Kaka Inyalo Konyo Osiepni Matuwo

BE KINDE moko iseyudo ka dhogi omoko sama ilimo osiepni moro matuwo ahinya? Bed gadier ni inyalo loyo pek ma kamano. E yo mane? Onge chik moket kuom kaka onego iwuo gi jatuwo. Oganda ka oganda timo kamano e yore mopogore. Bende ji opogore e kitgi. Omiyo, gima nyalo hoyo jatuwo moro ok bi hoyo machielo. Bende chal mar jatuwo koda kaka owinjo nyalo lokore odiechieng’ kodiechieng’.

Gima dwarore moloyo en ni item ketori kar jatuwo mondo ing’e gima odwaro ni itimne. Inyalo timo kamano nade? Weche maluwogi ma otenore kuom puonj mag Muma nyalo konyi timo kamano.

Chik Iti Maber

PUONJ MAG MUMA:

“Ng’ato ka ng’ato mondo owinj mapiyo, oter mos kuom wuoyo.”​—JAKOBO 1:19.

Nitie “chieng’ ling’, kendo chieng’ wuoyo.”​—EKLESIASTES 3:1, 7.

▪ Sama ilimo osiepni matuwo, chik iti adimba kinyiso ng’wono. Kik irikni ng’adone paro, kata neno ni nyaka inyise kaka onyalo loyo chandruok ma en-go. Ka irikni wuoyo, inyalo wacho wach moro machwanye. Nyalo bedo ni osiepni matuwono ok many yore mag loyo chandruokne, to odwaro mana ni ng’ato owinje gi chuny moyangore koda paro makare.

We osiepni obed thuolo wachoni kaka owinjo e chunye. Kik ing’ade sama owuoyo, kinyise kaka chandruokne en gima tin. Emílio * wacho niya, “Tuwo mar fungal meningitis ne omaka ma abedo mwofu. Seche moko awinjo ka chunya nyosore ahinya to osiepena temo  jiwa ka giwachona niya: ‘Ok in kendi ema in-gi chandruok. Nitie jomoko ma chandore moloyi.’ Ok ging’eyo ni sama gikawo tuwona ka gima tin ok gijiwa kata matin. Kar jiwa, mano medo mana nyoso chunya.”

We osiepni obed thuolo mar nyisi duto manie chunye maok oluor ni ibiro chayo wechene. Kapo ni owachoni ni owinjo koluor, kar nyise mana ni kik obed maluor, yie kode ni en adier ni ng’at matuwo kaka en nyalo bedo maluor. Nyaminwa miluongo ni Eliana manyagore gi tuwo mar kansa wacho niya: “Sama awinjo ka aluor kendo achako ywak nikech tuwona, mano ok nyis ni koro aweyo geno Nyasaye.” Tem neno osiepni kaka en, to ok kaka diher mondo obed. Ng’e bende ni gie sano onyalo chwanyore mayot, kendo ok en kaka en-ga pile. Ter mos. Chik iti​—kata ka biro dwarore ni iwinj kolero wach moro nyadinwoya. (1 Ruodhi 19:9, 10, 13, 14) Nyalo bedo ni odwaro nyisi kaka owinjo.

Bed Ng’at Mang’won Kendo Madewo Jomoko

PUONJ MAG MUMA:

“Moruru gi jo mamor, kendo ywaguru gi jo ma ywak.”​—JO RUMI 12:15.

“Gigo duto mudwaro mondo ji otimnu, un bende timnigiuru kamano.”​—MATHAYO 7:12.

▪ Tem ketori kar jatuwo. Nyalo bedo ni chunye chandore kendo chwanyore mayot sama otimo ikruok mar dhi e yeng’o, en e thieth moro, kata ka orito dwoko mag pim moro. Fweny mano kendo tem timo kaka odwaro e kinde ma chunye chandoreno. Magi ok e kinde mag penjo weche mang’eny, moloyo to weche matut kuome.

Ana Katalifós ma en laktar mathiedho joma nigi tuwoche mag paro, wacho niya: “We jotuwo owuo kuom tuochegi ka gidwaro kendo kaka owinjorenegi. Sama gidwaro wuoyo, wuo kodgi kuom gimoro amora ma giyiero wuoyoe. To ka ok gidwar wuoyo, inyalo mana ling’, to ka owinjore, mako lwetgi seche ma kamago nyalo konyo ahinya. Kata inyalo yudo ni gima odwaro en mana ng’at mabedo kode e chandruokne.”

