Onda li handi pundukifwa konghedi yavamwe yokudjala nokuliwapeka

EHOKOLOLO LA-EILEEN BRUMBAUGH

ONDA putukila meitavelo lo-Old Order German Baptist Brethren, la faafana neitavelo lo-Amish naMennonite. Ongudu yo-The Brethren oya hovela moGermany momudo 1708, ya li tai kwafele mokupapudula ovanhu pamhepo moPietism. O-The Encyclopedia of Religion oya ti kutya O-Pietism oya li unene ya “lalakanena okukwafela ovanhu ava va pumbwa eendjovo devaengeli laKristus.” Elalakano olo ola ningifa ongudu oyo i hovele oikonga yokutuma ovatumwa moilongo i lili noku lili.

Mo 1719, okangudu kanini ka li ke kwetelwe komesho kuAlexander Mack, oka li ke uya konhele oyo hai ifanwa paife Pennsylvania, moUnited States. Okudja opo opa ka totwa eengudu dimwe vali, nakeshe imwe oya li i lilile. Ongudu keshe oya li ya itavela omahongo aAlexander Mack, she likolelela konghedi omo ve a uda ko. Okangeleka ketu oka li ke na ovanhu 50. Otwa li unene twa teelelwa tu leshe Ombiibeli nokudulika komatokolo opambelewa oilyo yongeleka.

Ovapambele vetu ova kala meitavelo olo neenghedindjikilile dalo, fiyo twa ninga omapupi atatu. Onda li nda ya mongeleka oyo, ndele handi shashwa eshi ndi na omido 13. Onda putuka nda itavelifwa kutya osha puka okukala ile okulongifa otuwa, embakumbaku, ongodi, ile nokuli oradio, nakeshe tuu oshikwaelektronika. Ovakainhu ova li ve na okudjala paunafangwa, nokatwa li tu na okukulula eexwiki detu, ile okukala inatu djala sha komitwe. Ovalumenhu ova li ve na okukala ve na eendjedi. Okukala tuhe fi oshitukulwa shounyuni oshe tu diladilifa kutya osha kwatela mo okuhadjala oikutu yomoode, okulifeweka moshipala, ile okudjala oikwailanda, molwaashi otashi ulike elinenepeko loulunde.

Otwa li twa hongwa tu kale twa fimaneka Ombiibeli, oyo twa li twa tala ko i li oikulya yetu yopamhepo. Ongula keshe fimbo inatu lya oshuumbululwa, otwa li hatu ongala moseti, nokupwilikina kutate eshi ta lesha etukulwa mOmbiibeli nokuninga omatyekosha aasho a lesha. Opo nee tate okwa li ha ilikana, fye atushe ohatu tu eengolo. Lwanima, meme oha ka endulula mo nEindilo lOmwene wetu. Onda li handi kala nda teelela nodjuulufi kelongelokalunga letu longula, eshi oukwaneumbo aushe tau uya pamwe, nokuyandja elitulemo koinima yopamhepo.

Otwa li kofaalama i li popepi naDelphi, moIndiana, omo twa li tu na oikunomwa ihapu. Otwa li hatu i tulike konghambe nomokatemba i ye kodoolopa, ndele hatu ke i landifa momapandavanda, ile eumbo neumbo. Otwa li tu udite kutya oilonga idjuu oi li oshitukulwa shokulongela Kalunga kwetu. Onghee hano, otwa li hatu yandje elitulemo kuyo, kakele kOsoondaxa, omo twa li tuhe na okulonga “oilonga oyo ya kelelwa okulongwa mosoondaxa.” Ashike omafimbo amwe, otwa kala hatu yandje unene elitulemo koilonga yetu yomofaalama, naasho osha li hashi shi ningifa shidjuu okudiinina etaleko letu loinima yopamhepo.

