JESU KRESTE naa bulezi kuli: “U ye kwa ndu ku bahabo wena, mi u yo ba bihela lika kaufela za ku ezelize Jehova ni mwa ku shemubezi.” Ka nako yeo, ku bonahala kuli Jesu naa li mwa Gadara, ili kwa mboela-upa wa Liwate la Galilea inze a bulela ku muuna ya naa bata ku ba mulateleli wa hae. Manzwi a Jesu a bonisa kuli naa utwisisa mukwa o ba na ni ona batu ili mukwa wa ku tabela ku bulelelanga bahabo mutu litaba ze ngiwa ku ba za butokwa kamba ze nde hahulu.—Mare. 5:19.

Ni kacenu, batu ba na ni mukwa wo, nihaike kuli batu ba bañwi ba bonisa hahulu mukwa wo ku fita ba bañwi bakeñisa ku shutana kwa lizo. Kona libaka mutu ha kalisa ku lapela Mulimu wa niti yena Jehova, hañata u tabelanga ku bulelela bahabo yena za tumelo ya hae ye nca. Kono u kona ku eza cwalo kamukwaufi? Mutu yo u kona ku fita cwañi kwa lipilu za bahabo yena ba ba mwa bulapeli bu sili kamba mane ba ba sa lapeli? Bibele i fa kelezo ye swanela ili ye tusa ya mwa kona ku ezeza cwalo mutu yo.

Mwa linako za baapositola, Andreasi ki yo muñwi wa batu ba pili ba ne ba zibile kuli Jesu ki yena Mesia. Ki mañi mutu wa pili ya naa lemusizwe ki Andreasi kuli Jesu ki Mesia? “Yena [Andreasi] pili a fumana muhulwanaa hae, Simoni, mi a li ku yena: ‘Lu fumani Mesia’ (fo kikuli Kreste, ha ku tolokwa).” Andreasi a isa Pitrosi ku Jesu ili ku fa Pitrosi kolo ya kuli a be yo muñwi wa balutiwa ba Jesu.—Joa. 1:35-42.

Ibato ba hamulaho wa lilimo ze 6, Pitrosi inze a pila mwa Jopa, Pitrosi a kupiwa kuli a ye kwa mutulo ili kwa sibaka se si bizwa Sesarea kuli a yo potela ba ndu ya Kornele, ya naa li yo muhulu wa sikwata sa masole. Pitrosi naa fumani bo mañi ba ne ba li mwa ndu ya Kornele? “Kornele naa libelela [Pitrosi ni ba naa zamaya ni bona] mi naa kopanyize bahabo yena ni balikani ba hae ba batuna.” Kacwalo, Kornele naa file bahabo yena kolo ya ku teeleza ku za naa bulela Pitrosi ilikuli ba ikezeze katulo ye tomile fa litaba ze ne ba ikutwezi.—Lik. 10:22-33.

 Lu kona ku itutañi kwa mutala wa Andreasi ni Kornele wa mo ne ba tuselize bahabo bona?

Andreasi ni Kornele ne ba si ka nahana kuli bahabo bona ne ba ka ipatela nzila ya ku ituta ka yona niti. Andreasi ki yena luli ya naa zibahalize Pitrosi ku Jesu, mi Kornele naa lukisize kuli bahabo yena ba to utwa za naa ka bulela Pitrosi. Kono Andreasi ni Kornele ne ba si ka hapeleza bahabo bona kuli ba itute niti, kamba ku ba puma-puma kuli ba be balateleli ba Kreste. Kana mwa lemuha ze lu ituta mwa taba yeo? Ni luna lu ka eza hande ku latelela mutala wo. Mwendi lwa kona ku taluseza bahabo luna litabanyana ka za niti ni ku ba tusa ku fumana litaba za niti za mwa Bibele mi hape lwa kona ku ba tusa ku kopana ni balumeli sina luna. Ha lu nze lu eza cwalo, lu swanela ku hupula kuli ba na ni tukuluho ya ku iketela za ku eza mi ha lu swaneli ku ba hapeleza ku ituta niti. Kuli lu utwisise mo lu kona ku tuseza bahabo luna, ha lu nyakisiseñi mutala wa bo Jürgen ni bo Petra, ili bo muuna ni musali ba ba nyalani ba ba pila kwa Germany.

Bo Petra ne ba itutanga Bibele ni Lipaki za Jehova mi hamulaho wa nako ba kolobezwa. Bo Jürgen, baana ba bo Petra, ne ba sebeza sina lisole. Kwa makalelo, bo Jürgen ne ba si ka tabela katulo ye ne ba ezize bo musalaa bona. Kono nako ha ne inze i ya, bo Jürgen ba lemuha kuli Lipaki ne ba kutaza litaba za niti za mwa Bibele. Bo Jürgen ni bona ba ineela ku Jehova mi kacenu ba sebeza sina muuna-muhulu mwa puteho ya habo bona. Ki kelezo mañi ye ba fa cwale ye kona ku lu tusa ku fita kwa lipilu za bahabo luna ba ba si balumeli?

