1, 2. 1) ¿Mäjaty ijty yaˈˈawdatyë Dios? 2) ¿Wiˈixë Jesus tˈijxy ja templë diˈib Jerusalén? 3) ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

DESDE tëëyëp, pënaty myëduundë Jyobaa myëdäjttë tuˈugë lugäär mä tˈawdattë. Extëm nˈokpëjtakëm, waˈan ijtyë Abel twintsëˈëgë Jyobaa mä tuˈugë altaar (Génesis 4:3, 4). Noé, Abrahán, Isaac, Jacob etsë Moisés nan ojts dyaˈoyëdë tuˈugë altaar (Génesis 8:20; 12:7; 26:25; 35:1; Éxodo 17:15). Jyobaa nan ojts ttukˈaneˈemy ja israelitëty parë dyaˈoyëdët tuˈugë witëjk mä yaˈˈawdatët (Éxodo 25:8). Ok, ta ojts tniˈanaˈamë parë yajkojët tuˈugë templë (1 Reyes 8:27, 29). Ets ko ja israelitëty pyëtsëëmdë Babilonia, ta tyuˈukmujktë mä lugäär diˈib yajtij sinagoogë (Marcos 6:2, TNM; Juan 18:20, TNM; Hechos 15:21, TNM). Ets pënaty tim jawyiin ojts tpanëjkxtë Jesus, jam tyuˈukmujktë mä myëguˈuktëjkë tyëjk (Apostʉlʉty 12:12; 1 Korintʉ 16:19). Ets tyam, ¿mä nduˈukmujkëm? Abëtsemy nyaxwinyëdë jyaˈˈaty milˈamë tëjk mä nduˈukmujkëm parë nˈawdäjtëmë Dios.

² Jesus mëk twintsëˈkë ja templë diˈib Jerusalén. Ko ja yˈëxpëjkpëty tˈijxtë wiˈix mëk ttseky ja templë, ta tjamyajtstë extëm yajkujäˈäyë mä Salmo: “Mët ko njantsy tsyekyëtsë mdëjk, toobyëtsë njot” (Salmo 69:9; Fwank 2:17). Mäjaty tyam nduˈukmujkëm, kyaj yëˈë Jyobaa ttëjkëty extëm ijty ja templë diˈib  Jerusalén (2 Crónicas 5:13; 33:4). Per tsojkëp nwintsëˈkëm mët ko jap nduˈukmujkëm parë nˈawdäjtëmë Jyobaa. Mä Biiblyë nyigajpxypy wiˈix mbäät nyaˈijxëmë wintsëˈkën mä tyäˈädë tëjk, wiˈix mbäät nguentˈäjtëm ets ti mbäät nduˈunëm parë niˈigyë yajkojët. Yëˈë diˈib nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo. *

3-5. 1) ¿Ti wyaˈany ja lugäär mä nˈëxpëjkëm? 2) ¿Wiˈix mbäät nyaˈijxëm ko nmëjjäˈäwëm ja naymyujkën?

³ Ja lugäär mä nˈëxpëjkëm, jap mä nˈawdäjtëmë Jyobaa. Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko nduˈukmujkëm, pes yëˈë xypyudëjkëm parë niˈigyë nyajkëktëjkëmë naymyayë mëdë Jyobaa. Ko nduˈukmujkëm, ta Jyobaa kyäjpn xymyëjämoˈoyëm ets nˈaxäjëm ja ëwij käjpxwijën diˈib nyajtëgoyˈäjtëm. Tukëˈëyë ja ëxpëjkënë diˈib nˈaxäjëm, duˈun extëmxyëbë Jyobaa mëdë Jesus xytyukwingugëˈëyëmë käˈäy ukën sëmään sëmään. Pääty, jantsy mëj mbäät njäˈäwëm ko xywyoˈowëm mä “myeesë” (1 Korintʉ 10:21).