Mi osiepni luor kik ihul oko wechene maling’ling’. Jandiko miluongo ni Rosanne Kalick, moseyudo tuwo mar kansa diriyo ma ochango, wacho niya: “Kaw ni weche ma jatuwo onyisi gin maling’ling’. Ka ok omiyi migawo mar loso e lo joodno, kik inyis jo oko weche jatuwono. Penj jatuwono ni gin weche mage ma en thuolo ka jomoko ong’eyo.” Edson, ma nochango kuom tuwo mar kansa wacho niya: “Osiepna moro nolando ni an gi kansa kendo ni ne achiegni tho. To noyudo ka eka awuok e pala. Nang’eyo ni an gi kansa, kata kamano ne pod arito dwoko mag pim. Kansano ne pok olandore. Kata kamano wach ma ne oselandno ne okethonwa kama duong’. Chiega ne winjo malit ahinya kane ji penje penjo maok owinjore kuoma.”

Kapo ni osiepni nono yore mopogore mag thieth mondo oyud mowinjore kode, kik irikni wachone gima ditimo dine bed ni in ema ituwo. Jandiko miluongo ni Lori Hope ma ne osechango kuom tuwo mar kansa wacho niya: “Kapok imiyo jatuwo mar kansa weche moko manyien e wi tuwono, ber ng’eyo mokwongo kabe odwaro yudo weche ma kamago. Ka ok kamano, gima itimo gi chuny maler nyalo chwanyo osiepni kendo ichwe maok ing’eyo ni ne ichwanye.” Ok ji duto madwaro yudo weche mogundho mag yore thieth mopogore opogore.

Kata obedo ni in osiep jatuwono ahinya, kik ibudhe aminga ka ilime. Bedo kanyachiel kode en gimaber ahinya, kata kamano nyalo bedo ni ok odwar wuoyo mang’eny gie sechego. Nyalo bedo ni ool kendo oonge teko mar wuoyo kata chiko ite aming’a. To komachielo, kik imi one ni idich kendo ni idwaro dhi mapiyo. Osiepni onego ong’e ni idewe ahinya.

 Dewo ng’ato oriwo neno weche e yo mowinjore kendo ng’ado paro maber. Kuom ranyisi, kapok itedo ne jatuwo gimoro, kata terone mich moro, penj mokwongo kapo ni gigo nyalo bedo maber kode kata ooyo. Kapo ni in gi tuwo, kaka mar athung’a, inyalo nyiso osiepni hera kuom rito mondo ichang mondi kapok ilime.

Bed Ng’at Majiwo Jomoko

PUONJ MAG MUMA:

‘Weche mag jo mariek kelo ngima.’​—NGECHE 12:18.

“Wachu mondo obed mang’won pile, kendo obed gi ndhadhu.”​—JO KOLOSAI 4:6.

▪ Kapo ni in-gi paro makare kuom osiepni matuwono, mano biro nenore kuom weche miwachone koda gigo mitimone. Kawe kaka ng’ama pod nigi kido ma ne iherego chon. We winjruok e kindu odhi nyime to kik ijiw ahinya weche tuwone. Kiwuoyo gosiepni e yo manyiso ni ohewore ahinya, en bende obiro paro ni en kamano. Roberta, ma nigi tuwo mar choke wacho niya: “Kawa kaka ng’ama ngima. En adier ni ang’ol, kata kamano an bende nitie kaka aneno gik moko, kendo nitie gik mahero. Kik iwinjna lit. To bende kik ikawa ka ng’at mofuwo.”

Ng’eni ok gima iwacho kende ema onego obed makare, to koda kaka iwache bende. Kata mana dwol miwachego nyalo ketho kata loso kama duong’. Bang’ ka noseyud ni Ernesto nigi kansa, osiepne moro modak e piny maoko nogoyone simo kowacho niya: “Pod ok ayie ni in-gi kansa! Dwol ma osiepna notiyogo e wacho ni ‘in’ kod ‘kansa’ ne onego chunya.”

Lori Hope ma en jandiko, chiwo ranyisi moro machielo: “Jatuwo nyalo kawo penjo moro amora mipenje e yore mopogore opogore. Kata mana penje ni ‘Idhi nade? ’ nyalo bedo gima opogore kaluwore gi dwol gi seche mipenjego, koda ng’iyo gi tudruok maru kode. Penjono nyalo hoye, hinye, kata tugo luoro moro mosegabedogo.”

