Paife onda mona enyamukulo kutya omolwashike pe na okuhenouyuki

ONDJOKONONA YAURSULA MENNE

Nghee nda dja, onda kala nda hala okumona ovanhu aveshe tava ungwaungwa navo pauyuki noshi fike pamwe. Ehalo la tya ngaho ola li nokuli la etifa ndi tulwe modolongo kOndowishi lokOushilo, pefimbo lOukomonisi. Eshi nda li oko, oko ashike nda ka mona kutya omolwashike pe na okuhenouyuki. Handi uya ndi mu kufile ko.

ONDADALWA mo 1922, modoolopa i li moGerman yedina Halle, oyo i na ondjokonona i dule peedula 1 200. Halle, osho shi li eekilometa 200 lwaapo kouningininondonga waBerlin, osha li ondingandinga yeitavelo lOvaprotestante. Ondenge yange yedina Käthe, oya dalwa mo 1923. Tate okwa li moukwaita, ofimbo meme a li omwiimbi.

Tate oye a ningifa nge ndi kale nda halelela okuyukifa okuhenouyuki. Eshi a dja mo moukwaita, okwa landa ofitola. Molwaashi eekastoma daye dihapu oda li da hepa, okwa li he di pe oinima meendjo omolwonghenda. Ashike oukwatya wa tya ngaho owa mbangolotifa ongeshefa yaye. Oshimoniwa shatate osha li shi na okuhonga nge kutya okukondjifa okuhefike pamwe nokuhenouyuki okudjuu neenghono nokwa kitakana. Ashike ngeenge u li omunyasha, oho kala u na oipyayodiva, wa halelela oinima i yukifwe diva.

Onda fyuulula oshitalenti kumeme, eshi e tu honga omusika, okwiimba nokundanisha fye naKäthe. Eshi nda li okaana, onda li omuhafi nonda lungulukwa, notwa li hatu hafele onghalamwenyo fye naKäthe, fiyo omo 1939.

Opa li pa holoka onghalo itilifa

Eshi nda mana ofikola yopedu, onda li nda ya kofikola yokundanisha, oko nde lihonga ondanisha (yokuulika omaliudo), hai ifanwa Ausdruckstanz, ya li hai hongwa kuMary Wigman. Oye a tota po oludi londanisha oyo, oyo hai ndanishwa omunhu ta ulike omaliudo aye mokundanisha. Onda li yo nda hovela okufaneka omafano. Onghee, onda kala nda hafa okudja kounyasha nonda tunhukwa okulihonga. Opo nee mo 1939, omwa li mwa tukuluka Oita Itivali yOunyuni. Onda li yo nda dengwa pomutima eshi tate a fya ko-TB mo 1941.

Oita oya li oshinima shitilifa. Nonande onda li ndi na eedula 17, eshi oita ya hovela, onda li ndi wete kutya ounyuni owa pwiduka. Ovanhu vahapu, ovo va li ve li nawa, ova li va kwatwa ko komitotolombo daNazi. Opa li pa holoka vali oluhepo, efyo nokunyonwa po kwoinima. Eumbo letu ola li la ningilwa oushada koboma, novapambele vange vahapu ova dipawa pefimbo loita.

Eshi outondwe wa li wa tya po xwepo mo 1945, ame nameme naKäthe, otwa li natango koHalle. Ndele pomhito opo, onda li nda hombolwa ndele handi mono okaana kokakadona, ashike ohombo yetu kaya li tai ende nawa. Otwa li twa topoka nomushamane wange, onghee onda li ndi na okulonga ndi lifile oshisho nosho yo okaana kange, nonda li handi longo oilonga yokundanisha nokufaneka.

Konima yoita, Germany osha li sha tukulwa moitukulwa ine, nomodoolopa omo twa li oya li moshitukulwa tashi pangelwa kuSoviet Union. Onghee, atushe otwa li tu na okwiikilila epangelo lOukomonisi. Mo 1949, oshitukulwa shetu shaGermany, osho luhapu sha li hashi ifanwa East Germany, osha li sha ninga Orepablika yoPaudemokoli yaGerman.

