnjĩri Ngai ũrĩa wahorohagia nĩ aaheagwo gĩcunjĩ kĩa nyama, o ta ũrĩa athĩnjĩri Ngai arĩa angĩ maatungatagĩra hekarũ-inĩ maaheagwo. (Alaw. 3:1, 7:31-33) Mũruti wa igongona aarutaga arĩ na muoroto wa gũkenera ũkuruhanu mwega na Ngai. Mũruti ũcio, famĩlĩ yake, athĩnjĩri Ngai, o hamwe na Jehova nĩ ta maarĩanagĩra hamwe makenete, marĩ na thayũ.
12 Nĩ gĩtĩo kĩrĩkũ kĩnene gĩkĩrĩte kũnyita Jehova ũgeni na agetĩkĩra kũrĩanĩra nao na njĩra ya mũhaano? Hatarĩ nganja, mũnyitani ũgeni nĩ angĩarutire kĩndũ gĩake kĩrĩa kĩega makĩria nĩ ũndũ wa mũgeni ta ũcio wa gĩtĩo. Tondũ magongona ma ũiguano nĩ gĩcunjĩ kĩa ũrĩa ũhoro wa ma ũtariĩ ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Watho-rĩ, moonanagia atĩ arĩa othe meriragĩria gũkorũo na ũkuruhanu wa hakuhĩ na wa thayũ hamwe na Mũũmbi wao, no magĩe naguo kũgerera igongona inene rĩa ũkũũri rĩa Jesu. Ũmũthĩ, no tũkorũo na ũrata na Jehova tũngĩruta indo citũ na tũhũthĩre hinya witũ twĩyendeire ũtungata-inĩ wake.
MAGONGONA MARĨA NGAI ATETĨKAGĨRA
13, 14. Jehova aaregire igongona rĩrĩa Mũthamaki Saulu eendaga kũmũrutĩra nĩkĩ?
13 Ma nĩ atĩ, thĩinĩ wa Watho wa Musa magongona marĩa meetĩkĩrĩkaga nĩ Jehova, nĩ marĩa maarutagwo mũndũ arĩ na mwerekera na muoroto ũrĩa wagĩrĩire. O na kũrĩ ũguo, Bibilia yonanagia atĩ nĩ kũrĩ magongona mateetĩkagĩrũo nĩ Ngai. Nĩkĩ gĩatũmaga amarege? Rekei twarĩrĩrie maũndũ merĩ.
14 Mũnabii Samueli nĩ eerire Mũthamaki Saulu atĩ ihinda rĩa Jehova kũniina Aamaleki rĩarĩ ikinyu. Kwoguo, Saulu aagĩrĩirũo nĩ kũniina biũ rũrĩrĩ rũu rwa thũ o hamwe na mahiũ mao. Ĩndĩ, thutha wa ũhootani wake, Saulu nĩ eetĩkĩririe thigari ciake ihonokie Agagi, mũthamaki wa Aamaleki. Ningĩ Saulu nĩ aahonokirie mahiũ marĩa maarĩ mega mũno atĩ nĩguo amarutĩre Jehova igongona. (1 Sam. 15:2, 3, 21) Jehova eekire atĩa? Nĩ aaregire Saulu biũ nĩ ũndũ wa ũremi wake. (Thoma 1 Samueli 15:22, 23.) Tũreruta atĩa? Nĩguo magongona maitũ metĩkĩrĩke nĩ Ngai, no mũhaka twathĩkĩre watho wake.
15. Mĩthiĩre mĩũru ya Aisiraeli amwe arĩa maarutaga magongona hĩndĩ ya Isaia yoonanagia atĩa?
15 Thĩinĩ wa ibuku rĩa Isaia nĩ harĩ ngerekano ĩngĩ o ta ĩyo. Hĩndĩ ya Isaia, Aisiraeli nĩ maarutagĩra Jehova magongona. Ĩndĩ, mĩthiĩre yao mĩũru, ĩgĩtũma magongona mao maage gwĩtĩkĩrĩka. Jehova oririe ũũ: “Magongona macio mũndutagĩra maingĩ-rĩ, nĩ ma kĩ? . . . Nĩnjiganĩtwo nĩ mahaki ma njino ma ndũrũme, o na ngaiganwo nĩ maguta ma nyamũ cia gĩcegũ; ndikenagĩra thakame ya ndegwa, kana ya tũtũrũme, o na kana ya thenge. . . . Tigagai gũcoka kũrehe mahaki ma tũhũ; ũbumba no kĩndũ kĩa magigi harĩ niĩ.” Hihi thĩna warĩ ũrĩkũ? Ngai aamerire ũũ: “Hĩndĩ ĩrĩa mũrĩambararagia moko manyu na igũrũ, nĩndĩrĩmũhithaga maitho makwa ndige kũmuona; ĩĩ, ti-itherũ, hĩndĩ ĩrĩa mũrĩhoyaga mahoya maingĩ, ndirĩmũiguaga; amu moko manyu maiyũrĩtwo nĩ thakame. Wĩthambei mwĩtherie, mũgĩthengie ũũru wa ciĩko cianyu, ndige kũwona; tiganai na ũũru.”—Isa. 1:11-16.