Osiepni matuwo dwaro ng’eyo ni idewe, iwinje kendo imiye luor. Nikech mano nyise ni ihere ahinya kendo ibiro konye kinde duto. Rosemary ma nigi kansa mar obwongo wacho niya: “Gima nojiwa ahinya ne en winjo osiepena kawacho ni gihera, kendo ni anyalo genogi kata ang’o matimre.”​—Ngeche 15:23; 25:11.

Chiw Kony

PUONJ MAG MUMA:

“Kik waher gi wach, kata gi lep; to gi tich, kendo gi adiera.”​—1 JOHANA 3:18.

▪ Dwaro mag osiepni biro siko ka lokore chakre pim tuwone nyaka sa thieth. Kata kamano, e kindegi duto biro dwarore ni ikonye. Kar wachone mana ni​—“kapo ni nitie gima idwaro, wachna awacha abiro konyi”—​tem wacho gimoro sie midwaro timone. Chiwruok mondo ikony tije mapile kaka tedo, timo ler, luoko, goyo pas, loyo ote, nyiepo, kata tero osiepni e osiptal mondo oyud thieth, gin yore matindo tindo minyalo nyisogo ni idewe. Bed ng’at minyalo gen kendo rit sa. Chop gima isingo timone.​—Mathayo 5:37.

Jandiko miluongo ni Rosanne Kalick wacho niya: “Gimoro amora mwatimo, obed maduong’ kata matin mariwo jatuwo gi joma ngima, en gima konyo.” Sílvia ma ne oseyudo tuwo mar kansa nyadiriyo mochango, yie gi wachno. Owacho niya: “Bedo gi osiepe mopogore ma ne tera pile pile e taon moro mondo ayud thieth ne dwogo chunya kendo ne hoya! Sama ne wan e yo, ne wawuoyo kuom gik mopogore opogore, kendo bang’ thieth kinde duto ne wadhi madho kahawa e otel moro. Mano ne miyo awinjo ka gima an ng’at mangima kendo.”

Kata kamano, kik ipar ni ing’eyo chuth gima osiepni dwaro. Kalick wacho niya, “Kinde duto  penj jatuwo kapok itimone gimoro. Sama itemo konyo, kik imaye ting’ mare. Mano en chwanyo jatuwo kar mondo ikonye. Ka ok iwena thuolo kata mana mar timo gimoro, mano nyisa ni onge gima anyalo timo. Onego awinj ni nitie gima anyalo timo. Kendo ok onego ane ni koro okawa ka ng’at maok nyal gimoro. Onego ikonya timo gima anyalo.”

Dwarore ni osiepni ong’e ni en ng’at manyalo timo gimoro. Adilson ma nigi tuwo mar Ayaki wacho niya: “Sama ituwo ok idwar ni oweyi oko ka gima ionge tich. Idwaro konyo e yo moro kata ka gin loyo weche matindo. Ber ng’eyo ni pod nitie gima inyalo timo! Mano jiwi mondo ibed gi gombo mar dak. Ahero ka ji omiya thuolo mar ng’ado paro​—kendo giluwo paro maseng’ado. Bedo ng’ama tuwo ok onyiso ni ng’ato ok nyal chopo migepene kaka wuoro, miyo, kata migawo moro amora.”

Siki Machiegni gi Osiepni

PUONJ MAG MUMA:

‘Osiep ng’ato here ndalo duto; kendo omin ng’ato nonyuol mondo okonye chieng’ chandruok.’​—NGECHE 17:17.

▪ Kapo ni ok inyal limo osiepni nikech idak mabor kata nikech chal moro amora, inyalo goyone simo kata ndikone barua kata orone e-mail. Ibiro ndikone weche mage? Alan D. Wolfelt laktar majiwo joma nigi kuyo wacho kama: ‘Ndik e wi kinde mag mor ma ne un-go gi jatuwono. Wachne ni ibiro ndikone machiegni kendo​—kae to itim kamano.’

Kik iwe maok ijiwo osiepni nikech iluor ni ibiro wacho kata timo gima ok kare. Kinde mang’eny, bedoni kode e modwaro. Lori Hope wacho e buge kama: “Waduto wawacho kendo watimo gik minyalo kaw e yo marach kata wanyalo chwanyo ng’ato ka ok wang’eyo. Mano ok e gimarach. Gimarach en weyo luoro mar both omoni dhi jiwo osiepni monego oyud kony minyalo chiwo.”

Osiepni matuwo ahinya nyalo dwari gie sani moloyo kinde moro amora. Nyis ni in “osiep” madier. Kinda miketo mar konyo ok tiek rem mar jatuwo, kata kamano inyalo miyo chal moro matek obed mayot ne osiepni matuwono.

[Weche moler piny]