1, 2. Gin ng’a gini ma nyalo yudo kony kuom nono bug Wer Mamit, to nikech ang’o? (Ne picha manie chak sulani.)

JADUONG’-KANYAKLA moa mana riwo owadwa gi nyaminwa moro e kend, wacho kama e chunye: ‘Nee kaka ging’iyore gi mor ka gimako lwetgi! Onge kiawa ni giherore gadier!’ Sama koro ji ochokore e ot moro mondo gichamie gimoro matin, kendo sama joma okendorego miel matin ka gimor, jaduong’no pod parore e chunye niya, ‘Be kendni biro siko adier? Be gibiro medo herore adier kaka higni medo kalo?’ Ka dichwo gi dhako oherore gadier, kend margi nyalo siko kata weche tek manade. Kata kamano, ka luwore gi kaka kend mang’eny tinde kethore, en gima owinjore mondo wapenjre kabe dichwo gi dhako nyalo herore gi hera mosiko.

² Hera madier ne nok ahinya kata mana e kinde Suleman ruodh Jo-Israel machon. Kowuoyo e wi kaka timbe ji ne chalo e kindene, Suleman nondiko kama: “Kuom ji gana achiel aseyudo dichuo achiel [maratiro], to kuom jogo duto ok aseyudo dhako. Ne, ma kende aseyudo, ni Nyasaye nochweyo dhano maratiro, to gisefwenyo weche manyien mathoth.” (Ekl. 7:26-29) Nikech nyi ogendni mamoko ma ne lamo Baal ne odak  e kind Jo-Israel, timbe ji nobedo modwanyore miwuoro e ndalo Suleman ma ochopo kama owacho ni ne tek ahinya yudo dichwo kata dhako ma timbene beyo. * Kata kamano, higni 20 kane pok owacho wechego nosendiko wer moro miluongo ni Wer Mamit Moloyo Wende Moko kolerogo ni dichwo gi dhako pod nyalo herore gadier. Wendno bende lero gima hera madier en, kod kaka inyalo nyis herano. Jotich Jehova duto, bed ni gin e kend kata ooyo, nyalo puonjore weche mathoth e wi herano ka ginono matut bug Mumani.

3. Ang’o momiyo en gima nyalore mondo dichwo gi dhako oherre gadier?

³ Som Wer Mamit Moloyo Wende Moko 8:6. Wach motigo ni ‘ligek mach mar Jehova’ kiwuoyo e wi hera puonjowa gik mathoth. Hera madier chalo ‘ligek mach mar Jehova’ nikech en e ma nochako herano. Nochueyo dhano e kite owuon ka dhano nigi nyalo mar nyiso hera. (Chak. 1:26, 27) Kane Nyasaye otero Hawa dhako mokwongo ir Adam ma bende ne en dichwo mokwongo, weche ma Adam notiyogo ne chalo wer mamit. Onge kiawa ni Hawa bende nohero Adam nikwop ‘nokawe kuom dichwo.’ (Chak. 2:21-23) Nikech Jehova nochueyo dhano duto gi nyalo mar nyiso hera, en gima nyalore mondo dichwo gi dhako obed gi hera madier kendo mosiko e kindgi.

4, 5. Ler ane e yo machuok sigana ma yudore e bug Wer Mamit.

⁴ Hera manie kind dichwo gi dhako nyalo timo mathoth mopogore mana gi bedo hera ma siko kendo ma nano. Moko kuom gik ma hera nyalo timo iwuoyoe e bug Wer Mamit. Bugno ondik mana kaka wer kata drama, to owuoyo e wi hera manie kind nyako moro ma wuok e gweng’ Shunem kata Shulem, kod jaherane ma jakwath. Nyakoni ne rito puoth mzabibu mar owadgi ma ne ni machiegni gi kama ruoth Suleman gi jolwenyne nogoyoe kambi. Suleman noneno kaka nyakono ne jachia, omiyo nonyiso jotichne mondo okelne nyakono e kambi. Kata kamano, kane gichako wuoyo, ne nenore maler ni nyakono ohero osiepne ma jakwath ahinya. Kaka Suleman ne medo yondhe gi weche mamit, e kaka en bende nomedo nyiso ni odwaro mana jakwath ma noseherocha. (Wer 1:4-14) Jakwath chako manye kendo ochopo e kambi kama nyakono nitie, kae to gichako wuoyo ka giwacho weche mamit mag hera.—Wer 1:15–17.

