1, 2. (a) Kani ni pesa abapyungishi ba kale aba baLesa balukupempelela baYawe? (b) Kani baYesu balukumfwa shani pe tempuli lya baLesa ilyali mu Jelusalemi? (c) Findo twakwambaalapo muli lilino isambililo?

UKUFUMA ne kale, abapyungishi ba baLesa balakwata apa kupempelela baLesa. Cipale kwali iconto apa Ebeli alukupeelela baLesa imilambu. (Ifyakuta. 4:3, 4) Ablaamu, Isaci, Yakobi, na Mose, bonse baalibakile ifyonto. (Ifyakuta. 8:20; 12:7; 26:25; 35:1; Ifyakufu. 17:15) BaYawe balifundile abaIshilaeli ukwibake’sema. (Ifyakufu. 25:8) Mu kupita kwa mpindi, abaIshilaeli baalibakile itempuli ilya kupempelelamo baYawe. (1 Imf. 8:27, 29) Ili abaJuda balubwilwe mu Babiloni, baalukubungana lyonse mu masunagoge. (Mako 6:2; Yoa. 18:20; Ifyacit. 15:21) AbaKlistu ba kutanga baalukubunganina mu mang’anda abaKlistu babyabo. (Ifyacit. 12:12; 1 Koli. 16:19) Shino nshiku, kuli amasausande a Milenda ya Bufumu mu calo conse. Kabili abantu ba baYawe emo babunganina ku kusambishiwa ne kupempela baYawe.

² BaYesu baalitemenwe makosa itempuli lya baYawe ilyali mu Jelusalemi. Ici calyanwisheko abasambile babo ifyashimikilwe mu masamo ati: “Ubulwisha ubwa ku ng’anda yenu bwandya.” (Amasa. 69:9; Yoa. 2:17) Ukuba, takulipo Umulenda wa Bufumu woyo tungeta mu cinenene ati ‘ing’anda ya baYawe’ koti ni fyefyo  itempuli ilyali mu Jelusalemi lyalukwitwa. (2 Ifye. 5:13; 33:4) Nangabe’fyo, mu Baibolo muli ukufunda ukungatofwako ukwishibe’fi twelelwe ukupyungisha ne kulemya imipunda ya kupempelelapo baLesa. Muli lilino isambililo, twakwambaala pali kuko ukufunda na pali fyefyo tungakulonda ukulosha kuli fyefyo twelelwe ukubona Imilenda ya Bufumu, ukupeela ifya mpese, na fyefyo twelelwe ukuilama. *

3-5. Kani findo ficitwapo pa Mulenda wa Bufumu, kabili ifi filyelelwe ukukuma shani imibelo tulangisha ili tuli pa kubungana?

³ Pa Mulenda wa Bufumu epabeela ukupempela kwa cine. Pakweba ati tulukusambishiwa ifya kukosha bucibusa bwesu na baLesa, baYawe balyanshikile ukubungana ukucitwa pa Mulenda wa Bufumu umulungu ne mulungu. Pa Mulenda wa Bufumu epo ukwanshika kwa baYawe kutusambisha ifya baLesa ifitusangalasha ne fyakututangilila. Bonse abasangwako ku kubungana balesa ni pakuti baYawe na baYesu e babeta. Nangaba ati baYawe balatwita ukulya ‘pe tebulu lyabo,’ tatwelelwepo ukupufya uku ukwitwa.—1 Koli. 10:21.

⁴ BaYawe balicindikile uku ukubungana ni pakuti eko tubapempela ne kukoshanya ne baKlistu babyesu. E mulandu baabuulile intangishi Paulu ukulemba amashiwi akutukoselesha pakweba’ti twileko’kubungana. (Pendeni AbaEbeya 10:24, 25.) Popele, kani mulukubona ati cingalangisho’mucinshi kuli baYawe kani tulukupuswa mu kubungana apakubulo’mulandu wa cinenene? Koku! Tungalangisha ati tulicindikile baYawe ne kubungana babikileko pa kulyanshikila bwino ne kwasukapo ili tulukubungana.—Amasa. 22:22.

