Amo kuali nikitayaya kej moyoyontiyayaj uan kej moyejyekchiuayayaj

NI KIPANOK EILEEN BRUMBAUGH

NIMOSKALTIK ipan se religión tlen itoka Antigua Orden de Hermanos Bautistas Alemanes [katli nojkia kiniljuiaj dunkers]. Ni religión elisneki sanse kej nopa amish uan menonitas. Nopa religión pejki ipan 1708, ipan Alemania pampa miakej kiijtouayayaj monekiyaya tijchiuasej san tlen Biblia kiijtoua. Se enciclopedia tlen kamanalti tlen religión kiijtoua inijuantij “moiljuiyayaj maseualmej monekiyaya momachtisej tlen Jesús kichijki”. Yeka, katli eliyayaj tlen nopa religión kintitlankej ma tlamachtitij ipan sekinok altepemej uan miakej kuali kintlakakilijkej.

Ipan 1719, ipan Pensilvania (Estados Unidos), asitoj se keskij maseualmej katli eliyayaj tlen nopa religión uan kinyakanayaya Alexander Mack. Teipa, inijuantij moxejxelojkej uan kipeualtijkej sekinok religiones. Sejse tlen nopa religiones amo sanse kej kiixtomayayaj tlen tlamachtiyaya Mack. Kampa na nimonechikouayaya san tieliyayaj se 50, tlauel techpaktiyaya tijpouasej Biblia uan tijchiuasej tlen kiijtouayayaj ipan toreligión.

Achtoui noueyitatauaj mokalakijkej ipan nopa religión, yeka nochi nochampoyouaj kineltokayayaj uan kichiuayayaj tlen tlamachtiyayaj nopaya. Na nimoatsonpoliuiltik kema nijpixtoya 13 xiuitl. Nechiljuijkej eliyaya tlajtlakoli tlaj nijtekiuiskia carros, tractores, teléfonos, radios o sekinok tlamantli tlen motekiuiyaya ika tlauili. Siuamej amo kitekiuiyayaj miak tlamantli kema moyoyontiyayaj, amo motsonkaltekiyayaj uan nochipa mokuatsakuayayaj. Uan tlakamej amo motentsonximayayaj. Tojuantij timoiljuiyayaj amo tijchiuas tlen mochiua ipan Tlaltipaktli kiijtosneki amo timoyoyontisej kej sekinok maseualmej, amo tijtekiuisej maquillaje, kostli, pulseras, anillos, pipiloli uan sekinok tlamantli pampa timoiljuiyayaj katli kiampa kichiuaj tlauel moueyimatij.

Nojkia techiljuiyayaj monekiyaya tlauel tijpatiitasej Biblia pampa techpaleuiyaya kuali ma titlaneltokakaj. Ika ijnalok, kema ayamo titlakuayayaj, sansejko timoseuiyayaj uan notata techpouiliyaya se capítulo tlen Biblia uan kiijtouayaya tlake kiijtosneki. Kema notata momaijtouayaya, nochi timotlankuaketsayayaj. Teipa, nonana kiompauiyaya nopa padrenuestro. Tlauel nechpaktiyaya kema kiampa tijchiuayayaj pampa nochi sansejko tiitstoyaj uan timoyoliljuiyayaj ipan toTeotsij iTlajtol.

Tiitstoyaj ipan se granja nechka altepetl Delphi, ipan Indiana. Nopaya tijtokayayaj miak tlamantli uan tikonnamakayayaj ipan ueyi altepetl, tijuikayayaj ipan se carreta tlen kitilantiauiyaya se kauayo, titlanamakayayaj kajkalpa uan kampa panoyayaj miakej maseualmej. Timoiljuiyayaj tijtekipanouayayaj toTeotsij kema tlauel titekitiyayaj, yeka timosentlalijtoyaj kiampa tijchiuasej. San domingos amo kiampa tijchiuayayaj pampa timoiljuiyayaj amo kinamikiyaya “chikauak titekitisej” nopa tonali. Maske kiampa timoiljuiyayaj, kemantika tlauel tijpiayayaj tekitl, yeka titekitiyayaj nopa tonali.