Onghalamwenyo koshi yepangelo lOukomonisi

Meedula omo, meme okwa ka kwatwa komukifi, nonda kala handi mu file oshisho. Onda li handi longo mombelewa, handi longele epangelo. Lwopokati opo, onda li nda shakeneka omunafikola oo a li ta kendabala okuyandja elitulemo kokuhenouyuki kumwe oko kwa li taku longwa. Pashihopaenenwa, omunyasha umwe okwa li a anyenwa okumona ehongo kounivesti molwaashi xe okwa li oshilyo shongudu yaNazi. Onda li ndi shii nawa omunafikola oo, molwaashi otwa li hatu shiki omusika pamwe. Onda li nde lipula kutya, ‘Omolwashike oye e na okumona oixuna, omolwoinima oyo ya ningwa kuxe?’ Onda li nda pwila mo mokuholola omadiladilo nonda li nda tokola oku shi ninga pamwe navamwe moipafi. Pomhito imwe, onda li nokuli nda nateka oumbapila pondje yetungo lomhangu yomoshitukulwa.

Omolwokukala nda hala okuyukifa oinima, onda li yo nda handukifwa keenhumwafo dimwe odo nda li ndi na okutopatopa ndi li hamushanga wOkomitiye yOmbili yomOshitukulwa. Pomhito imwe, Okomitiye oyo oya li ya unganeka okutuma omitotolombo dOukomonisi komushamane umwe womunamido a li ha di koWest Germany, opo a kale a fa ta fekafekwa. Onda li nda handuka neenghono eshi omushamane oo a li ta ungaungwa naye monghedi youkengeleledi, ndele handi holeke eembapila odo mombelewa. Onghee, ouyelele oo inau tumwa vali.

Omunhu oo kwa li taku tiwa kutya okwa nyika oshiponga okwa kwafela nge ndi kale ndi na eteelelo

MuJuni, 1951, mombelewa yange omwa li mwe uya ovalumenhu vavali, ndele tava ti: “Ohatu ku kwata po.” Ova twala nge kodolongo yedina Roter Ochse, ile Ongobe Itilyana. Eshi pa pita odula, onda li nda monika ondjo kutya ondi li omhinge nepangelo. Omunafikola umwe okwa kengelela nge mokulombwela opolifi yomonanguwi kutya onda kufile ombinga mekangha handi longifa oumbapila. Oshikoya osho kasha li pauyuki molwaashi kapa li oo a yandja elitulemo kwaasho nda popya, handi lipopile. Onda li nda tokolelwa eedula hamano modolongo. Pefimbo opo, onda li handi yahama, ndele handi tulwa moshipangelo shomodolongo, mu na ovakainhu vamwe 40 lwaapo. Eshi nda mona ovanhu ovo inava hafa nandenande, onda li nda hovela okungwangwana. Onda li nda ya pomuvelo, ndele handi u denge neengonyo.

Omunangeli wodolongo okwa li a pula a ti: “Owa hala shike?”

Onda li nda ingida nda ti: “Nandi dje mo omu!” “Tulei nge aame andike ngeenge otashi shiiva, ashike kufeni nge mo omu!” Kali a yandja elitulemo kwaasho nda pula. Diva konima yaasho, onda li nda didilika omukainhu umwe a yooloka ko kuvakwao. Omesho aye okwa li taa ulike kutya oku na ombili yokomutima, onghee onda li nda kala omutumba puye.

Okwa li a lombwela nge oshinima sha kumwifa nge a ti: “Ngeenge owa kala omutumba popepi naame, kala wa lungama.” Opo nee okwa weda ko a ti: “Vamwe ohava diladila kutya ame omunhu a nyika oshiponga molwaashi ondi li Ondombwedi yaJehova.”

Pefimbo opo, kanda li ndi shii kutya Eendombwedi daJehova oda li da talwa ko di li ovatondi vEpangelo lOukomonisi. Ashike osho nda li ndi shii kombinga yado oshosho kutya vavali vomOvakonakoni vOmbiibeli (ngaashi Eendombwedi da li da shiivika nale) ova li hava talele po tate pandjikilile eshi nda li okaana. Ohandi dimbuluka nokuli tate a tile: “Ovakonakoni vOmbiibeli ove li mondjila!”

Onda li nda lila nokukala ndi udite nda pepelelwa okushakeneka omukainhu oo omuholike, wedina Berta Brüggemeier. Onda li nda lombwela omukainhu oo nda ti: “Alikana, lombwele nge kombinga yaJehova. Okudja opo, otwa kala hatu kala pamwe efimbo lihapu, naluhapu otwa li hatu kundafana kombinga yOmbiibeli. Onda li nde lihonga oinima ihapu, ngaashi kutya, Kalunga kashili, Jehova, oKalunga oo e na ohole, omuyuki nomunambili. Onda li yo nde lihonga kutya ota ka xulifa po owii aushe oo wa etifwa kovakolokoshi nokovakwanyanya. Epsalme 37:10, 11 otali ti: “Ngeenge pa pita okafimbo kaningholi, omuhenakalunga ita kala po vali, . . . Ndelenee ovananheni vo otava ka fyuulula edu, ndele tava ka hafela ombili inene.”

