Waar poppen de operasterren zijn

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN OOSTENRIJK

„JA, DE muziek was prachtig, maar de techniek van het poppenspel was verbluffend. De marionetten kunnen zelfs subtiele gebaren maken op een manier die ik nog nooit eerder bij een marionettenvoorstelling heb gezien!”

Gaat dit over een poppenkastvoorstelling voor kleine kinderen? Nee. U kunt het geloven of niet, maar het zijn de enthousiaste woorden van een volwassen operabezoeker. Waar wordt deze bijzondere opera opgevoerd? In een heel speciaal operagebouw in Salzburg (Oostenrijk), de geboortestad van de beroemde componist Mozart.

Maar hebt u weleens gehoord dat met houten marionetten van nog geen meter groot een operavoorstelling werd gegeven? Met de poppen van het Salzburger Marionettentheater wordt dat gedaan. Als ze op het toneel beginnen te dansen wordt het publiek altijd in vervoering gebracht en meegenomen naar een andere wereld: een wereld van fantasie en betoverende muziek.

Een mengeling van fantasie en werkelijkheid

Als de ouverture klinkt en het doek opgaat voor het eerste bedrijf, is het publiek soms helemaal beduusd door wat ze zien. Zijn dat echt houten marionetten die daar  over het toneel lopen en gebaren maken alsof ze aria’s zingen? En dan al die dunne draden boven de hoofden van de poppen! Sommige bezoekers kunnen hun teleurstelling misschien niet verbergen omdat alles zo zichtbaar is. En de orkestbak met de musici ontbreekt ook nog. Het idee om gewoon opnamen van operamuziek af te spelen, lijkt te grenzen aan slechte smaak. De doorgewinterde operabezoeker denkt misschien wel verontwaardigd: wat afschuwelijk! Maar wacht eens even! Langzaam en bijna ongemerkt ondergaat het publiek een verandering.

Als het publiek eenmaal over hun aanvankelijk kritische houding heen is, beginnen de marionetten hen met hun charme te fascineren. De grenzen tussen fantasie en werkelijkheid vervagen. De zijden draden die de marionetten tot leven brengen worden niet meer opgemerkt. De toeschouwers zijn niet alleen geboeid door de voorstelling maar ook door het unieke idee dat er op het toneel van een klein operagebouw marionetten optreden. Al gauw lijkt het niet meer zo’n gek idee en vergeet het publiek dat ze naar levenloze poppen zitten te kijken. Ja, de poppen hebben de wonderbaarlijke gave om zelfs sceptische toeschouwers in vervoering te brengen en mee te nemen naar hun eigen kleine poppenwereld.

Op het toneel en achter de coulissen

De activiteit achter de coulissen is bijna net zo fascinerend als op de bühne. De echte artiesten zijn de poppenspelers achter het toneel — of liever gezegd boven het toneel — waar ze vanaf een brug hun werk doen. Ze draaien en zwaaien hun handen alsof ze een soort gebarentaal gebruiken, waardoor de marionetten zingen, jammeren, duelleren of buigen net zoals echte operazangers dat zouden doen.

The New York Times legde eens uit wat deze kunstvorm zo boeiend maakt: „Achter de coulissen kunnen mensen elke rol aannemen, ongeacht leeftijd of geslacht; ze hoeven maar één talent te hebben en dat in grote mate: behendigheid.” En de behendigheid waarmee de poppenspelers van Salzburg hun marionetten tot leven brengen is echt ongelooflijk.

 Poppen in plaats van bewegingloze beelden

Het Salzburger Marionettentheater is al meer dan negentig jaar een succes — sinds 1913, het jaar waarin het gezelschap voor het eerst een van Mozarts opera’s opvoerde. De oprichter van het theater was Anton Aicher, een beeldhouwer. Hij had een praktijkopleiding in München gevolgd en maakte daarna marionetten die uitzonderlijk levensechte bewegingen konden maken. Al gauw merkte hij dat het werken met marionetten veel leuker was dan het snijden van bewegingloze altaarbeelden.

Het duurde niet lang of de rest van Aichers gezin was ook in de ban van dit soort opvoeringen. Zijn gezin hielp enthousiast mee om kleding voor de marionetten te naaien en assisteerde bij de muzikale en gesproken rollen. Ze hadden daarmee zo veel succes dat het repertoire al snel werd uitgebreid. En vanaf 1927 traden ze ook op in het buitenland. Tegenwoordig worden er regelmatig gastoptredens gegeven in landen zoals Japan en de Verenigde Staten. In alle culturen houdt men van marionettenvoorstellingen.

Is een voorstelling iets voor u?

Opera is wel gedefinieerd als „een op muziek gezet drama dat door veelal gekostumeerde zangers met instrumentale begeleiding wordt gezongen” (The Concise Oxford Dictionary of Music). Operateksten zijn soms gebaseerd op mythologische verhalen, historische gebeurtenissen, verslagen in de Bijbel of op fantasie. Ze kunnen tragisch, romantisch of komisch zijn. De operateksten die in dit marionettentheater worden gebruikt zijn meestal in het Duits of Italiaans. Daarom is het verstandig om van tevoren een samenvatting ervan te lezen om te zien of de uitvoering wel iets voor u is.

Hoe kan een christen beslissen of een bepaalde opera iets voor hem is? Moet hij alleen afgaan op de bekendheid van de zangers? Of de schoonheid van de muziek? Of gaat het om de verhaallijn die de basis vormt voor de tekst?

Om te beslissen of hij een opera wel of niet wil beluisteren of bekijken kan hij net als bij elke andere vorm van amusement het beste de samenvatting toetsen aan de hand van criteria die de apostel Paulus noemde: „Ten slotte, broeders, al wat waar is, al wat van ernstig belang is, al wat rechtvaardig is, al wat eerbaar is, al wat lieflijk is, alles waarover gunstig wordt gesproken, welke deugd er ook is en al wat lof verdient, blijft deze dingen bedenken.” — Filippenzen 4:8.

[Kaart op blz. 8]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

OOSTENRIJK

WENEN

Salzburg

[Illustratie op blz. 8]

Een volledige cast van marionetten staat klaar om in allerlei opera’s op te treden

[Illustratie op blz. 9]

Het Salzburger Marionettentheater

[Illustratie op blz. 10]

Anton Aicher, de oprichter

[Verantwoording]

By courtesy of the Salzburg Marionette Theatre

[Illustratieverantwoording op blz. 8]

All photos on pages 8 and 9: By courtesy of the Salzburg Marionette Theatre