⁴ Jyobaa xyˈanmäˈäyëm mä Biiblyë ko jëjpˈam ets nëjkxëm mä naymyujkën parë nˈawdäjtëm ets nnaymyëjämoˈoyëm nixim niyam (käjpxë Ebreeʉsʉty 10:24, 25). Kyaj nety nwintsëˈkëmë Jyobaa ko ndëgoyˈäjtëm mä naymyujkën mët ko xyajtuˈudujkëm diˈib kyaj tyim jëjpˈamëty. Ets nyaˈijxëmë nety ko nmëjjäˈäwëm ja naymyujkën ko kontiempë nˈëxpëjkëm diˈib ngomentaratäˈänëm (Salmo 22:22).

⁵ Nan nyaˈijxëmë nety ko nwintsëˈkëmë Dios, ko tsuj yajxon nmëdoowˈijtëm ja ëxpëjkën diˈib näjxp ets ko nguentˈäjtëm ja tëjk mä nˈëxpëjkëm. Nan oy njäˈäyˈäjtëm mët ko kyaj ntsojkëm etsë jäˈäy axëëk tnimaytyäˈägëdë Diosë xyëë, diˈib miimp këxjäˈäy mä ja tëjk mä nˈëxpëjkëm (ix nanduˈun wiˈix jyënaˈanyë 1 Reyes 8:17).

6. ¿Wiˈix näägë jäˈäy jyënäˈändë ko nyëjkxtë mä ja tëjk mä nˈëxpëjkëm? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

⁶ Jäˈäy pyëjkypyë kuentë ko nmëjˈijxëmë Diosë tyëjk. Extëm tuˈugë yetyëjk diˈib Turquía, ojts jyënaˈany ko nimäänëm tuˈugë lugäär duˈun tkaˈixy extëm ja nmëguˈukˈäjtëm dyaˈittë jantsy wäˈäts ja tëjk mä yˈëxpëktë ets tsuj yajxon. Nan yˈoyˈijx ko tsuj yajxon nyaywyit nyayxyoxëdë ets ko jyaˈayˈattë ajiiky amëguˈuk. Tyäˈädë yetyëjk, ta tyëjkë jëjwitsë yeˈebyë mä ja naymyujkën ets ok, ta nyëbejty. Mä tuˈugë käjpn diˈib Indonesia, ojts yajkojy tuˈugë tëjk mä tyuˈukmuktët ja nmëguˈukˈäjtëm. Ta ojts twowdë ja myëjënbäˈä myëdëjkpäˈä ets ja kuduunktëjk. Ja alkaldë yëˈë niˈigyë yˈoyˈijx wiˈix ja tëjk ojts yajkojy ets wiˈix kyëxëˈëky jantsy tsuj ja pëjy ujts. Jyënany: “Ko wäˈäts xyaˈittë tyäˈädë tëjk, ja nyigëxëˈëky ko tëyˈäjtën diˈib mmëbëjktëp”.

7, 8. ¿Wiˈix nyaˈijxëm ko nwintsëˈkëmë Jyobaa mä tyuˈuyoˈoy ja ëxpëjkën?

⁷ Jyobaa yëˈë diˈib xywyoˈowëm mä naymyujkën. Ets yëˈë pyejkypyë kuentë wiˈix nayxyojxëm ets tijaty jap nduˈunëm. Pääty oy ko tijaty nduˈunëm kijpxënbyaaty. Kyaj mbäät nyajnaxkëdakëmë mëkpë anaˈamën mä tijaty mbäät yajtuny ets tijaty kyaj, per nan kyaj net ndimnayjyäˈäwëm extëmxyëp nyajpatëm jënoty tëgoty. Jyobaa tsyejpy ets niˈamukë nnayjäˈäwëm oy mä ja naymyujkën, per kyaj tii ndunäˈänëm diˈib yajtëgoyëp ja mayˈäjt wintsëˈkën. Pääty tsuj yajxon nnayˈoytyuˈunëm, kyaj  ngajxëmë mensaje, kyaj ngäjpx nmaytyakëm, kyaj njëˈx nbëjkëm ets kyaj nˈuk nbëjkëm mä tyuˈuyoˈoy ja ëxpëjkën. Etsë tääk teety nan tyukniˈˈijxëdëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk parë kyaj pyëyëˈkmin pyëyëˈkxëptët o yˈëyëˈëk kyuyattët (Eclesiastés 3:1).