Ohombo noukwaneumbo

Mo 1963, eshi nda li ndi na omido 17, onda li nda hombolwa kuJames, oo naye e li oshilyo sho-Old Brethren. Okwa li e na eitavelo la kola mo-Old Brethren la fa ashike looinakulululwa. Atushe otwa li twa halelela okulongela Kalunga, notwa li twa itavela kutya eitavelo letu olo ashike ongeleka yashili.

Mo 1975, otwa li tu na ounona vahamano, nomo 1983, okamona ketu okatiheyali, noko kaxuuninwa, oka ka dalwa. Otwa li ashike tu na okakadona kamwe kedina Rebecca. Otwa li hatu longo noudiinini, hatu longifa oimaliwa inini, nokukala nonghalamwenyo i li paunafangwa. Otwa li hatu kendabala okufindila omafinamhango Ombiibeli onhumba mounona vetu, oo nafye twa hongwa kovadali vetu nokuvamwe vomelongelokalunga lo-Old Brethren.

Eholokepo lokombada ola kala la fimanenena keitavelo lo-Brethren. Otwa li tu udite kutya, ngeenge kape na oo ha mono momutima, onghedi oyo omunhu ha djala oyo hai ulike kutya okwa tya ngahelipi momutima. Onghee hano, ngeenge omunhu okwa feweke unene eexwiki daye, osha li sha talika ko kutya oku na ounhwa. Ngeenge omunhu okwa djala oshikutu shi na omavala mahapu, nasho osha li euliko kutya oku na ounhwa. Omafimbo amwe, oinima oyo oya li hai hekula Omishangwa.

Oshimoniwa shi na sha nodolongo

Momukokomoko wo 1960, mumwaina womushamane wange, wedina Jesse, oo naye a putukila meitavelo lo-Old Brethren, okwa ka tulwa modolongo. Fimbo e li mo, okwa shakena mo nEendombwedi daJehova odo nado di udite kutya okuya moita itashi tu kumwe nomafinamhango Ombiibeli. (Jesaja 2:4; Mateus 26:52) Jesse okwa li ha hafele eenghundafana dOmbiibeli nEendombwedi, nokwa li ha konenene omaukwatya ado. Konima eshi a konakona shihapu kombinga yOmbiibeli, okwa ninginifwa e li umwe womEendombwedi daJehova, osho sha li she tu kumwifa.

Jesse okwa li ha lombwele omushamane wange oinima oyo e li honga. Okwa li yo a unganeka opo James a kale ha mono oshifo shOshungonangelo noshaKala oupafi!. Okulesha oifo oyo okwa ningifa James a kale e na ohokwe mOmbiibeli. Molwaashi James okwa kala a halelela okulongela Kalunga, ashike okwa kala e wete e li kokule naYe, okwa li e na ohokwe mukeshe osho tashi dulu oku mu ehenifa popepi naKalunga.

Ovakwatelikomesho vetu ova li have tu ladipike tu leshe oifo yopalongelokalunga yaAmish, yo-Mennonites nosho yo yeitavelo lo-Old Brethren, nonande omalongelokalunga oo otwa li twe a tala ko e li oshitukulwa shounyuni. Tate okwa kala e tonde Eendombwedi neenghono. Okwa li e udite kutya katu na okulesha nandenande Oshungonangelo nosho yo Kala oupafi! Onghee hano, onda li handi kala nda eta onghenda ngeenge handi mono James te i lesha. Onda li nda tila kutya, pamwe ota itavele omahongo a puka.

Ashike James okwa kala a limbililwa omahongo amwe a-Old Brethren, oo a li e wete kutya otaa kondjifafana nOmbiibeli, ngaashi olo tali ti kutya okulonga oilonga oyo ‘ihe na okulongwa mOsoondaxa’ enyono. Pashihopaenenwa, O-Old Brethren ohai hongo kutya, osha pitikwa okunwefa oshimuna shoye mOsoondaxa, ashike inashi pitikwa okududa po omwiidi poikunomwa. Ovakwatelikomesho kava li va dula oku mu pa etomheno lopaMishangwa li na sha nomhango oyo. Mokweendela ko kwefimbo, naame onda ka hovela okulimbililwa omahongo a tya ngaho.