Nimonamiktik uan nikinpixki nokoneuaj

Ipan 1963, kema nijpixtoya 17 xiuitl, nimonamiktik iuaya James, katli nojkia eliyaya tlen noreligión, itatauaj iueyitatauaj pejkej mosentiliaj ipan nopa religión. Noueue uan na tlauel techpaktiyaya tijchiuasej tlen nopaya mochiuayaya uan timoiljuiyayaj tiitstoyaj ipan religión tlen melauak.

Ipan 1975, ya tikinpixtoyaj chikuasemej tokoneuaj, uan ipan 1983 tlakatki seyok tokone uan teipa ayokmo tikinpixkej sekinok. San tijpixkej se siuapil, tijtokaxtijkej Rebecca, ya tlakatki teipa tlen toachtouikone. Tlauel titekitiyayaj, amo tijtekiuiyayaj miak tomij uan amo tijpixtoyaj miak tlamantli. Tikinmachtiyayaj tokoneuaj tlen totatauaj techmachtijtoyaj ika Biblia uan tlen techmachtijtoyaj sekinok katli nojkia itstoyaj ipan toreligión.

Ipan toreligión kiijtouayayaj amo monekiyaya tlauel timoyejyekchiuasej. Timoiljuiyayaj kej se akajya moyejyekchiuayaya, kinextiyaya kenijkatsa nelnelia eliyaya pampa amo ueliyaya tikitaj tlake moiljuia ipan iyolo. Yeka, tlaj se akajya kichiuayaya tlauel ma motlanana itsonkal o ivestido kipixtoya uejueyi tlaixkopinkayotl, timoiljuiyayaj tlauel moueyimatiyaya. Kemantika, nesiyaya san nopa tlauel tijpatiitayayaj uan amo tlen Biblia kiijtoua.

Kitsajkej se touikal

Ipan itlamia xiuitl 1960, nouejpol Jesse, katli nojkia eliyaya tlen toreligión, kitsajkej pampa amo kinejki yas ipan tlauilankayotl. Kema tsaktoya kinixmatki Jehová itlajtoltemakauaj, inijuantij nojkia kiitstoyaj Biblia kiijtoua moneki amo titlapaleuisej ipan tlauilankayotl (Isaías 2:4; Mateo 26:52). Miakpa kamanaltik ininuaya uan kiitak kinextiyayaj kuajkuali tlamantli. Ya tlauel kuali momachtik Biblia uan teipa moatsonpoliuiltik, nopa tlauel techkualankamakak.

Jesse kiiljuik noueue tlen momachtijtoya ipan Biblia uan kichijki ma kititlanilikaj pilamochtsitsij La Atalaya uan ¡Despertad! Tlen James kipojki, kichijki nojua tlauel ma kipatiita tlen Biblia kiijtoua. James nochipa kinektoya mouampojchiuas iuaya toTeotsij, maske kiampa kinekiyaya, ya kimatiyaya mouejkatlalijtoya tlen ya, yeka tlauel kipatiitayaya nochi tlen ueliskia kipaleuis ma kinechkaui toTeotsij.

Katli tlayakanayayaj ipan toreligión techiljuijkej ma tijpouakaj se keski pilamochtsitsij tlen kichijchijtoyaj nopa amish o menonitas uan sekinok religiones tlen kistoyaj ipan toreligión, maske timoiljuiyayaj nopa religiones nojkia kichiuayayaj tlen mochiua ipan Tlaltipaktli. Notata tlauel kinkualankaitayaya Jehová itlajtoltemakauaj uan kiijtouayaya amo kema monekiyaya tijpouasej pilamochtsitsij La Atalaya o ¡Despertad! Yeka, tlauel nimokuesok kema nikitak James kipouayaya nopa pilamochtsitsij pampa nimoiljuiyaya kineltokaskia se tlamachtili tlen amo melauak.

James uejkajkia moiljuijtiualayaya se keski tlamachtili tlen tijneltokayayaj amo ualayaya ipan Biblia, kej kema kiijtouayayaj eliyaya tlajtlakoli “titekitisej” domingo. Se neskayotl, toreligión kiijtouayaya amo ueliskia tikinmakasej atl totlapialjuaj ipan domingo, uan kena ueliskia tijuiuitlasej se keski xiuitl. Katli techyakanayayaj amo ueliyayaj kinextiliaj noueue kanke ipan Biblia kiijtouayaya amo monekiyaya kiampa tijchiuasej. Teipa, na nojkia pejki nimoiljuia uelis amo nelia tlen techmachtiyayaj.