⁸ Ko nëjkxëm mä naymyujkën yëˈë parë nˈawdäjtëmë Jyobaa ets nˈixyˈäjtëm. Pääty kyaj jap njuˈuy ndoˈkëm (ix nanduˈun wiˈix jyënaˈanyë Nehemías 13:7, 8). Nˈokjamyajtsëm ko Jesus jantsy jotˈambëjk ets yˈëxkajxtääy ja jäˈäy diˈibë nety jam toˈk yäjktëp mä ja templë (Fwank 2:13-17).

9, 10. 1) ¿Ti tyuundëbë Jyobaa tyestiigëty parë dyaktë naybyudëkë mä yajkojˈyë tëjk mä nˈëxpëjkëm? 2) ¿Wiˈix të wyimbëtsëmy ko duˈun tyundë? 3) ¿Wiˈixë Diosë kyäjpn tpudëkë naymyujkën diˈib kyaj nëgoo myeeny syentääbë parë yajkojët ja tëjk mä yˈëxpëktët?

⁹ Mayë Jyobaa tyestiigëty mëk tyundë abëtsemy nyaxwinyëdë mä yajkojˈyë tëjk mä nˈëxpëjkëm. Yaˈoˈoyëdëp ja plano, kyojtëp ja tëjk, ets tˈagojˈoyëdë namayˈäjtën. Pääty nuˈun të nyaxy mäjmokx jëmëjt, jaa të yajkojy naxy 28 milë tëjk, naa mëgoxkën mä tuˈukpë xëë.

¹⁰ Jyobaa kyäjpn yëˈë kyejxypyë nmëguˈukˈäjtëm diˈib namayˈäjtën tuundëp, ets dyajtuny ja meeny sentääbë diˈib yajnayäjkp parë yajkojëdë tëjk mä nˈëxpëjkëm. Duˈun yajpaduny extëmë Biiblyë jyënaˈany ko pënaty myëdäjttëp tijaty, waˈan tpudëkë ja diˈib yajtëgoyˈäjttëp (käjpxë 2 Korintʉ 8:13-15). Ko duˈun yajtuny, ta të yajkojy milˈamë tëjk mä jyaˈˈatyë naymyujkën diˈib kyaj nëgoo tmëdattë meeny sentääbë parë tkujuytyët.

11. ¿Wiˈix näägë nmëguˈukˈäjtëm jyënäˈändë ko të yajkojy ja tëjk mä yˈëxpëktë, ets wiˈixë tyäˈädë myajnayjawëty?

¹¹ Jap Costa Rica jeˈeyë jyejky tuktujk xëë parë ojts yajkojy tuˈugë tëjk mä nˈëxpëjkëm. Ja nmëguˈukˈäjtëm jyënäˈändë ko xëmë twinmääytyë tmëdatäˈändë tuˈugë tëjk. Myooytyëbë dyoskujuyëmë Jyobaa, ja kyäjpn ets ja nmëguˈukˈäjtëm. Jantsy jotkujk nyayjawëdë ets mëjwiin kajaa tkukäjpxëdë ko Jyobaa të nyamoˈoyëdë tyäˈädë tëjk. Jantsy jotkujk niˈamukë nnayjäˈäwëm ko nmëguˈukˈäjtëm tkukäjpxëdë Jyobaa. Nan oy nnayjäˈäwëm ko abëtsemy nyaxwinyëdë nmëguˈukˈäjtëm tmëdattë tyëjk mä tyuˈukmuktë. Jyobaa yëˈë kyunuˈkxypyë tyäˈädë tuunk mä yajkojˈyë tëjk. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko niˈigyë jäˈäy nyëjkxtë mä nˈëxpëjkëm ko yajkojy tuˈugë jembyë tëjk parë tnijawëyäˈändë pënën Jyobaa (Salmo 127:1).

12. ¿Wiˈix mbäät nyäjkëmë naybyudëkë mä yajkojˈyë tëjk?