Molwaashi nghee twa dja otwa kala twa itavela kutya ongeleka yetu oyaKalunga, notu shii kutya oshike tashi ke tu hanga ngeenge otwa di mo, otwa li twa mona shidjuu okudja mo mo-Old Brethren. Ashike, eliudo letu kala li tali tu pitike tu kale melongelokalunga olo tu wete kutya ihali dulika lela kOmbiibeli. Onghee, mo 1983, otwa li twa shanga ombapila tai yelifa omatomheno kutya omolwashike hatu di mo, notwa li twe va lombwela kutya ombapila nai leshelwe eongalo. Opo nee, otwa ka kondwa mo muvo.

Okukonga elongelokalunga lashili

Okudja opo, otwa li twa hovela okukonga elongelokalunga lashili. Otwa li hatu kongo elongelokalunga eli li na omakanghameno, hali imike oiimati oyo hali hongo ovanhu va ulike. Shotete, katwa li tu na ohokwe nandenande melongelokalunga hali kufa ombinga moita. Fiyo opopo, otwa li hatu nanenwa natango kelongelokalunga olo hali djala oikutu inai shangwa noinai fanekwa sha, molwaashi otwa li tu udite kutya onghalamwenyo i li paunafangwa noikutu inai fanekwa sha, ohai ulike kutya elongelokalunga ka li fi oshitukulwa shounyuni. Mo 1983 fiyo 1985, otwa li twa kufa efimbo tu endaende moshilongo, hatu konakona omalongelokalunga okudja kulimwe hatu i kulikwao, o-Mennonites, o-Quakers nosho yo makwao oo haa djala oikutu inai fanekwa sha.

Pefimbo opo Eendombwedi daJehova oda li de uya pofaalama yetu oyo i li popepi naCamden, moIndiana. Otwa li twa pwilikina, ashike otwa li twe di lombwela di longife ashike Ombiibeli yo-King James. Onda li nda fimaneka omufika wavo wokuhakufa ombinga moita. Ashike osha li shidjuu kwaame okupwilikina kudo, molwaashi ngeenge kadi wete sha pumbiwa okuyooloka ko kounyuni, mokudjala oikutu inai fanekwa sha, onda li ndi wete kutya, itashi shiiva odo di kale elongelokalunga lashili. Onda li ndi wete kutya, ounhwa oo wa ningifa ovanhu va kale hava djala inave tu fa. Onda li nda itavela kutya, oinima ngaashi omaliko, oyo hai ningifa omunhu a kale e na ounhwa.

James okwa li a hovela okuya kOlupale lOuhamba lEendombwedi daJehova, nokwa li ha i nounona vetu vamwe voumati. Osho osha li sha handula nge. Omushamane wange okwa li ha ladipike nge tu ye naye, ashike onda li nda anya ko. Opo nee efiku limwe okwa lombwela nge a ti: “Nonande ito ka itavela omahongo avo aeshe, inda ashike u ka tale eshi hava ungaungafana.” Osho okwa li a hala oku shi mona.

Xuuninwa, onda ka tokola ndi ye naye, ashike onda li handi ka kala nda lungama. Onda li nda ya mOlupale lOuhamba noshikutu shange inashi fanekwa sha, nokambale komutwe. Ovanamati vetu vamwe ova ya ko ve li eemhadi kombada, noikutu yavo inai fanekwa sha. Ashike Eendombwedi oda li de tu tambula ko noda ungaunga nafye pahole. Onda li handi lipula kutya, ‘Twa yooloka ko ngoo ngeno kuvo, ndele ove tu tambula ko ashike.’