Onda li nda mangululwa ndele handi i nodila ko-West Germany

Onda li nda mangululwa mo 1956, konima eshi nda kala eedula di dule punhano modolongo. Konima yomafiku atano okudja eshi nda mangululwa, onda li nda dja mo onhapo mOrepablika yoPaudemokoli yaGerman ndi ka kale ko-West Germany. Pefimbo opo onda hangwa ndi na ounona vavali voukadona, Hannelore naSabine, nonda li nda ya pamwe navo. Otwa li twa teya ohombo fimbo twa li oko, nonda li nda shakeneka vali Eendombwedi. Eshi nda li handi konakona Ombiibeli, onda li nda didilika kutya ondi na okuninga omalunduluko mahapu, opo onghalamwenyo yange i kale metwokumwe nomifikamhango daJehova. Onda li nda ninga omalunduluko oo, ndele handi ninginifwa mo 1958.

Lwanima, onda ka hombolwa vali, nopomhito ei, onda li nda hombolwa kOndombwedi yaJehova, yedina Klaus Menne. Ohombo yetu naKlaus oya kala tai ende nawa, notwa mona naye ounona vavali, Benjamin naTabia. Shinyikifa oluhodi, Klaus okwa fya pa pita omido 20 lwaapo moshiponga, nokudja opo onda kala omufiyekadi fiyo opaife. Ashike ohandi hekelekwa neenghono keteelelo lenyumuko, molwaashi ondi shii kutya oonakufya otava ka nyumunwa va ka kale nomwenyo mOparadisa kombada yedu. (Lukas 23:43; Oilonga 24:15) Onda hekelekwa yo neenghono eshi ounona vange aveshe vane tava longele Jehova.

Ohandi pandula eshi nda konakona Ombiibeli, nonde lihonga kutya Jehova oye ashike ta dulu okuyukifa oinima paushili. Mepingafano novanhu, oha didilike eenghalo detu adishe nosho yo onakudiwa yetu, oinima oyo luhapu ihai kala i shiivike kovanhu. Eshiivo la denga mbada la tya ngaho ola kwafela nge ndi kale ndi na ombili paife, unene tuu ngeenge ndi wete okuhenouyuki, ile handi ku ningilwa. Omuudifi 5:8 ota ti: “Ngeenge to mono ohepele tai fininikwa neyukifo nouyuki tau lyatwa moshilongo, oshinima osho ino shi kuminwa; osheshi ou omunenenhu ota nangelwa komunenenhu mukwao, e mu dule, ndele aveshe vavali tava nangelwa kuvakwao ve va dule.” Osha yela kutya oo ‘e va dule’ oye Omushiti wetu. Ovaheberi 4:13 otava ti: “Aishe oi li poluhaela noi wetike filufilu kwaao hatu ke lihokolola kuye.”

Okutala komido di dule 90 lwaapo da pita

Ovanhu omafimbo amwe ohava pula nge kutya osha li ngahelipi okukala koshi yepangelo laNazi nosho yo lOukomonisi. Onghalamwenyo kai na apa ya li ipu. Omapangelo aeshe oo opavali nosho yo omaludi aeshe omapangelo opanhu, otaa koleke oushili oo kutya ovanhu itava dulu okulipangela vovene. Ombiibeli oya popya oshili eshi ya ti: “Omunhu ta pangelele mukwao omupya.” — Omuudifi 8:9.

Eshi nda li omunyasha nondihe na owino, onda li nda teelela ovapangeli vopanhu va yukife oinima, ndele paife onde lihonga shihapu. Omushiti wetu oye ashike ta dulu okuyukifa oinima, note ke shi ninga eshi ta ka hanauna po oukolokoshi aushe nokutula po Omona waye, Jesus Kristus, oye a pangele ombada yedu, molwaashi oha pitifa alushe komesho ouwa wavamwe. Ombiibeli oya popya shi na sha naJesus ya ti: “Ou hole ouyuki nou tonde okuhenouyuki.” (Ovaheberi 1:9) Onda pandula neenghono eshi Kalunga a nanena nge kOhamba oyo ya denga mbada noiyuki, nonda hala oku ka kala koshi yepangelo layo fiyo alushe.

[Efano pepandja 23]

Ndi li novanakadona vange, Hannelore naSabine, konima eshi twa fika mo-West Germany

[Efano pepandja 23]

Kunena, ndi li nomonamati wange Benjamin, nomukulukadi waye Sandra