Tlauel miak xiuitl timoiljuijtoyaj tiitstoyaj ipan religión tlen melauak uan ya tijmatiyayaj tlake techpanoskia tlaj tikisaskiaj, yeka tlauel ouij tijmatkej ayokmo tiitstosej ipan nopa religión. Maske tijmajtoyaj nopa, ayokmo kuali tijyolmatiyayaj tiitstosej ipan se religión kampa amo tlamachtiyayaj nochi tlen Biblia kiijtoua. Yeka, ipan 1983 tijchijkej se amatlajkuiloli kampa tikijtouayayaj kenke ayokmo tijnekiyayaj tiitstosej ipan nopa religión uan tikiniljuijkej ma kipouakaj nopa amatl kema monechikoskiaj. Yeka techkixtijkej tlen nopa religión.

Pejkej tijtemouaj religión tlen melauak

Teipa, pejkej tijtemouaj religión tlen melauak. Tijtemouayayaj se religión kampa kichiuayayaj tlen tlamachtiyayaj. Achtoui tikijtojkej amo tiaskiaj ipan religiones tlen tlapaleuiyayaj ipan tlauilankayotl. Nojua tijnekiyayaj tiitstosej ipan se religión kampa maseualmej amo kipixtoyaj miak tlamantli uan kampa amo tlauel moyejyekchiuayayaj, pampa timoiljuiyayaj inijuantij amo mokalakiyayaj ipan tlen mochiua ipan Tlaltipaktli. Ipan xiuitl 1983 uan tlanki ipan xiuitl 1985, tiajkej ipan miak altepemej tlen Estados Unidos pampa tijnekiyayaj tikitasej tlake kichiuayayaj sekinok religiones: tiajkej kampa mosentiliyayaj menonitas, cuáqueros uan ipan sekinok religiones.

Ipan nopa tonali, Jehová itlajtoltemakauaj miakpa techpaxalojkej nechka Camden (Indiana), kampa eltoya tochaj uan kampa nojkia tikiniskaltiyayaj tlapialmej. Maske tikintlakakiliyayaj, tikiniljuiyayaj ma kipouakaj textos ipan nopa Biblia King ­James Version (Versión del Rey Jacobo). Maske na nikintlepanitayaya pampa amo tlapaleuiyayaj ipan tlauilankayotl, ouij nijmatiyaya nikintlakakilis pampa inijuantij kuali moyoyontiyayaj uan yeka nimoiljuiyaya nojkia kichiuayayaj kej sekinok maseualmej, nopa kichiuayaya ma nimoiljui amo itstoyaj ipan religión tlen melauak. Nimoiljuiyaya maseualmej moueyimatiyayaj uan yeka amo moyoyontiyayaj sanse kej tojuantij, uan nopa tlamantli tlen kipixtoyaj nojkia kichiuayaya ma moueyimatikaj.

Tlauel nikualanki kema James pejki mosentilia ininuaya uan kinuikayaya se keskij tokoneuaj. Ya nechiljuiyaya ma nia iuaya uan na amo nijnekiyaya. Se tonali nechiljuik: “Maske amo mitspaktia se keski tlamantli tlen tlamachtiaj, xia xikitati kenijkatsa mouikaj”. James tlauel kipaktik kema kiitak tlauel moikneliyayaj.

Maske se tonali niajki kampa mosentiliyayaj, na amo nimotemachiyaya ipan inijuantij. Niajki ika novestido tlen nochipa nijtekiuiyaya uan nimokuatsaktiauiyaya. Se keskij nokoneuaj amo motlalilijtoyaj zapatos uan nojkia kiuikayayaj ininyoyo sosoltik. Maske kiampa tiauiyayaj, Jehová itlajtoltemakauaj techtlajpalotoj uan kinextijkej techikneliaj. Na nimoiljuik: “Maske amo sanse tinesij, kuali techseliaj”.