Bo Jürgen ba li: “Ha lu swaneli ku hapeleza bahabo luna ku ituta niti ni ku ba luta litaba ze ñata ka nako iliñwi. Ku eza cwalo ku kona ku tahisa kuli ba si ke ba eza zwelopili ni hanyinyani. Nako ha i nze i ya, lwa kona ku talusezanga bahabo luna litabanyana ka za niti fo lu fumanela kolo kaufela. Hape lu tokwa ku zibahaza bahabo luna kwa mizwale ba ba li litaka za bona ni ba ba tabela lika ze ñwi ze ba tabela bahabo luna. Haiba lu eza cwalo, ku ka ba bunolo hahulu kuli lu ba tuse.”

Muapositola Pitrosi ni bahabo Kornele ne ba amuhezi lushango lwa mwa Bibele kapili-pili. Batu ba bañwi ba ne ba itutile niti mwa linako za baapositola ne ba tokwa nako ye ñata kuli ba eze katulo.

Buñata bwa bahabo Jesu ne ba bonisize tumelo ku yena ka nako ya bukombwa bwa hae. Ka mutala, ku bonahala kuli muapositola Jakobo ni muapositola Joani ne li banabahabo Jesu, mi Salome yena mahe Jakobo ni Joani naa li mahe Jesu yo munyinyani. Ku bonahala kuli Salome naa li yo muñwi wa “basali ba bañwi ba bañata, ba ne ba ba sebeleza [Jesu ni baapositola] ka ze ne ba luwile.”—Luka 8:1-3.

Kono banabahabo Jesu ba bañwi ne ba si ka bonisa tumelo ku yena honafo feela. Ka mutala, nako ye ñwi hamulaho wa nako ye fitelela silimo ku zwa fa naa kolobelizwe Jesu, batu ba bañata ba kubukana mwa ndu kuli ba teeleze ku Jesu. “Kono banabahabo yena ha ba utwile cwalo, ba ya, kuli ba yo mu swala, kakuli ne ba li: ‘Wa takana.’” Hamulaho wa nakonyana ku zwa fo, banyani ba Jesu ha ne ba mu buzize ka za misipili ya hae, Jesu naa si ka ba alaba ka ku nonga. Libaka? Kakuli ne ba sa “bonisi tumelo ku yena.”—Mare. 3:21; Joa. 7:5.

Lu kona ku itutañi ku Jesu ka mwa naa ezelize banabahabo yena? Jesu naa si ka nyema banabahabo yena ba bañwi ha ne ba bulezi kuli wa takana. Mane nihaiba hamulaho wa ku bulaiwa ni ku zusiwa kwa bafu, Jesu naa zwezipili ku susueza banabahabo yena ka ku iponahaza ku munyanaa hae Jakobo. Taba yeo ne i si ka kolwisa feela Jakobo kuli Jesu ki Mesia, kono hape ne i kolwisize ni banyani ba hae ba bañwi. Mi ka libaka leo, banyani ba Jesu ba bañwi ni bona ne ba li ni baapositola ni batu ba bañwi mwa muzuzu wa kwahalimu mwa Jerusalema, mi ku bonahala kuli ne ba amuhezi moya o  kenile. Hamulaho wa nako, Jakobo ni Juda, ili banyani ba Jesu ba bañwi, ni bona ba ya kwa sibaka seo ni ku yo fiwa matohonolo a matuna.—Lik. 1:12-14; 2:1-4; 1 Makor. 15:7.

Sina mo ne ku inezi mwa linako za baapositola, banabahabo luna ba bañwi ba tokwa nako ye ñata kuli ba kone ku kalisa ku zamaya mwa nzila ye libisa kwa bupilo. Ha lu nyakisiseñi mutala wa bo Roswitha, ba ne ba tiile hahulu mwa Keleke ya Katolika ka nako ye ne ba kolobelizwe bo muunaa bona sina yo muñwi wa Lipaki za Jehova ka silimo sa 1978. Bakeñisa kuli bo Roswitha ne ba nga luli kuli ze ne ba lumela ne li za niti, kwa makalelo ne ba lwanisanga hahulu bo muunaa bona kuli ba si ke ba ituta Bibele. Kono hamulaho wa lilimo, ba tuhela ku lwanisa hahulu bo muunaa bona, mi ba fita fa ku lemuha kuli Lipaki ba luta lituto za niti. Ka silimo sa 2003, bo Roswitha ba kolobezwa. Ki nto mañi ye ne ba susuelize ku nga muhato wo? Mwa sibaka sa ku filikana bakeñisa ku lwaniswa ki bakubona, bo muunaa bo Roswitha ne ba file basali ba bona nako ya kuli ba cince mubonelo wa bona. Bo Roswitha ba fa kelezo mañi? Ba li: “Nto ye kona ku tusa hahulu kuli banabahabo luna ba amuhele niti ki ku ba ni pilu-telele ye tuna hahulu-hulu.”