¹² ¿Wiˈix mbäät nyäjkëmë naybyudëkë mä  yajkojˈyë tëjk? Mbäät nnayˈawäˈänëm parë nbudëjkëm mä yajkojy. Ets nan mbäät niˈamukë nyäjkëmë meeny sentääbë parë net yajkujuyët. Ko nyäjkëm ja naybyudëkë nuˈun nmadakëm, ta mas jotkujk nyajpäädäˈänëm. Ets diˈib niˈigyë jëjpˈam, yëˈë ko nëjkxëp nyajmëjpëtsëˈëmëmë Jyobaa. Nˈokpanëjkxëmë yˈijxpajtën pënaty tëëyëp Dios mëduundë, diˈib yäjktë ja meeny sentääbë xondaˈakyˈää xondaˈakyjyot parë ojts yajkojy ja tëjk mä yaˈˈawdatëdë Jyobaa (Éxodo 25:2; 2 Korintʉ 9:7).

13, 14. Extëmë Biiblyë jyënaˈany, ¿tiko mbäät nyaˈijtëm wäˈäts ets tsuj yajxon ja tëjk mä nˈëxpëjkëm?

¹³ Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios diˈib wäˈäts, ets kyaj tˈoyˈixy ko tijaty yˈity ety käjy. Pääty jëjpˈam ets ja tëjk nyaˈijtëm wäˈäts ets tsuj yajxon (käjpxë 1 Korintʉ 14:33, 40). Parë nnayaˈijtëm wäˈäts extëmë Jyobaa, tsojkëp nmëdäjtëmë jot winmäˈäny wäˈäts, njukyˈäjtëm wäˈäts ets nmëduˈunëm wäˈäts. Per nan tsojkëp nyaˈijtëm wäˈäts ja niniˈkx këbäjk (Diˈibʉ Jatanʉp 19:8).

¹⁴ Pën wäˈäts nyaˈijtëm ja tëjk mä nˈëxpëjkëm, ta kyaj ntsoytyuˈunëm parë nwoˈowëm ja jäˈäy. Nëjkxëp tpëktë kuentë ko ëtsäjtëm jantsy jukyˈatäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën mä kyaj nyekyjamˈatäˈänyë axëkˈäjtën. Nan yˈixandëp ko yëˈë nˈawdäjtëm tuˈugë Diosë wäˈätspë diˈib yajjëmbitaambyë Naxwinyëdë extëm tuˈugë lugäärë tsujpë (Isaías 6:1-3; Diˈibʉ Jatanʉp 11:18).

15, 16. 1) ¿Tiko näˈäty tsyiptaˈaky nyaˈijtëm wäˈäts ja tëjk mä nˈëxpëjkëm? 2) ¿Tiko mbäät nyaˈijtëm wäˈäts? 3) ¿Wiˈix të yajtukniwitsë wyäˈätsët ja tëjk mä mnaymyukyëty? 4) ¿Ti diˈib niˈamukë mbäät nmëjjäˈäwëm?

¹⁵ ¿Tiko näˈäty tsyiptaˈaky nyaˈijtëm wäˈäts ja tëjk mä nˈëxpëjkëm? Yëˈko kyaj tuknax nˈijxëmë wäˈätsˈäjtën. Extëm nääk jam tsyëënëdë mä jyamˈatyë nääxjok etsë moˈonts. Wiinkpë amääy tpäättë nëë o tijaty mëët dyajwäˈätsët. Nan kyaj tuknax nˈijxëm ja wäˈätsˈäjtën mët ko wiˈixëm të nˈyaˈk të nbajtëm. Per oy mä ntsënäˈäyëm ets oy wiˈixëmë jäˈäy tˈixët ja wäˈätsˈäjtën, tsojkëp wäˈäts ets  tsuj yajxon nyaˈijtëm ja tëjk mä nˈëxpëjkëm. ¿Tiko? Yëˈko jap nˈawdäjtëmë Jyobaa (Deuteronomio 23:14).