⁵ Ka Suleman dok Jerusalem, odhi gi nya Shulemno, to jakwath bende luwo nyakono. (Wer 4:1-5, 8, 9) Gimoro amora ma Suleman timo mondo nyakono ohere, chalo mana gi goyo le e kidi. (Wer 6:4-7; 7:1-10) Gikone ruoth weye mondo odog thurgi. Wer Mamitno tieko ka wacho kaka nyakono gombo mondo jaherane ‘oreti kaka apol’ kata oring ka mwanda obi oromne.—Wer 8:14.

6. Ang’o momiyo ok yot fwenyo joma wacho weche manie bug Wer Mamit?

⁶ Wer Mamit en wer maber ahinya kendo mano e momiyo iwacho ni ‘oloyo moko’ duto. (Wer 1:1) Kata kamano, fwenyo nying joma wacho weche manie wendno tek nikech ok oket nyingegi. Diksonari miluongo ni The New Interpreter’s Dictionary of the Bible wacho ni kaka ochan wendno, kod nyinge joma nie wendno “ok en gima lich.” Mondo Suleman kik keth ber kod mit wendno, ne oweyo ma ok oketo nyinge joma wacho weche ma  yudore e wendno. Kata kamano, pod inyalo fweny ng’at ma wuoyo ka luwore gi weche mowacho kod weche ma iwachone. *

7, 8. Inyalo wach ang’o e wi weche ‘hera’ ma yudore e bug Wer Mamit? Chiw ane ranyisi.

⁷ Bug Wer Mamit oting’o weche mathoth mag ‘hera’ e kind nya Shulem gi osiepne ma jakwath. Kata obedo ni moko kuom weche mag hera ma yudore e bugno ne itiyogo chon chiegni higni 3,000 mokalo, kendo ginyalo dhiero joma sani, giting’o puonj mathoth, to hera ma jogo oherorego ok en gima wendo kuomwa. Kuom ranyisi, jakwath pako wenge nyakono ma neno mamuol kowacho ni wengene “ber ka mag akuche.” (Wer 1:15, NW) Nyakono bende wacho ni wenge wuowino chalo gi akuche to ok wenge akuche. (Som Wer Mamit Moloyo Moko 5:12.) Tong wang’ ma rateng’ ma olwor gi bor wang’ ma rachar, ber ne nyakono mana ka akuru ma lwokore e chak.

⁸ Ok weche duto ma otigo e wendno nyiso mana ber mineno gi oko. Ne ane gima jakwadhno wacho e wi weche ma wuok e dho nyakono. (Som Wer Mamit Moloyo Wende Moko 4:7, 11.) Owacho ni dhoge chalo gi “peth kich moton.” Nikech ang’o? Mano en nikech mor kich ma pod nie pedni, mit moloyo mor kich ma yamo osegoyo. ‘Mor kich gi chak ni e bwo lewe,’ tiende ni weche ma nyakono wacho mit winjo kendo beyo mana kaka chak gi mor kich. Nenore maler ni sama jakwath nyiso nyakono ni “dendi duto long’o; onge mbala kuomi,” ok owuo mana kuom berne ma oko kende.

9. (a) Hera manie kind dichwo gi dhako oriwo ang’o? (b) Ang’o momiyo dwarore ni dichwo gi dhako otim gik ma nyiso ni giherore?

