Mufundi wa malu a kale wa mu bidimu lukama bia kumpala Josèphe Flavius udi wakula mu mukanda wende wa XX bua lufu lua “Yakobo muanabu ne Yezu uvuabu babikila ne: Kristo.” (Antiquités judaïques) Bamanyi ba bungi badi bitaba mêyi aa. Kadi bamue badi belesha mpata mêyi makuabu avuaye muambe mu mukanda umue umue eu adi atangila Yezu. Mêyi aa (atubu babikila ne: Testimonium Flavianum) adi amba ne:

“Mu matuku au kuvua Yezu, muntu uvua ne meji, tudi mua kumubikila amu ne: muntu bualu uvua wenza malu a kukema, mulongeshi uvua bantu ba bungi basue kuteleja. Uvua mukoke kudiye bena Yuda ne bantu ba bisamba bia bende ba bungi. Uvua Kristo, ne pavua banene ba bungi ba munkatshi muetu balombe Pilato, wakamushipa pa mutshi mutshiamakane, bantu bavua bamunange kabakamulekela to, bualu wakabika ne kubamuenekela dituku disatu anu muvua baprofete ba Nzambi badianjile kuamba ne baleje malu a bungi a kukema avua amutangila. Bena Kristo bavua bangate dîna diende batshidiku ne lelu.”​—Josephus​—The Complete Works, mukudimune kudi William Whiston.

Katshia anu ku ndekelu kua bidimu bia 1500, kudi dikokangana dikole pankatshi pa bantu badi bitaba ne: malu adi Josèphe mufunde mmalelela ne aba badi belesha mpata. Mumanyi wa malu a kale ne mufundi munene wa mu France Serge Bardet wakakeba bua kukosa tshilumbu etshi tshikavua tshienze bidimu bipite pa 400. Wakapatula malu avuaye mupete mu mukanda wende kampanda.​—Le Testimonium Flavianum​—Examen historique considérations historiographiques.

Josèphe kavua mufundi muena Kristo to. Uvua mumanyi wa malu a kale muena Yuda, ke bualu kayi mpata ivua mijuke bualu uvua mubikile Yezu ne “Kristo.” Pavua Bardet mukonkonone bualu ebu, wakamba ne: muanzu eu “udi upetangana ne mushindu uvuabu babikila bantu mu tshiena Greke.” Bardet udi wamba kabidi ne: bilondeshile mmuenenu wa bena Kristo bena Yuda, “kabivua bikole bua Josèphe kutela muaku Christos to,” etshi tshivua tshijadiki tshivua “bantu ba bungi bavua belesha mpata ne bua kukonkonona.”

Kuvuaku mua kuikala muntu uvua mukumbaje amue malu mu bivua Josèphe mufunde anyi? Bardet wakakula kabidi bua malu a kale ne bua mfundilu wamba ne: kakuvua muntu uvua mua kuidikija Josèphe nunku to. Bualu mfundilu wende uvua mushilangane bikole ne wa bantu bakuabu ba tshikondo atshi.

Bua tshinyi bamanyi ba bungi kabena bitaba mêyi aa? Pavua Bardet muleje muji wa bualu, wakaleja ne: “bantu badi bela mpata bua mêyi a Josèphe (Testimonium) bishilangane ne mikanda mikuabu anu bualu kuvua dikokangana divua dijuka bua mêyi aa.” Wakamba kabidi ne: bamanyi ba bungi bavua babenga mêyi aa anu bualu ba bungi ba kudibu kabavua bitaba ne: Yezu udi Kristo to.

Katuena bamanye bikala dikonkonona dia Bardet mua kushintulula mmuenenu wa bamanyi ba bungi bua mêyi a Josèphe aa to (Testimonium Flavianum). Dikonkonona edi dikadi disaka Pierre Geoltrain, mumanyi munene muena Greke uvua muitaba buena Yuda ne buena Kristo bua kumpala ku dishintulula mmuenenu wende. Kuonso eku uvua umona ne: mbasakidile mêyi makuabu ku avua Josèphe mufunde, useka bantu bavua baitaba. Kadi wakashintulula lungenyi luende. Udi wamba ne: mukanda wa Bardet ke uvua mumusake ku dishintuluka. Geoltrain wakamba pashishe mudiku “kakuyi muntu udi mua kuela mpata ne: Josèphe ke uvua mufunde mêyi aa.”

Bulelela, Bantemu ba Yehowa badi kabidi ne bijadiki bia bungi mu Bible bidi bibasaka ku ditaba ne: Yezu udi Kristo.​—2 Tim. 3:16.