⁵ Imibelo yesu na fyefyo tucita ili tuli pa kubungana filyelelwe ukulangisha ati tulicindikile ukubungana kwesu ne Mulenda wa Bufumu. Imibelo yesu ukulosha kuli fifi ilalangisha kani mu cinenene tulicindikile ishina lya baLesa, ililembwa pa Mulenda wa Bufumu.—Boneni na 1 Imfumu 8:17.

6. Kani findo abantu bambi balabiilepo pa Milenda yesu iya Bufumu na pali babo ababunganinapo? (Boneni icikope pe buula 27.)

⁶ Abantu abatabalipo ni Bamboni sha BaYawe balabone’mibelo iiweme tulangisha ili tuli pa kubungana. Ku cakubwenako, umwalalume umo ku calo ca Turkey alilabiile ati: “Ukusweta ne bunjino nabwene pa Mulenda wa Bufumu fyalinsangaleshe. Abantu balifwite bwino, bali abasangalele, kabili balinsekeele bwino. Ici calisangaleshe mu cinenene.” Uyu umwalalume alipitilishe ukusangwa ku kubungana, kabili mu kupita kwa mpindi alibatishiwe. Mwi tauni limo ilya mu calo ca Indonesia, aba mwi kelesha baalitile abakulu ba mu bwikalikishi ne bantu abekala apepi ukwisa mu kusangwako ili balukupeela Umulenda wa Bufumu uwa bukumo kuli baYawe. Ba Meya balisangilweko. Ili babwene ifi umulenda waibekwe na fyefyo bawemye amaluba na tufyani twa pa Mulenda wa Bufumu, balisangalele. Kabalabila ati: “Ukusweta kwa mulenda wenu kulukulangisha ati ukucetekela kwenu kukosele.”

7, 8. Findo ifi bonse abasangwako ku kubungana tabelelwepo ukucita?

⁷ Ifi tucita, ifi tufwala, na fyefyo tuboneka filyelelwe ukuba ifyelelwe ili tuli pa Mulenda wa Bufumu. Ukucite’fyo kulalangisha ati tuli ne mucinshi kuli baYawe abatwita ukwisa mu kubungana. Pano pa kulangisha ati tulalemya ukubungana, tatwelelwepo ukucite’ficililemo. Bambi abantu balacishamo ukulangisho’mucinshi pa kubungana. Eli bambi nabo balacishamo ukubulo’kuba ne mucinshi pa Mulenda  wa Bufumu. BaYawe balafwaya bonse abasangwako ku kubungana ukuba abakakulukile. Nangabe’fyo, tatufwayapo ukulangisha ati tatucindikilepo ukubungana pa kubulo’kufwala bwino, ukulemba amameseji pa foni, ukulabila, ukulya ne kunwa ili tulukubungana. Abafyashi balyelelwe ukofwako abana babo ukumfwisha ati tabelelwepo ukulukubutukabutuka neli ukwangalila pa Mulenda wa Bufumu.—Uwaku. 3:1.

⁸ BaYesu baalikalipile pa kubona abantu balukucitilo’busulwishi mwi tempuli lya baLesa. Popele balibatamfishemo. (Yoa. 2:13-17) Fyopele’fyo, pa Milenda yesu iya Bufumu epo tusambishiwa ne kupempela baLesa. Pakuti pali fyefyo, tatwelelwepo ukulukucita neli ukwambawila ifya busulwishi pa Mulenda wa Bufumu.—Boneni na Neyamiya 13:7, 8.

9, 10. (a) Kani Imilenda ya Bufumu ilebakwa shani, kabili findo ififuminemo? (b) Kani ni kwiso’kwanshika ukucitilwe pa kofwako amakalesha aatakwetepo amaboni aangakumana ukwibaka Umulenda wa Bufumu?

⁹ Ukwanshika kwa baYawe kulapyungisha pakweba’ti Imilenda ya Bufumu ibakwe. Umulimo wa kwanshika, ukwibaka, ne kuwamya Imilenda ya Bufumu ulapyungwa ne bantu abalipeeleshe kabili abatabalipilwapo. Findo fifuminemo? Ukutatikila pa November 1, 1999, Imilenda ya Bufumu ukucila pali 28,000 ilibekwe mu calo conse. Ici cilukwalula ati mu myaka 15 iipitilepo, Imilenda ya Bufumu apepi na 5 ilebakwa inshiku na nshiku.

