Skip to content

Skip to table of contents

Iloa Nakai e Koe?

Iloa Nakai e Koe?

Sunako he Senetenari Fakamua: Ko e liu talaga he mena nei kua fakakite falu vala he sunako he senetenari fakamua i Gamla, kavi ke he 10 e kilomita he faahi tokelau ki uta he Tahi ko Kalilaia. Kua fakakite ai na pihia e fakatino he sunako he vahā i tuai

Ko e heigoa e kamataaga he sunako?

KO E kupu “sunako” kua moua mai he kupu Heleni ne kakano “fakapotopoto” po ke “fakalataha auloa.” Kua latatonu e higoa ha kua eke e tau sunako mo matakavi ke fakapotopoto ke fakaako mo e tapuaki he tau maaga Iutaia tali mai he tau vahā i tuai. Nakai fai vala tala maaliali he tau Tohiaga Tapu Heperu ke he tau sunako, ka kua fakakite maaliali mai he tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano kua fitā he fakatū e tau matakavi ke fakapotopoto pihia he senetenari fakamua V.N.

Laulahi he tau pulotu kua talitonu na kamata e tau sunako he magahala ne uta fakapaea e tau Iutaia ki Papelonia. Kua fakakakano he Encyclopaedia Judaica: “Ko e Tau Tagata Fakapaea ne nakai fai Faituga he motu kehe ti lata ke moua e fakamafanaaga ha ko e fakaatukehe ha lautolu, ne feleveia he falu magaaho, liga he tau Sapati ke totou e tau Tohiaga Tapu.” He fakatoka mai he paeaaga, ne matutaki e tau Iutaia ke feleveia ke liogi mo e totou he tau Tohiaga Tapu, ti fakatū e lautolu e tau sunako ke he ha matakavi ne nonofo a lautolu.

He hoko ke he senetenari fakamua V.N., kua eke e tau sunako mo matapatu he tau lotu mo e tau lafiaga fiafia he tau Iutaia ma e tau maaga kua takatakai viko he Mediterranean he Loto Uho he Faahi Uta, mo e i Isaraela. “Kua eke e [sunako] mo matakavi ke fakaako, taute e tau kaiaga tapu, tau fakaholoaga he hopoaga, tuku e tau tupe ma e maaga, mo e tau fonoaga fakapolitika mo e tau tagata,” he talahau he Porofesa ko Lee Levine he The Hebrew University of Jerusalem. Lafi e ia: “Ko e mena ne uho lahi ko e tau fakaholoaga fakalotu.” Ti nakai ofo ai mogoia na fina atu tumau a Iesu ke he tau fakalatahaaga he tau sunako. (Mare. 1:21; 6:2; Luka 4:16) Ne fakaako, tomatoma, mo e fakamafana e ia e tau tagata i ai. Mole he fakatū e fakapotopotoaga Kerisiano, ne lahi foki e fakamatala he aposetolo ko Paulo i loto he tau sunako. Ko lautolu ne fiafia ke he tau mena fakaagaaga kua futia pauaki ke he sunako, ti ka hū atu a Paulo ke he maaga, fa fina atu fakamua a ia ke he sunako mo e fakamatala i ai.​—Gahua 17:1, 2; 18:4.