Onda li nda hokwa lela eenghedi dado dopahole, ashike onda li natango nda tokola ndi kale ngoo hai tale nawa. Kanda li nda fikama pefimbo lokufikama, noinandi imba omaimbilo avo. Konima yokwoongala, onda li handi pula omapulo mahapu, handi va pula kombinga yoinima imwe oyo hava ningi, nohandi diladila kutya kai li mondjila, ile kombinga yomishangwa dimwe eshi tadi ti. Nonande kanda li handi pula nondjele, keshe umwe okwa li a nyamukula nge ta ulike kutya oku na ko nasha. Onda li yo nda pandula, molwaashi, ngeenge onda pula ovanhu va yoolokafana epulo la faafana, ohava nyamukula oinima tai tu kumwe. Omafimbo amwe ova li hava shangele nge enyamukulo, naasho osha li hashi kwafele nge ndi ke li konakone ame mwene lwanima.

Mo 1985, oukwaneumbo wetu owa li wa ya koshoongalele shEendombwedi daJehova, ko-Memphis, moTennessee, tu ka tale ashike. James okwa li natango e na eendjedi notwa li twa djala oikutu yetu inai fanekwa sha nande. Pefimbo lefudepo, otwa kala hatu popifwa kuvahapu. Otwa li twa nanwa kohole, kelitulemo olo twa ulikilwa, nokwaashi twa tambulwa ko. Otwa li twa kuminwa oukumwe wavo, molwaashi kashi na nee mbudi kutya oto ka ongala peni, ehongo lavo ola faafana ashike.

James okwa li e linyengifwa kohole yEendombwedi daJehova, ndele ta tambula ko ekonakonombiibeli. Okwa li ta konenenene keshe shimwe, nokwa li a hala okushilipaleka osho a li te lihongo. (Oilonga 17:11; 1 Ovatessalonika 5:21) Mokweendela ko kwefimbo, James okwa ka kala e udite kutya okwa mona oshili. Ashike, ame onda li ndi udite nda teyauka komutima. Onda li nda hala okuninga osho sha yuka, ashike kanda li nda hala ‘omoode,’ ndi talike ko omukwaunyuni.” Oshikando shotete nda ya pekonakonombiibeli, onda li ndi na Ombiibeli yo-King James Version nosho yo o-New World Translation. Onda li nda shilipaleka ovelishe keshe mEembibeli adishe, ndi shilipaleke kutya itandi pukifwa.

Osho sha kwafela nge ndi kale nda tomhwa.

Eshi twa kala hatu konakona Ombiibeli nEendombwedi, otwe lihonga kutya, Tate yetu womeulu, oKalunga umwe, ndele ke fi Kalunga katatu muumwe nosho yo kutya fye vene ofye eemwenyo ndele katu na omwenyo ihau fi. (Genesis 2:7; Deuteronomion 6:4; Hesekiel 18:4; 1 Ovakorinto 8:5, 6) Otwe lihonga yo kutya, oheli ombila omo hamu i ovafi aveshe, ndele kai fi onhele yokuhepekela ovanhu momundilo. (Job 14:13; Epsalme 16:10; Omuudifi 9:5, 10; Oilonga 2:31) Okulihonga kombinga yoheli okwa li oshinima shididilikwedi, molwaashi o-Old Brethren kaya li tai tu kumwe shi na sha neityo layo.

Ashike, onda li nda limbililwa natango, molwaashi kanda li ndi wete Eendombwedi tadi dulu okukala odo elongelokalunga lashili, ngeenge ondi udite di li natango oshitukulwa shounyuni. Onda li ndi wete kutya, okudjala oinima inai fanekwa sha, osho sha pumbiwa, ashike do kada li hadi ningi ngaho. Ashike pefimbo opo tuu opo, onda li ndi wete kutya, odo tadi wanifa po oshipango shaJesus shokuudifila ovanhu aveshe onghundana iwa yOuhamba. Onda li ndi udite nda ngwangwana! — Mateus 24:14; 28:19, 20.