Bo Monika ne ba kolobelizwe ka silimo sa 1974, mi bana ba bona ba bashimani ba babeli ne ba tilo ba Lipaki hamulaho wa lilimo ze bato ba ze 10 ku zwa fo. Nihaike kuli bo Hans, bona bo muunaa bo Monika, ba li ku ba ba lwanise tumelo ya bo musalaa bona ni bana ba bona, bo Hans ba tilo kolobezwa ka silimo sa 2006. Ki kelezo mañi ye ba fa bo Hans kwa lubasi lwa bona hamulaho wa ze ezahezi kaufela? Ba li: “Mu kumalele ku Jehova ka busepahali, mi mu si ke mwa tuhelela mutu ufi kamba ufi ku fokolisa tumelo ya mina.” Nto ye ñwi ya butokwa ye ne lu ezanga lubasi lo ki ku talusezanga bo Hans kuli lubasi kaufela lwa ba lata. Lubasi lwa bo Hans ne lu si ka zwafa, mi ne lu na ni buikolwiso bo butuna bwa kuli kwapili bo Hans ne ba ka amuhela niti.

Nako ye ñwi Jesu naa bulezi kuli lushango lwa niti lu swana sina mezi a fa bupilo bo bu sa feli. (Joa. 4:13, 14) Lu bata kuli banabahabo luna ba tusiwe ka ku nwa mezi a niti a bata hande ili a kenile. Ha lu tabeli ku ba bona inze ba kamiwa ki mezi a mañata e lu ba hapelelize ku nwa ka nako i liñwi. Mo lu taluseza tumelo ya luna ku bona, ku kona ku tahisa kuli ba tusiwe kamba ba si ke ba tusiwa. Bibele i bulela kuli “pilu ya mutu ya na ni niti i ikupula kalabo” ni kuli “pilu ya mutu ya talifile i mu bulelelisa ka butali; mi i ekeza kwa zibo ye mwa mulomo wa hae.” Lu kona ku sebelisa cwañi kelezo yeo?—Liprov. 15:28; 16:23.

Musali ya nyezwi u kona ku tabela ku talusa za tumelo ya hae ku muunaa hae. Haiba a “ikupula kalabo” kamba ku nahanisisa pili a si ka alaba kale, u ka keta hande manzwi a ku itusisa mi ha na ku bulela ka ku akufa. Mubulelelo wa hae ha u na ku bonisa kuli u ikutwa kuli yena u lukile hahulu kamba kuli ki wa butokwa hahulu ku fita muunaa hae. Ku nahanisisa hande pili a si ka bulela kale ku ka tusa ni ku tahisa kozo. Ki nako ifi ye nde ya lukuluhanga muunaa hae ili fa kona ku mu atumela? Ki litaba ze cwañi za tabela hahulu ku ambola muunaa hae kamba za tabela ku bala? Kana muunaa hae u tabela litaba za sayansi, za lipuso za naha, kamba za lipapali? Musali u kona ku ezañi kuli muunaa hae a tabele litaba za mwa Bibele ni ku kuteka maikuto ni mibonelo ya muunaa hae? Haiba musali ya nyezwi a nyakisisa hande lika ze swana sina zeo, u ka ba ni mubulelelo o munde mi u ka eza lika ka butali.

Kuli lu fite kwa lipilu za bahabo luna ba ba si ka ba kale Lipaki, ha lu tokwi ku talusanga feela tumelo ya luna. Lika ze lu bulela li swanela ku lumelelana ni likezo ze nde ze lu eza.

Bo Jürgen, ba ba bulezwi fahalimu ba li: “Zazi ni zazi mwa bupilo bwa mina, mu zwelepili ku sebelisa likuka za mwa Bibele. Ku eza cwalo ku ka tusa hahulu bahabo mina ku nyakisisa ni ku lemuha ze mu eza, nihaike kuli mwendi ha ba na ku mi taluseza ze ba lemuha ku mina. Bo Hans, ba ne ba kolobelizwe ibato ba lilimo ze 30 ku zwa fo ne ba kolobelelizwe basali ba bona ba lumelelana ni taba yeo. Ba li: “Ku pila bupilo bwa Sikreste ki nto ya butokwa hahulu, ye kona ku tusa bahabo luna ku bona mo i lu tuseza niti mwa bupilo bwa luna.” Bahabo luna ba swanela ku bona kuli lwa shutana ni ba bañwi bakeñisa tumelo ya luna, ba swanela ku bona kuli lu eza hande ni ku fita mwa sibaka sa ku zibahala ka likezo ze maswe.