Maske nikitak tlauel teikneliyayaj, na san nikintlachiliyaya. Amo nimoketsayaya kema inijuantij moketsayayaj uan amo niuikayaya. Kema tlanki nopa tlanechikoli, nikinchiuilik miak tlajtlanili pampa nimoiljuiyaya amo kuali kichiuayayaj se keski tlamantli uan amo kuali kikuamachiliyayaj se keski textos tlen Biblia. Maske amo kuali kej nikinnojnotski, nochi kuali nechtlakakilijkej uan kinextijkej kintekipachouayaya tlen nimoiljuiyaya. Nojkia nimosentlachilik pampa nochi toikniuaj katli nikintlatsintokilik, nechnankilijkej sanse tlamantli. Kemantika, nechijkuiljuiliyayaj tlen nijnekiyaya nijmatis, nopa tlauel nechpaleuiyaya pampa teipa ueliyaya nikompauia.

Ipan 1985, kema tlauel tlatotoniayaya, tiajkej ipan se ueyi tlanechikolistli tlen Jehová itlajtoltemakauaj ipan Memphis (Tennessee). James nojua tentsone eliyaya uan nochi tijuikayayaj toyoyo tlen ipa timokentiyayaj. Kema timosiajketsayayaj, nochipa yauiyayaj techtlajpalouaj toikniuaj. Tlauel techpaktik pampa kinextijkej tlauel techikneliaj, kintekipachouayaya tlen tijyolmatiyayaj uan kuali techselijkej. Nojkia, tlauel techpaktik pampa kema tiauiyayaj ipan seyok tlanechikoli, tikitayayaj tlamachtiyayaj sanse tlamantli.

James tlauel kipaktik pampa kiitak Jehová itlajtoltemakauaj kintekipachouayaya tlen kipanoyaya, yeka kinejki momachtis Biblia ininuaya, ya kuali momachtiyaya pampa kinekiyaya kiitas tlaj nelia tlen kiyekojtiauiyaya (Hechos 17:11; 1 Tesalonicenses 5:​21). Teipa, James kiitak kipantijtoya religión tlen melauak. Na amo nijmatiyaya tlake nijchiuas pampa amo nijnekiyaya nimoyoyontis kej sekinok yon ninesis kej katli amo kitekipanouaj toTeotsij. Teipa, pejki nimoseuia iuaya noueue kema kimachtiyayaj, nijtlaliyaya nopa Biblia King ­James Version ipan se notlankua uan Traducción del Nuevo Mundo (tlen namanok kiski) ipan seyok notlankua. Nijtemojtiauiyaya sejse versículos ipan nopa ome biblias pampa amo nijnekiyaya ma nechkajkayauakaj.

¿Tlake nechpaleuik?

Kema pejki timomachtiaj ininuaya Jehová itlajtoltemakauaj, tikitakej itstok san setsi toTeotsij uan amo eyij katli mochiuaj setsi, nojkia tikitakej tojuantij tielij almas uan amo tijpiaj se alma tlen amo kema miki (Génesis 2:7; Deuteronomio 6:4; Ezequiel 18:4; 1 Corintios 8:5, 6). Nojkia tikitakej infierno kiixnextia kampa kintokaj katli mikij, uan amo eli kampa kintlaijiyouiltiaj maseualmej ika tlitl (Job 14:13; Salmo 16:10; Eclesiastés 9:5, 10; Hechos 2:31). Tlauel niyolpajki kema nijmatki tlake kiijtosneki nopa infierno pampa ipan nopa religión kampa achtouia niitstoya, amo kimatiyayaj tlake nelnelia kiijtosneki.

Maske nimomachtiyaya ininuaya, nojua nimoiljuiyaya Jehová itlajtoltemakauaj amo eliyayaj religión tlen melauak uan kichiuayayaj kej sekinok maseualmej, pampa amo kenijki kiitayayaj kema se akajya tlapijpiayaya. Maske kiampa nimoiljuiyaya, nojkia nikitayaya kuali tlen kichiuayayaj pampa inijuantij tlajtolmoyauayayaj, kej Jesús kiijtok ma tijchiuakaj. ¡Amo nijmatiyaya tlake nijchiuas! (Mateo 24:14; 28:19, 20).