Pefimbo olo lidjuu, ohole yEendombwedi oya kwafela nge ndi twikile nomapekapeko ange. Eongalo alishe ola li la tambula ko oukwaneumbo wetu. Eshi oilyo yeongalo ya kala hai ende peumbo letu, hai uya i lilandife omashini, ile omai, molwaashi ya hala oku tu talela po, otwa ka mona shili kutya ove li lela ovanhu vawa. Ovanhu kava li va hauluka eumbo letu molwaashi hatu konakona Ombiibeli nEendombwedi. Ponhele yaasho, ovanhu meongalo kava li have tu kala kokule, ova li alushe have uya mo ve tu popife. Otwa li lela twa pumbwa omhito ya tya ngaho opo tu shiive nawa Eendombwedi daJehova, notwa li twa pandula eshi va ulika kutya ove na ko nasha nafye nove tu hole.

Eendombwedi domeongalo lopopepi nafye hado ashike da li di na ko nasha nafye. Fimbo handi kondjo noshinima shokudjala nokuliwapeka, onda ka talelwa po kOndombwedi yaJehova yedina Kay Briggs, ya dja keongalo lopopepi, oyo i hole okudjala paunafangwa, noya hoolola iha kale ha i lifeweke moshipala. Onda li nde mu ikilila diva, nonda li handi kundafana naye nda manguluka. Efiku limwe onda ka talelwa po vali kuLewis Flora, oo naye a putukila melongelokalunga ha li djala oinima “inai fanekwa sha.” Okwa li a mona koshipala shange kutya ondi na omalimbililo, ndele ta shangele nge onhumwafo yomapandja omulongo, ta kendabala okuhekeleka nge. Olune laye ola kwenifa nge, nonda li handi lesha onhumwafo yaye luhapu.

Onda li nda pula omupashukilishikandjo, Omumwatate O’Dell, a yelifile nge Jesaja 3:18-23 na 1 Petrus 3:3, 4. Onda pula nda ti: “Mbela eevelishe odo itadi ulike kutya, omidjalo inadi fanekwa sha, odo da pumbiwa, opo tu hafife Kalunga?” Okwa li a tomhafana naame ta ti: “Mbela okudjala embale komutwe osha puka? Okupandwa okwa puka?” Mo-Old Brethren, otwa li hatu pande eexwiki doukadona vanini, ovakainhu ohava djala omambale. Onda li ndi wete okuhatwa kumwe kwasho, nonda li yo nda pandula elididimiko lomupashukilishikandjo nolukeno laye.

Kanini nakanini, onda ka enda handi tomhwa lela, ashike, opa li natango oshinima shimwe tashi piyaaneke nge neenghono, eshi ovakainhu hava kulula eexwiki davo. Ovakulunhuongalo Ovakriste ova li va tomhafana naame kutya, eexwiki dovakainhu vamwe ihadi kulu di ninge dile, ofimbo dimwe hadi kulu ndele tadi ningi lela dile. Mbela osho osha ningifa eexwiki dimwe di kale da fimana di dule dikwao? Ova li yo va kwafela nge ndi mone onghandangala oyo eliudo hali dana mokudjala nokuliwapeka, nova li va pa nge omauyelele amwe ndi ke a leshe keumbo.

Okukatuka metwokumwe naasho twe lihonga

Otwa li hatu kongo oshiimati shimwe notwe shi mona. Jesus okwa ti: “Kungaho, ovanhu aveshe otava ka shiiva kutya nye ovahongwa vange ngeenge mu holafane.” (Johannes 13:35) Otwa li twa tomhwa kutya Eendombwedi daJehova odo hadi ulike ohole yashili. Ashike nande ongaho, osha li ngoo tashi ngwangwaneke kovana vetu vavali ovo va kula, Nathan naRebecca, molwaashi ova kala va tambula ko eitavelo lo-Old Brethren nomo va shashelwa. Lwanima, ove ke linyengifwa koshili yOmbiibeli oyo hatu kundafana navo nosho yo ohole oyo va ulikilwa kEendombwedi.