⁹ Kend ok en mana gima ji ariyo yie ayie dak kanyachiel kuom kinde ka ok giherore. Kar mano, hera e kido maduong’ monego obed ei kend mar Jokristo. To ma en kit hera mane? Mita dobed hera ma itayo gi puonj ma yudore e Muma? (1 Joh. 4:8) Koso dobed hera ma jabedo e kind joot? Dobed hera man e kind osiepe mogenore? (Joh. 11:3) Koso en hera ma nitie e kind wuowi gi nyako? (Nge. 5:15-20) Kiwacho adier, hera madier kendo ma riwo ji ariyo manie kend, oriwo gik mokwan-go duto. Hera madier en gima ineno kuom gik ma ng’ato wacho kendo timo. En gima dwarore ahinya mondo dichwo gi dhako mokendore otim gik ma nyiso ni giherore ma ok giweyo dijegi ma pile ka pile omon-gi timo kamano. Gik ma kamago biro miyo kend obed gi mor kendo motegno. Nitie ogendni moko ma dichwo igamo ne nyako kendo bedo matek mondo ginere ka pok odiechieng arus ochopo. Joma okendore kamano onego owach ne nyawadgi kaka ohere nimar mano biro konyo kend margi odhi maber.

10. Sama ng’ato paro gik ma jaode timone konyisogo kaka ohere konyo nade?

¹⁰ Ka joma okendore timo gik ma nyiso ni giherore gadier, mano konyo e yo machielo. Ruoth Suleman nochiwore loso ne nya Shulem gige dusruok kaka tigo “motwang’ gi dhahabu, mitweyo gi stad mag fedha.” Nopake konyise ni ‘ober ka dwe,’ kendo ‘oler ka wang’ chieng’.’ (Wer 1:9-11; 6:10) Kata kamano, nyakono nochung’ kar tiende ma ok oyie weyo jakwath ma noseherocha. Ang’o ma nokonyo nyakono mondo osik kohero mana jaherane? Onyisowa gimomiyo. (Som Wer Mamit Moloyo  Wende Moko 1:2, 3.) Gima nokonye ne en paro kaka jakwath ‘nohere.’ Hera ma jakwath noherego ne berne “moloyo divai” ma jamiyo chuny dhano obed mamor, kendo nying wuowino ne chalone suya ma “mit ka mo mang’we ng’ar” miwirogo yie wich. (Zab. 23:5; 104:15) Ee, sama ng’ato paro kaka jaode ohere miyo winjruokgi medo bedo motegno. Mano kaka en gima ber mondo joma okendore otim gik ma nyiso ni giherore kinde duto!

11. En puonj mane ma Jokristo ma ok nie kend nyalo yudo kuom nya Shulem ka nonyiso jomamoko okuong’rene ni ok gibi chwale oher Suleman?

¹¹ Bug Wer Mamit bende chiwo puonj mathoth ne Jokristo ma ok nie kend, to ahinya ahinya ne jogo ma pod manyo ng’at ma gibiro kendorego. Nya Shulem ne ok ohero Suleman kata matin. Kodwaro mondo nyi Jerusalem okuong’rene, nokonegi niya: “Kik ujiu hera, kik ujiwe, nyaka ndalo ochop.” (Wer 2:7; 3:5) Nikech ang’o? Nikech ok en gima owinjore hero ng’ato ang’ata moriwo ma ok ing’eyo ni en ng’at ma chalo nade. Omiyo, en gima nyiso rieko ka Jakristo ma dwaro donjo e kend ohore sama omanyo ng’at ma obiro hero gadier.

12. Ang’o momiyo nya Shulem nohero jakwath?

¹² Ang’o momiyo nya Shulem nohero jakwath? En adier ni jakwath ne jachia, mana kaka “apol” kata mwanda; lwete jakwath notegno ka “tere mag dhahabu”; kendo tiendene ne beyo kendo otegno mana ka “sirini mag ombo.” Kata kamano, ne ok ohere mana nikech ne en jachia kendo notegno. To nowacho kama: “Kaka yath mar machungwa e kind yien manie bungu, e kaka jaherana obet kuom yawuowi.” Mondo ne nyako ma nohero Jehova owinj kamano e chunye, nyaka bed ni wuowino bende nohero Jehova kendo ne en gi kido mabeyo.—Wer 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Ang’o momiyo jakwath nohero nya Shulem?