¹⁰ Nakabili, ukwanshika kwa baLesa kulukofwako ukwibaka Imilenda ya Bufumu konse uku ilukupengelwa. Uku ukwanshika kulicitilwe pakuti pa kufunda ukulembelwe mu Baibolo ukwa kweba’ti, kani abantu bambi balikwete ifingi bofweko abakwete ifinini pakweba’ti “pakapelanwe pamo.” (Pendeni 2 AbaKolinto 8:13-15.) Pakuti pali fyefyo, Imilenda ilibekwe mu mipunda momo amakelesha taakwetepo amaboni aangakumana ukwibaka Umulenda wa Bufumu.

11. Kani findo abakwabesu balabiilepo pa Mulenda wabo uwa Bufumu uwaibekwe, kabili ici camulengesheni ukumfwa shani?

¹¹ Ikelesha limo ili baofweleko ukwibaka Umulenda wa Bufumu mu calo ca Costa Rica, lyalilembele ati: “Ili twaimakana pantangiile ya Mulenda wa Bufumu uwa bukumo ne kubona ifi wibekwe, tulomfwa koti tulukuloota! Uyu umulenda walishilile ukwibakwa onse mu nshiku lukoso 8! Ukwanshika kwa baYawe, ukofwako kwa bakwabesu, ukubikako ne kushukishiwa kuli baYawe, fyalitofweleko makosa. Uyu umulenda ni mpese iyakuti ubune ukufuma kuli baYawe. Tulisangalele pa kukwata uyu Umulenda wa Bufumu.” Tali na mwebo mulasangalala pa kumfwa amashiwi akube’fi? Muli bucine, cakusangalasha  ukwishiba ati abakwabesu mu calo conse balomfwa fyopele’fyo ili babebakila Umulenda wa Bufumu uwa bukumo. Lyonse ili Umulenda wa Bufumu washila ukwibakwa, abantu abengi balesa mu kupempela Abalengeshi besu aba butemwe. Ici cilukulangisha ati baYawe balukushukisha uyu umulimo.—Amasa. 127:1.

12. Kani mungofwako shani umulimo wa kwibaka Imilenda ya Bufumu?

¹² Abakwabesu abengi balalitemwesha ukupyungako umulimo wa kwibaka Imilenda ya Bufumu. Mwe bambi mungebakako Imilenda ya Bufumu, eli bambi tekuti bacitepo ifyo. Nangabe’fyo, fwense tuli ne shuko lya kofweleshako imilimo ya kube’fi ukupitila mu kupeelako ifya mpese. Baibolo ilalangisha ati mu mpindi sha kale, ubulwisha neli ukutemwa ukupempela kwa cine kwalyofweleko abantu ba baYawe ukupeelako ifya mpese fya kupyungisha mu milimo ya baLesa. Yonse iyi imilimo yalukulemya baYawe. Fyopele’fyo eficitika na bubuno bukumo.—Ifyakufu. 25:2; 2 Koli. 9:7.

13, 14. Ni kwisa ukufunda kwa mu Baibolo ukulabila pa kuwamya Umulenda wa Bufumu?

¹³ Ili twashila ukwibakwa Umulenda wa Bufumu, tulyelelwe ukulukuuwamya. Ukucite’fi kulapengelwa pakweba ati Umulenda wa Bufumu ulukulangishe’mibelo ya baLesa ba bunjino baabo tupempela. (Pendeni 1 AbaKolinto 14:33, 40.) Baibolo ilalangisha ati ukuba abaswetele mu mibelo, ukupempela ukuswetele, ne kuba abaswetele ku munefu filikatene. (Ukufisulula 19:8) Popele, pakweba ati baYawe balukupokelele’milimo yesu, tulyelelwe ukuba abaswetele na ku munefu.

¹⁴ Kani twalonda uku ukufunda, tukalukumfwa bwino ukwita abantu ku kubungana.  Tukomfwa bwino ni pakuti tukacetekela ati umulenda wesu uli uswetele ukwelelwa ne cebo iciweme ceco tutulisha. Abantu bakabona ati tulapempela baLesa abaswetelele kabili ati bukumo lukoso, bakaalule’calo ukuba paladaiso.—Yisa. 6:1-3; Ukufisulula 11:18.