Pashihopaenenwa, Rebecca, okwa kala alushe a hala okukala e na ekwatafano liwa naKalunga. Okwa li a mona shipu okwiilikana kuye eshi a shiiva kutya iha kala a nuna eenghatu domunhu, ile onakwiiwa yaye kutya otai ka kala ya tya ngahelipi. Okwa li yo a ehena popepi naKalunga eshi a shiiva kutya ponhele yokukala e li oshitukulwa shOukwatatu, osho shidjuu okuuda ko, oku li omunhu wolela, oo ta dulu okuhopaenena. (Ovaefeso 5:1) Okwa li a hafa eshi a shiiva kutya ka li e na okuhopaenena onghedi yoshikulushonale yomoKing James Version ngeenge ta popi naye. Eshi e lihonga oiteelelwa yaKalunga i na sha neilikano nosho yo elalakano laye lopehovelo li na sha novanhu va kale moparadisa kombada yedu, okwa ka kala e udite a ehena popepi nOmushiti waye. — Epsalme 37:29; Ehololo 21:3, 4.

Omaufembanghenda oo atushe hatu hafele

Fye naJames, novana vetu vatano, Nathan, Rebecca, George, Daniel naJohn, otwa li twa ninginifwa tu li Eendombwedi daJehova mo 1987. Harley okwa ninginifwa mo 1989, na Simon omo 1994. Oukwaneumbo wetu aushe owa kala tau longo nelitulemo oilonga oyo Jesus Kristus a pa ovashikuli vaye va longe, oilonga yokuudifa onghundana iwa yOuhamba waKalunga.

Ovanamati vetu vatano ava va kula, Nathan, George, Daniel, John naHarley nosho yo omonakadona wetu Rebecca, aveshe ova longa koshitaimbelewa sha-U.S. shEendombwedi daJehova. George natango oko ta longo, a ninga ko paife omido 14, na Simon, oo a mana ofikola mo 2001, okwa ninga oshilyo shOkomitiye yoshitaimbelewa. Ovanamati vetu aveshe vamwe ove li ovakulunhuongalo, ile ovayakuliongalo momaongalo Eendombwedi daJehova. Omushamane wange oku li omukulunhuongalo meongalo la-Missouri, naame ohandi kala nde lipyakidila moukalele.

Paife otu na ovatekulu vatatu, Jessica, Latisha, naCaleb, notwa hafa okumona ovadali vavo tava findile muvo ohole yokuhola Jehova momitima davo, fimbo vanini. Tu li oukwaneumbo, otwa hafa eshi Jehova e tu nanena kuye, nokwe tu kwafela tu shiive edina laye, okupitila mohole oyo hai ulikwa koshiwana shaye.

Ohatu kala twa etela onghenda ovo va halelela okuhafifa Kalunga, ashike eliudo lavo ola nwefwa mo komudingonoko wavo, ponhele yokunwefwa mo kOmbiibeli. Otwe lineekela kutya kashiimba navo otava ka mona ehafo olo tu na paife, eshi hatu i eumbo neumbo, hanoilikolomwa yomomapya, ndele onetumwalaka li na sha nOuhamba waKalunga, noinima ikumwifi oyo tau ka wanifa po. Ohandi kengele alushe omahodi ngeenge handi diladila kelididimiko olo la ulikwa kovanhu ovo va humbata edina laJehova!

[Omafano pepandja 19]

Eshi nda li ndi na omido heyali lwaapo, nokonima eshi nda kula

 [Efano pepandja 20]

James, George, Harley naSimon, va djala omidjalo inadi fanekwa sha

 [Efano pepandja 21]

Efano lange, handi twala oilikolomwa yomepya komatala, nola li la holoka moshifokundaneki shomoshilongo shetu

[Odjo yefano]

Journal and Courier, Lafayette, Indiana

 [Efano pepandja 23]

Oukwaneumbo wetu kunena