16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wonanagia kana igongona nĩ rĩgwĩtĩkĩrĩka nĩ Ngai?
16 Jehova ndaakenagio nĩ magongona ma arĩa meehagia matekwĩrira. O na kũrĩ ũguo, nĩ eetĩkagĩra mahoya na magongona ma arĩa meerutanagĩria biũ gũtũũra kũringana na watho wake. Ũhoro wa ma ũrĩa warĩ thĩinĩ wa Watho nĩ wateithagia andũ ta acio kũmenya atĩ maarĩ ehia na nĩ maabataraga kuoherũo. (Gal. 3:19) Gũtaũkĩrũo nĩ ũndũ ũcio nĩ gwatũmaga amwe merire. O ũndũ ũmwe, mahinda-inĩ maya, nĩ twagĩrĩirũo kũmenya atĩ nĩ tũrabatara igongona rĩa Kristo, rĩrĩa kũna rĩrĩ na ũhoti wa gũtũhoroheria mehia. Tũngĩtaũkĩrũo nĩ ũndũ ũcio na tũkorũo na ngatho, Jehova nĩ ‘arĩkenagio’ nĩ magongona marĩa mothe tũrĩmũrutagĩra ũtungata-inĩ witũ.—Thoma Thaburi 51:17, 19.
ONANIA WĨTĨKIO HARĨ IGONGONA RĨA JESU!
17-19. (a) Tũngĩcokeria Jehova ngatho atĩa nĩ ũndũ wa igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu? (b) Nĩ kĩĩ tũkaarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?
17 Ũndũ mwega harĩ ithuĩ tũringithanĩtio na arĩa maatũũraga mbere ya Ũkristiano nĩ atĩ ithuĩ tũreyonera biũ maũndũ marĩa o moonaga marĩ “kĩĩruru” kĩa mĩoroto ya Ngai. (Ahib. 10:1) Mawatho megiĩ magongona maateithagia Ayahudi gũkũria mĩerekera ĩrĩa yagĩrĩire—ngatho cia kuuma ngoro, wendi wa kũmũrutĩra kĩrĩa kĩega biũ, na gũtaũkĩrũo nĩ bata wa ũkũũri, nĩguo makorũo na ũkuruhanu mwega na Ngai. Tũrĩ na gĩkeno tondũ Maandĩko ma Kĩgiriki ma Gĩkristiano, nĩ matũteithĩtie gũtaũkĩrũo atĩ kũgerera ũkũũri, Jehova nĩ akeeheria moimĩrĩro ma mehia tene na tene na ningĩ o na ũmũthĩ nĩ atũteithagia gũkorũo na thamiri theru maitho-inĩ make. Kaĩ igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu nĩ kĩheo kĩa magegania-ĩ!—Gal. 3:13; Ahib. 9:9, 14.
18 Ma nĩ atĩ, nĩ tũrabatara gũtaũkĩrũo makĩria nĩ igongona rĩa ũkũũri nĩguo tũgunĩke nĩrĩo. Mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: ‘Ũguo noguo watho watuĩkire o mũtũtwari wa gũtũkinyia gwĩ Kristo, nĩguo tũtuwo athingu nĩ ũndũ wa wĩtĩkio.’ (Gal. 3:24) No mũhaka wĩtĩkio ta ũcio ũkorũo na ciĩko. (Jak. 2:26) Nĩkĩo Paulo eekĩrire ngoro Akristiano a karine ya mbere arĩa maarĩ na ũmenyo wĩgiĩ Watho wa Musa mahũthĩre ũmenyo ũcio ũtũũro-inĩ wao. Na njĩra ya gwĩka ũguo, mĩthiĩre yao nĩ ĩngĩatwaranire na mawatho ma Ngai marĩa maarutaga andũ.—Thoma Aroma 2:21-23.
19 O na gũtuĩka Akristiano mahinda-inĩ maya matirĩ rungu rwa Watho wa Musa-rĩ, no mũhaka marutage magongona maretĩkĩrĩka nĩ Jehova. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ kĩarĩrĩirie ũrĩa tũngĩka ũguo.
[Ciũria cia wĩruti]
[Mbica karatathi ka 18]
[Mbica karatathi ka 19]
Maũndũ marĩa Jehova endaga ndungata ciake ciĩke gũtirĩ hingo macenjagia
[Mbica karatathi ka 20]
Hihi wee ũngĩarutĩire Jehova nyamũ ĩrĩkũ?
[Mbica karatathi ka 21]
Arĩa marutaga magongona metĩkĩrĩku harĩ Jehova nĩ meetĩkagĩrũo nĩwe