Muapositola Pitrosi naa file kelezo ya butokwa kwa basali ba ba nyezwi ki baana ba ba sa lumeli ze ba lumela basali ba bona. Naa ize: “Mina basali, mu ipeye kwatasaa baana ba mina, ilikuli haiba ba bañwi ku bona ha ba mameli linzwi, ite ba kolwiswe ku si na linzwi le li bulelwa kabakala muzamao wa basali ba bona,  bakeñisa ku ba lipaki ze iponezi muzamao wa mina o kenile hamohocwalo ni likute le lituna. Ku kaba kwa mina ku si ke kwa ba kwa kwande—kwa ku ota milili ni ku apala likabiso za gauda kamba liapalo—kono ku be kwa mutu wa mwahali, wa mwa pilu, ka kabiso ye sa koni ku bola ya moya wa muombela ni o bunolo, ili wa butokwa hahulu mwa meeto a Mulimu.”—1 Pit. 3:1-4.

Pitrosi naa ñozi ka za muuna ya nyezi ya kona ku kolwiswa ki likezo ze nde za musalaa hae. Bo Christa ha se ba kolobelizwe ka silimo sa 1972, mulelo wa bona ne li wa kuli ka likezo za bona, ba tuse bo muunaa bona ku amuhela niti. Nihaike kuli bo muunaa bona ne ba kile ba ituta ni Lipaki ka nako ye ñwi, ha ba si ka nga kale muhato wa ku kolobezwa. Ba fumanehanga kwa mikopano ye miñwi ya puteho mi ba swalisana hande ni mizwale ni likaizeli ba mwa puteho. Mizwale ni likaizeli ba kuteka tukelo ye ba na ni yona bo muunaa bo Christa ya ku iketela za ku eza. Bo Christa ba lika cwañi ku fita kwa pilu ya bakubona?

Bo Christa ba li: “Ni ikatulezi ku zwelapili ku eza lika ka nzila ya bata Jehova. Ka nako ye swana, ni likanga ku kolwisa bo muunaa ka ‘ku si na linzwi le li bulelwa’ ili ka likezo za ka ze nde. Naa ezanga ze ba bata kaufela ha ibile feela kuli ha ku na likuka za mwa Bibele ze lobiwa. Mi hape naa kuteka tukelo ya bona ya ku iketela za ku eza mi ni siyanga lika mwa mazoho a Jehova.”

Mutala wa bo Christa u bonisa libaka ha ku li kwa butokwa ku sa batanga feela kuli lika li eziwe mo lu tokwela luna. Ba zwelapili ku peta lika za kwa moya, ze cwale ka ku fumanehanga kwa mikopano kamita ni ku kutaza hahulu taba ye nde. Nihakulicwalo, bo Christa ba utwisisa bakubona, ba ziba kuli ba swanela ku lata bakubona, ku tanda ni bona nako, mane ni ku iyakatwa bona. Nto ye kona ku tusa batu ba ba pila ni banabahabo bona ba ba si balumeli ki ku ba bunolo ni ku ba ni kutwisiso. Bibele i bulela kuli: “Nto ni nto i na ni nako ya yona.” Ze ñwi za linto ze bulelwa, ki nako ye lu tandanga ni lubasi lwa luna, sihulu batu be lu nyalani ni bona ba ba si Lipaki. Ku tandanga nako ni bakumina ku kona ku tahisa kuli mu ambolisanange. Ze ezahezi li bonisa kuli ku ambolisananga hande ku kona ku tahisa kuli batu ba si ke ba ikutwa hahulu bulutu, ku yubekwa, kamba ku utwa lifufa.—Muek. 3:1.

Bo Holger, ili bao bo ndataa bona ne ba kolobelizwe hamulaho wa lilimo ze 20 ku zwa fo ne ba kolobelelizwe ba bañwi mwa lubasi kaufela, ba li: “Lu tokwa ku bonisanga kuli lwa lata mutu wa mwa lubasi lwa luna ya si mulumeli ni ku mu beyanga mwa litapelo za luna. Bo Christa ba ekeza kuli ha ‘ba na ku felelwa ki sepo ya kuli bo muunaa bona ba ka ikatulela ku sebeleza Jehova ni ku amuhela niti.’ Lu swanela ku nga hande bahabo luna ba ba si balumeli ka nako kaufela, inze lu na ni sepo ya kuli ba ka amuhela niti.

Mulelo wa luna ki wa kuli swalisano ya luna mwa lubasi i zwelepili, lu tuse bahabo luna ku ziba niti, ni ku fita kwa lipilu za bona ka ku itusisa lushango lwa mwa Bibele. Mi mwa lika kaufela lu swanela ku eza lika “ka musa ni ka likute le lituna.”—1 Pit. 3:15.