¹³ To nade nya Shulem? Kata obedo ni nojaber ma nonyalo mako wang’ ruoth, ma gie kindeno ne nigi “mon . . . piero auchiel, mon ma jotich piero aboro, kendo nyiri motamore kwano,” nya Shulem ne nenore owuon ka “ondanyo manie pawe,” ma ne en maua ma ok lich ahinya. Ne omuol kendo ne obolore gadier. Kare e momiyo jakwath ne nene kaka “ondanyo e kind kuthe” nikech ne en nyako makende! Nohero Jehova ahinya.—Wer 2:1, 2; 6:8.

14. Hera ma iwuoyoe e bug Wer Mamit chiwo puonj mane ne Jakristo ma dwaro donjo e kend?

 ¹⁴ Muma chiwo siem motegno ne Jokristo mondo okendre “mana kuom Ruoth.” (1 Kor. 7:39) Jakristo ma dwaro donjo e kend ok onego ochak timo osiep mar kisera gi joma ok lam Jehova, to omany mana owadwa kata nyaminwa e kind jotich Jehova. To moloyo, nyagruok gi pek ma yudore e kend kendo mondo kuwe kod hera obedie, dwarore ni ng’ato obed gi yie motegno kendo ochiwre chuth ne Nyasaye, to magi e kido ma ng’ato onego onon ahinya kuom ng’at modwaro kendorego. Mago e kido ma jakwath gi nya Shulem ne nigo.

15. Ere kaka nya Shulem noketo ranyisi maber ne jotich Nyasaye ma ok nie kend?

¹⁵ Som Wer Mamit Moloyo Wende Moko 4:12. Ang’o momiyo jakwath pako jaherane kowacho ni en “puodho mochiel”? Puodho ma olwor gi ohinga kata mochiel, ok en kama ng’ato ang’ata nyalo donjoe adonja fwaya. Ng’ato nyalo donjo mana koluwo rangach molos maber kendo ma idedo. Nya Shulem ne chalo gi puodhono nikech nokano herane mana ne jakwath ma ne gidhi kendorego. Kuom tamruok weche ma ruoth ne temo lombego, nonyiso ni en kor ot kata “sisi ot,” to ok “thigo” kata dhoot ma yawore ayawa kende. (Wer 8:8-10) E yo ma chalo kamano, nyiminewa ma pok okendi kod owetewa ma pok okendo kano heragi mana ne joma gibiro kendorego.

16. Bug Wer Mamit puonjowa ang’o kuom wach timo kisera?

¹⁶ Kane jakwath onyiso nya Shulem ni gidhi bayo matin, owete nyakono nodagi. Kar mano, ne gimiye tij rito mzabibu. Nikech ang’o? Dibed ni ok ne gigene? Koso ne giparo ni nyamin-gi ne chano timo gimoro ma ok kare gi jakwath? Adiera en ni ne gitemo geng’o nyamin-gi mondo kik odonj e chal ma ne nyalo kelone tem mi gipodh e richo. (Wer 1:6; 2:10-15) Mani bende en puonj machielo ne Jokristo ma pok odonjo e kend: Kinde ma gitimo kisera, ber mondo gikaw okang’ mar ritore ka giler e nyim Nyasaye. Ok onego gibed kuonde mopondo ka gin kendgi. Kata obedo ni ginyalo nyiso e yo mowinjore ni giherore, onego gitang’ mondo kik gitim gik ma nyalo miyo gigajre mi gidonj e richo.

17, 18. Nono bug Wer Mamit okonyi nade in iwuon?

¹⁷ Ng’eny Jokristo chakoga ngima mar kend ka giherore ahinya. To nikech Jehova e ma nochako chenro mar kend, nodwaro mondo kend osiki. Omiyo dwarore ni joma okendore otem matek mondo heragi omed bedo maliet kendo gitim gik ma nyalo miyo herano odhi nyime.—Mari. 10:6-9.

¹⁸ Sama imanyo ng’at midwaro kendorigo, ber mondo imany ng’at minyalo hero gi chunyi duto kihere gi hera miwuoyoe e bug Wer Mamit, kae to utem matek mondo herauno kik tho. Bed ni imenyo kata in e kend gie sani, pod inyalo yudo hera madier nimar hera en “ligek mach adier mar Jehova.”—Wer 8:6.