Kema kiampa nijyolmatiyaya, Jehová itlajtoltemakauaj tlauel nechpaleuijkej pampa kinextijkej nechikneliyayaj, yeka nojua nimomachtik ininuaya. Nochi toikniuaj kinextijkej tlauel techikneliyayaj. Kema toikniuaj yauiyayaj tochaj, tikitakej kipixtoyaj kuali ininyolo, kemantika yauiyayaj techkouiliaj leche o teksistli pampa kinekiyayaj techpaxalosej. Amo san toikniuaj katli techmachtiyayaj techpaxalouayayaj, kema sekinok toikniuaj tlen tlanechikoli panoyayaj nechka tochaj, nochipa techtlajpalojtikisayayaj. Nelia tlauel techpaleuik tlen kichijkej, pampa kiampa uelki kuali tikinixmatij uan tikitakej nelia techikneliyayaj uan kintekipachouayaya tlen techpanoyaya.

Amo san toikniuaj katli nechka itstoyaj kinextijkej kintekipachouayaya tlen nechpanoyaya, sekinok nojkia kiampa kinextijkej. Kema amo nijmatiyaya kenijkatsa kinamikiyaya nimoyoyontis, nechpaxalok toikni Kay Briggs, ya nojkia amo tlauel moyejyekchiuayaya uan amo kitekiuiyaya maquillaje. Kuali nijyolmatki nikamanaltis iuaya, uan yeka uelki nikiljuia nochi tlen nimoiljuiyaya. Seyok tonali nechpaxalok toikni Lewis Flora, katli achtouia nojkia itstoya ipan se religión kampa amo kinpaktiyaya tlauel tlapijpiasej. Ipan noixayak kiitak amo nijmatiyaya tlake nijchiuas, yeka nechijkuiljuilik se amatlajkuiloli tlen kipixtoya matlaktli iamayo, pampa kinekiyaya ayokmo tlauel ma nimotekipacho. Nimochokilik kema nikitak tlen kichijki. Miakpa nijpojtok nopa amatlajkuiloli tlen kiijkuilok.

Teipa nikiljuik toikni O’Dell, katli tepaxalouayaya chijchikuasej metstli, ma nechixtomili Isaías 3:18-23 uan 1 Pedro 3:3, 4. Nikiljuik: “Ni texto kinextia moneki amo tlauel timoyejyekchiuasej tlaj tijnekij tijyolpakiltisej toTeotsij”. Ya nechiljuik: “¿Amo kinamiki mokuatsakuas se akajya? ¿Amo kinamiki timokuaxinepalos?”. Ipan toreligión tikinkuaxinepalouayayaj siuapilmej uan siuamej mokuatsakuayayaj, nikitak amo tijchiuayayaj tlen Biblia kiijtoua. Nimosentlachilik pampa toikni kipixki ueyi iyolo nouaya uan kuali nechkamanaljuik.

Ika yolik kuali nikitstiajki tlen kichiuayayaj, maske kiampa nimoiljuiyaya, nojua amo kuali nikitayaya kema siuamej motsonkaltekij. Ueuejtlakamej nechiljuijkej sekij siuamej tlauel ueueyak eli inintsonkal uan sekij amo. ¿Kiijtosneki siuamej katli ueueyak inintsonkal tlauel ininpati uan sekinok amo? Nojkia nechpaleuijkej ma nijkuamachili kemantika amo sanse techpaktia timoyejyekchiuasej uan nechmakakej se keski tlamachtili tlen ueliskia nijpouas nochaj.

Tijchijkej tlen tijyekojkej

Tijnekiyayaj tiitstosej ipan se religión kampa kichiuayayaj tlen tlamachtiyayaj, uan kena tijpantijkej nopa religión. Jesús kiijtok: “Nochi tlakamej kimachilisej para nelia innomomachtijkauaj intla nelia inmoiknelisej” (Juan 13:35). Tlen kichiuayayaj Jehová itlajtoltemakauaj, techpaleuik ma tikitakaj inijuantij nelnelia teikneliaj. Maske kiampa tikitayayaj, toachtouikoneuaj Nathan uan Rebecca amo kimatiyayaj tlake kichiuasej, pampa inijuantij ya mokalakijtoyaj ipan religión kampa achtouia tiitstoyaj uan ya moatsonpoliuiltijtoyaj. Teipa, asik ipan ininyolo tlen tikinixtomiliyayaj uan kema kiitakej Jehová itlajtoltemakauaj tlauel moikneliaj.

