Nga Una ye Mwanda Ulembi Fwanga?

NGA VENA ye zingu kunima lufwa? E kiuvu kiaki kitokanesang’o wantu se tuka mazunda ma mvu. Tuka kolo, wantu muna yintwadi yawonso bebadikanga e diambu diadi yo kwikila dio mu mpila zayingi.

Muna zunga yawonso ya Pacífico, Polinésia, Melanésia ye Micronésia ndonga ya wantu bekwikilanga vo o “mwanda” usalanga yo moyo kunima lufwa lwa muntu. Nga vena ye má kivaikanga muna kati kwa nitu a muntu vava kefwanga yo zinganga kaka? Nki i mwanda muna wantu amoyo? Adieyi dibwilanga mwanda vava tufwanga? O Nkand’a Nzambi una vo i Diambu diavumunwinwa dia Nzambi, uvananga e mvutu za kieleka ye za ludi mu yuvu yayi.

Nki I Mwanda?

Muna Nkand’a Nzambi o mvovo wasekolwa vo “mwanda” i “fulumwinu” kwandi. Kansi, mayingi mena muna diambu diadi ke mu vangu dia fulumuna kaka ko. Kasikil’owu, o Yakobo wa nsoneki a Nkand’a Nzambi wavova: “E to kiakondwa mwanda, kiafwa.” (Yakobo 2:26) Ozevo, o mwanda i wau uzingisanga e nitu.

E ngolo zazi zizingisanga e nitu ka fulumwinu kaka ko, yovo tembwa eki kisalanga muna mafulu. Ekuma? Ekuma kadi vava e fulumwinu kifokokanga, o moyo ukalanga muna célula, nsuni mia nitu mu fikolo—“mu miniti miayingi,” uvovele o nkanda The World Book Encyclopedia. Mu kuma kiaki, dilendakana dia vutula e zingu kiaki, ye balenda mpe sia e má yakaka yamoyo ya nitu a muntu ndiona muna nitu a muntu akaka.  Kansi kele vo e ngolo za moyo zisukidi muna célula, nsuni mia nitu, e ngolo zawonso zilenda vangwa muna kumvutula o moyo zankatu kwandi. E fulumwinu kiawonso kia nza ka kilendi vutula moyo kana nkutu mu célula yimosi ko. Ozevo, o mwanda, i ngolo za moyo zilembi monekanga— má kisimbang’o moyo—kivananga moyo muna célula. E fulumwinu i kisimbininanga e ngolo zazi za moyo.— Yobi 34:14, 15.

O mwanda wau nga mu wantu kaka ukalanga? Nkand’a Nzambi ukutusadisa twabaka e mvutu za kieleka za diambu diadi. O Solomo wa Ntinu Angangu wasoneka vo: “Nani ozeye mwand’a muntu kana utomboka kun’ezulu, yovo mwand’a bulu kana ukulumuka muna ntoto?” (Kimpovi 3:21) Ozevo, bulu yovo wantu mwanda bena wau. Aweyi dinina ediadi?

Mwanda, yovo ngolo za moyo, zilenda tezaniswa ye ngolo za corrente elétrico zisadisanga makina yovo lekwa yakaka. E ngolo za eletricidade zilembi monekanga zilenda sadilwa mu salu yayingi, mu lekwa yovo mu makina ma mpila mu mpila. Kasikil’owu, e fogão elétrico yilenda sadilwa muna van’e mbangazi, e komputador yilenda sadilwa mu soneka mambu yo vanga e konta, e televisão ilenda songa e zizi yo wisa e ndinga. Kansi kadi, e ngolo za corrente elétrico ka zina nze lekwa ina kevananga e ngolo ko. Yau i ngolo zankatu kaka. Diau adimosi, e ngolo za moyo ka zivwidi to ko ngatu kala ye mpwa kana yimosi ya vangwa yina kevanang’o moyo. Ka uvwidi kiwuntu ko, ka una ye ngangu ko. Yo wantu ye bulu “bena yo mwanda wau awumosi.” (Kimpovi 3:19) Ozevo, vava muntu kefwanga o mwand’andi ke ukwenda zinganga mu nza a kimwanda ko nze vangwa kia mwanda.

Amafwa ozevo aweyi bena? Ye adieyi dibwilanga o mwanda vava o muntu kefwanga e?

 “Mu Ntoto Ovutuka”

O Adami wa muntu antete vava kakolamena kuna lukanu e nkanikinu mia Nzambi, o Yave wamvovesa vo: “Muna kiufuta kia ndose aku odil’o dia, yavan’ovutuka muna ntoto, kadi mûna wabongwa: kadi u ntoto wina, mu ntoto ovutuka.” (Etuku 3:19) O Adami akweyi kakala ekolo Yave kamvangidi ko muna ntoto? Ka kala konso fulu ko! Oyandi kakala ko. Ikuma vo, o Yave wa Nzambi vava kavova kwa Adami “muna ntoto ovutuka,” owu kavova vo o Adami fwa ke fwa. O Adami kayenda ku nza a kimwanda ko. Muna lufwa oyandi kasidi kala diaka moyo ko, ka kedi diaka ko. E tumbu kiandi i lufwa—kondwa moyo—kafilwa ku fulu kiakaka ko.—Roma 6:23.