¹⁶ Pën ntsojkëm ets ja tëjk mä nˈëxpëjkëm yˈitët wäˈäts, jëjpˈam ets nbaduˈunëm extëm të yajtukniwitsë wyäˈätsët ja tëjk. Mëjjäˈäytyëjk yëˈë yaˈoˈoyëdëp tuˈugë programë ets yˈijxtëp pën yajmëdäjtp tijaty mëët wyäˈätsët. Nan yëˈë diˈib tyukniwijtsëdëp parë ja nmëguˈukˈäjtëm yajxon dyajwäˈätstët. Tap diˈib janäämëty wäˈätsäämp ets tap diˈib kyaj. Niˈamukë mbäät nmëjjäˈäwëmë tyäˈädë tuunk: nyaˈijtëm wäˈäts ja tëjk mä nˈëxpëjkëm.

17, 18. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ja Dios mëduumbëtyë yˈijxpajtën diˈib tëëyëp jukyˈäjttë? 2) ¿Tiko mbäät oy tsuj nyaˈijtëm ja tëjk mä nˈëxpëjkëm?

¹⁷ Ja Dios mëduumbëty diˈib tëëyëp, kyuentˈäjttë ja templë parë kyaj wyindëgoyët. Extëm ja rey Jehoás, ojts ttukˈaneˈemy ja saserdotëty diˈib Judá parë dyaˈˈaˈoyëdët ja tëjk mä wyindëgoy mët ja meeny diˈib yäjktë ja nax käjpn (2 Reyes 12:4, 5). Ko nyajxy 200 jëmëjt, ta ja rey Josías dyajtuuny ja meeny diˈib ja käjpn yäjk parë yˈaˈoyët ja templë (2 Crónicas 34:9-11). ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko jëjpˈam ets niˈamukë nduˈunëmë mëjää parë oy nyaˈijtëm ja tëjk mä nˈëxpëjkëm.

¹⁸ Mä näägë sukursal të yajpëkyë kuentë ko ta lugäär mä kyaj nëgoo jäˈäy tmëjpëjtäˈäktë dyaˈˈaˈoyëdët ja jyëën tyëjk. Waˈan mët ko kyaj tmëdattë meeny sentääbë o mët ko kyaj tjattë dyaˈˈaˈoyëdët. Per pën ëtsäjtëm ninuuxëm ets kyaj nyaˈˈaˈoˈoyëm ja tëjk mä nˈëxpëjkëm, mbäät wanaty wanaty wyindëgoy. Ets ko duˈunë jäˈäy tˈixtët, ta axëëk xynyimaytyäˈägäˈänëm. Pääty tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë oy tsuj nyaˈijtëm ja tëjk mä nˈëxpëjkëm. Net nyajmëjpëtsëˈëmëmë Jyobaa, ets kyaj nëgoo nëjkx ja meeny nyajtuˈunëm diˈib ja nmëguˈukˈäjtëm nyayäjktëp.

19. ¿Ti mijts mdunaampy parë xyaˈixëdët ko mwintsëˈkëp ja tëjk mä mduˈukmuky?

¹⁹ Mä tyäˈädë artikulo të ngäjpxëm kanäägë tekstë diˈib xypyudëjkëm parë nyaˈijxëmë wintsëˈkën mä ja tëjk mä nˈëxpëjkëm. Nˈokjamyajtsëm ko yëˈë Jyobaa jyaˈa, kyaj tjaˈˈaty tuˈugë jäˈäy o ja naymyujkën. Pën nwintsëˈkëmë Jyobaa, ta nanduˈun nwintsëˈkëm mä tyuˈuyoˈoy ja ëxpëjkën ets ja tëjk mä nˈëxpëjkëm. Nan nëjkxëp xondaˈakyˈää xondaˈakyjyot nyäjkëmë meeny sentääbë parë niˈigyë yˈakˈyajkojëdë tëjk mä nˈëxpëjkëm, ets nan nëjkxëp nduˈunëmë mëjää parë nyaˈijtëm wäˈäts ets tsuj yajxon. Pääty, nˈokˈyaˈijxëm ko nwintsëˈkëm ja lugäär mä nˈawdäjtëmë Jyobaa extëm ttuunyë Jesus (Fwank 2:17).