Rebecca nochipa kinektoya kuali mouampojchiuas iuaya toTeotsij, yeka ayokmo ouij kimatki kinojnotsas kema kimatki amo kiixtlalia tlake panos ipan tonemilis uan tlake techpanos teipa. Nojkia, kipaleuik ma kinechkaui toTeotsij kema kimatki ya nelnelia itstok uan uelis tijchiuasej kej ya, uan amo eli se Trinidad (Efesios 5:⁠1). Tlauel yolpajki pampa kimatki kema momaijtoskia ayokmo monekiyaya kitekiuis nopa tlajtoli tlen uejkajkia motekiuiyaya uan tlen ualayaya ipan iBiblia. Kema kimatki kenijkatsa monekiyaya momaijtos uan tlake mosentlalijtok toTeotsij kinmakas maseualmej uan kiampa nochipa itstosej ipan Tlaltipaktli, kipaleuik nojua tlauel ma kinechkaui (Salmo 37:29; Apocalipsis 21:3, 4).

Tiyolpakij ika tlen Jehová techmakatok

James uan na, uan makuiltij tokoneuaj katli achtoui tlakatkej, Nathan, Rebecca, George, Daniel uan John, timoatsonpoliuiltijkej kema tlauel tlatotoniayaya ipan 1987. Harley moatsonpoliuiltik ipan 1989, uan Simon ipan 1994. Nochi tochampoyouaj tlauel kinpaktia tlajtolmoyauasej uan kiniljuisej sekinok tlen kichiuas toTeotsij iTlanauatijkayo, kej Jesús kiijtok moneki kichiuasej itokilijkauaj.

Makuiltij notelpokauaj katli achtoui euaj, Nathan, ­George, Daniel, John uan Harley, uan nojkia Rebecca, tlatekipanojtokej ipan kali Betel tlen Jehová itlajtoltemakauaj ipan Estados Unidos. George kipia 14 xiuitl nopaya tlatekipanoua, uan Simon, katli tlanki momachtia ipan 2001, namanok pejki tlatekipanoua nopaya. Nochi tokoneuaj elij ueuejtlakamej uan tlapaleuianij ipan se tlanechikoli tlen Jehová itlajtoltemakauaj. Noueue nojkia eli ueuejtlakatl ipan tlanechikoli Thayer (Misuri), uan na tlauel nechpaktia nitlajtolmoyauas.

Tikinpiaj eyij toixuiuaj, Jessica, Latisha uan Caleb, uan tiyolpakij kema tikitaj inintatauaj kinmachtiaj kiiknelisej Jehová. Na uan nochi nochampoyouaj tiyolpakij pampa Jehová kichijki ma tijtekipanokaj uan techpaleuik tijmatisej ajkia inijuantij elij itekipanojkauaj katli tlauel moikneliaj.

Tijkuamachiliaj tlen kiyolmatij katli nelnelia kinekij kitekipanosej toTeotsij uan ouij kimatij kiampa kichiuasej, pampa tlen kinmachtijkej amo eli tlen Biblia kiijtoua, eli tlen maseualmej momajtokej kichiuaj. Nojkia tijnekiskiaj tlauel ma yolpakikaj kej tojuantij kema tiauij kajkalpa pampa tijnekij tikiniljuisej sekinok tlen kichiuas toTeotsij iTlanauatijkayo uan amo pampa tijnekij titlanamakasej. Peua nimochokilia kema nikilnamiki kenijkatsa toTeotsij itekipanojkauaj kipixkej ininyolo touaya uan kinextijkej tlauel techikneliaj.

[Tlaixkopinkayotl]

Kema nijpixtoya se chikome xiuitl, uan kema ya ueyi nieliyaya

[Tlaixkopinkayotl]

James, George, Harley uan Simon moyoyontijtokej ika yoyomitl tlen ipa kitekiuiyayaj

[Tlaixkopinkayotl]

Nechixkopinkej kema niajki nitlanamakato uan nopa tlaixkopinkayotl neski ipan periódico

[Credit Line]

Journal and Courier, Lafayette, Indiana

[Tlaixkopinkayotl]

Nochampoyouaj ipan ni tonali