15, 16. (a) Mba nindo cingabela bukatasho ukuwamya Umulenda wa Bufumu, pano nindo twelelwe ukulukuuwamisha? (b) Kani ikelesha lyenu lilyanshikile shani umulimo wa kuwamya umulenda, kabili ni lise’shuko uuli onse ali na lyo?

¹⁵ Bambi abantu balicindikile makosa ukuwamye’fintu. Pano bambi tababikako akalango. Cipale icibalengesha ukulanguluka ifipusenepusene ni pakuti pali fyefyo bakushiwe. Eli kumbi ku mipunda takupo imisebo iiweme, kuli amatipa, ifukutu, takulipo amenda aengi ne fyakuwamishako. Nangabe’fyo, Umulenda wesu uwa Bufumu ulyelelwe ukulukuboneka bwino ni pakuti epo tupempelela baYawe kabili palilembelwe ishina lyabo.—Ndute. 23:14.

¹⁶ Umulimo wa kuwamya Umulenda wa Bufumu ulyelelwe ukwanshikwa bwino. Abakulu ba mwi kelesha balyelelwe ukutantika abakuwamya. Kabili balyelelwe ukubona ati ifyakuwamishako epo fili pakweba ati umupunda wa kupempelelapo baLesa ulukuboneka bwino. Kulyelelwe ukuba abakuceba pa mulimo wa kuwamya. Ici cikofwako ukuwamya umulenda panuma ya kubungana eli na pa mpindi ifintu fimbi filukupengelwa ukuwamya. Bonse aba mwi kelesha bali ne shuko lya kupyungako uyu umulimo.

17, 18. (a) Ni fisa ifyakubwenako fya mu Baibolo ifilangisha ati tulyelelwe ukulama bwino Umulenda wa Bufumu? (b) Mba nindo twelelwe ukulamina bwino Imilenda ya Bufumu?

¹⁷ Abapyungishi ba baYawe balyelelwe ukupyungisha pakweba ati imipunda bapempelelapo baLesa ilukuli iiweme. Imfumu Joasi iya baJuda yalifundile abapapatilishi ukupyungishe’ndalama ishapeelwe mu ng’anda ya baYawe. Yalilabiile ati “bakawamye apatobekele pa ng’anda, ponse apo pangaboneka apatobekele.” (2 Imf. 12:4, 5) Panuma ya myaka 200, Imfumu Josaya na yo yalipyungishe indalama sha mwi tempuli ku kulungisha ifyaonaikile mu ng’anda ya baYawe.—Pendeni 2 Ifyebo 34:9-11.

¹⁸ Amaofeshi amitano alilabiile ati mu fyalo fimbi, abantu tababikileko akalango ku kulama bwino ifintu ne kulungisha ifyonaikile. Cipale banini muli ceco icalo abeshi ukulungishe’fintu neli tabakwetepo lukoso ububoni. Nangabe’fyo, Imilenda yesu iya Bufumu ingonaika bwangu kani tatulukuilamapo bwino. Kabili tekuti ilukucitilapo bumboni mu mushi. Pano kani aba mwi kelesha babikako makosa akalango ku kulama bwino Umulenda wa Bufumu, baYawe bakalemiwa. Nakabili, indalama abakwabesu bapeela isha kuwamisha Umulenda wa Bufumu shikapyungishiwa bwino.

19. Findo mulukufwaisha ukucita pa kulangisha ati mulitemenwe umupunda wa kupempelelapo baLesa?

¹⁹ Umulenda wa Bufumu ulipeelwe kuli baYawe. Na muli fyefyo, umulenda talipo wa muntunshi neli ikelesha. Ukulonda makosa ukufunda kwa mu Baibolo uku twalabilapo muli lilino isambililo kukatofwako ukulama bwino umupunda tupempelelapo baLesa. Amakelesha onse angacite’fyo kani aba mwi kelesha balukucindika uyu umupunda wa kupempelelapo baLesa ne kulukupeelako ifya mpese. Nakabili, tungalonda uku ukwanshika kani tulukupyungishe’mpindi yesu ne makosa esu ku kuwamya ne kulama bwino Umulenda wa Bufumu. Ukucite’fi kukalangisha ati tulitemenwe umupunda wa kupempelelapo baYawe, koti ni fyefyo baYesu bacitile.—Yoa. 2:17.