Kansi, aweyi tuvova mu kuma kia akaka mpe bafwa? E Kimpovi 9:5, 10 otoma sasilanga e nkala ya mafwa, muna tutanganga vo: “Afwa ke bazeye diambu ko . . . ke vena mfuntu ko yovo lukanu, yovo zayi yovo ngangu muna nsi-a-fwa.” Ozevo, ofwa i lembi vo kala. O ntozi a nkunga wasoneka vo vava muntu kefwanga “o mwand’andi uvaika, muna ntoto kevutuka; muna lumbu kiakina o makani mandi mavididi.”— Nkunga 146:4.

Kieleka, amafwa ke bazeye diambu ko, ngatu lenda vanga diambu. O luyindulu lwau luvilakene. Oyau ke balendi kumona ko, ngatu kuwa, yovo vova yo ngeye. Ke balendi kusadisa ko ngatu kuvanga e mbi. Kieleka kufwete mwena mafwa wonga ko. Kansi o mwanda aweyi ‘uvaikilanga’ muna muntu muna ntangwa kefwanga?

O Mwanda ‘Uvutuka Kuna kwa Nzambi Aludi’

O Nkand’a Nzambi uvovanga vo vava muntu kefwanga ‘o mwanda uvutuka kuna kwa Nzambi aludi ona wavana wo.’ (Kimpovi 12:7) Ediadi nga disongele vo o mwanda utombokanga kun’ezulu yo lwaka vana ndose a Nzambi?  Ve, ke wau ko! O mvovo kesadilanga Nkand’a Nzambi vo “vutuka” ke usonganga ko vo katuka va fulu yo kwenda kwakaka. Kasikil’owu, diavovwa kwa Aneyisaele akondwa kwikizi vo: ‘Nuvutuk’oku ngina, ozevo mvutuk’oko nwina, i kavovele o Yave a vu.’ (Malaki 3:7) ‘Ovutuka’ kwa Isaele kwa Yave diasonganga vo bafwete yambula mavangu mambi yo kala diaka e ngwizani ye nkala unsongi kwa Nzambi. Ovo i ‘mvutuka’ Yave kwa Isaele diasonganga vo oyandi ovutuk’o songa edienga diandi kwa nkangu andi. Muna “mvutuka” yayi tumwene vo ke katuka va fulu ko yo kwenda kwakaka, ngindu kaka bafwana soba.

Diau adimosi mpe muna lufwa vava mwanda ‘uvutukanga’ kwa Nzambi ke usisanga ntoto ko yo tomboka ku ntandu ezulu. Sungamena dio vo o mwanda i ngolo za moyo. Vava e ngolo zazi zivaikanga kwa muntu Nzambi kaka una ye nkuma a vutula zo kwa muntu. Ikuma vo, o mwanda ‘uvutukanga kwa Nzambi aludi’ mu nsasa sia vo e vuvu kia moyo a kusentu kia muntu ndioyo owau kwa Nzambi kaka se kina.

Badika una uvovanga e Sono mu kuma kia lufwa lwa Yesu. E nsangu zambote kasoneka Luka zivovanga vo: “O Yesu vava kabokele mbok’angolo, ovovele vo, e Tata, muna moko maku i ngyekwele [mwanda, NW] ame: vava kavovele wau oyambwidi o moyo.” (Luka 23:46) Vava mwand’a Yesu wavaika muna yandi ke watomboka kun’ezulu ko. O Yesu kasidi fulwa ko muna lufwa yavana kalungisa lumbu tatu. Ye vioka 40 ma lumbu i bosi katomboka kun’ezulu. (Mavangu 1:3, 9) Muna ntangwa lufwa lwandi, o Yesu wayekeka o mwand’andi vana moko ma S’andi ye vuvu kiawonso vo o Yave una ye ngolo za kumvutul’o moyo.

Elo, Nzambi kaka olenda vutula muntu o moyo. (Nkunga 104:30) Nkia vuvu kiampwena dikutuvananga ediadi!

Vuvu Kiasikila

Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “E ntangwa ikwiza, ina ikala vo awonso bena muna nkala [wa luyindwilu, NW] bewa ndinga [Yesu] b[e]vaika.” (Yoane 5:28, 29)  Elo, o Yesu Kristu wasia nsilu vo awonso bena muna nyindu a Yave befulwa, yovo bevutulw’o moyo. Vana fulu kia wa nsangu za nkenda za wantu bafwidi, nsangu za kiese ziwakana z’awana bevutulw’o moyo. Nkia mpila kiese kikala kia kika azodi eto aya bevaika muna ziami!

Ng’ozolele zaya diaka mayingi ma mpila olenda vwila e ndandu ye vuvu kiaki kevananga o Nzambi? Tulombele wasoneka mu konso nzila zin’ova yanda mu lomba finkanda, Olenda Kala se Nkundi a Nzambi!