Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Kɛzi Bɛgyinla Bokavolɛ Ewule Nloa La

Kɛzi Bɛgyinla Bokavolɛ Ewule Nloa La

BAEBOLO ne ka ye wienyi kɛ: Ɔwɔ kɛ kunli biala “kulo ɔ ye kɛ ɔdaye ɔ nwo” na yelɛ biala “di ɔ hu eni.” Ɔwɔ kɛ bɛ mu nwiɔ bɛyɛ bɛ gyima kɛ bɛle “nwonane ko.” (Ɛfɛ. 5:33; Mɔl. 2:23, 24) Mekɛ ɛlɛkɔ la ɛnee anwofamaa mɔɔ agyalɛma lɛ maa bɛ nwo la ɛlɛyɛ kpole kɛ bɛ ɛlɔlɛ ne la. Yɛbahola yɛava yɛado mbaka nwiɔ mɔɔ bɛbikye nwo mɔɔ bɛlɛnyi la ndinli ne mɔ anwo. Kunli nee yelɛ nganeɛdelɛ nee bɛ anyelielɛ ka bɛ bɔ nu.

Na saa kunli ne anzɛɛ yelɛ ne wu ɛ? Koyɛlɛ ne mɔɔ debie biala ɛngola ɛnzɛkye ye wɔ mekɛ mɔɔ bɛde ngoane nu la ba awieleɛ. Alɔbɔlɛlilɛ, anwokoonwuyɛlɛ, ɛyavalɛ anzɛɛ fɔlɛlilɛ kola gyegye kunlavolɛ ne kpalɛ. Ɛnee Daniella, mɔɔ yegya ɛvolɛ 58 la ze menli dɔɔnwo mɔɔ bɛ bokavolɛ ɛwu la. * Noko mɔɔ ɔ hu wule la, ɔhanle kɛ: “Ɛnee mende tɛnlabelɛ ɛhye abo fee. Saa bie ɛtɛtole wɔ a ɛnrɛde ɔ bo ɛlɛ.”

NYANE MƆƆ BƐDI YE MEKƐ TENDENLE

Bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ neɛnleanu la bie mɔ ka kɛ saa wɔ bokavolɛ mɔɔ ɛkulo ye kpalɛ la wu a, ɔyɛ nyane ɔtɛla debie biala. Menli dɔɔnwo mɔɔ bɛ nwo sonla ɛwu la ze kɛ ɔle nɔhalɛ zɔ. Millie ahu ɛwu mekɛ tendenle. Noko ɔka kɛzi ɔte nganeɛ kɛ kunlavolɛ raalɛ la anwo edwɛkɛ kɛ: “Mete nganeɛ kɛ mele abubura.” Ɛnee ɔlɛfa yeahile nganeɛ mɔɔ ɔte ɔvi mekɛ mɔɔ ɔ hu wule la anu, ye ɛvolɛ 25 ɛne.

Ɛnee Susan te nganeɛ kɛ ahunlanvolɛ mraalɛ mɔɔ su bɛ hu mɔ mekɛ tendenle la, yɛ maa ɔ bo  zo. Nzinlii ɔ hu mɔɔ yegya ye ɛvolɛ 38 la wule. Ɛvolɛ 20 ɛze noko ɔka kɛ: “Mekakye ye alehyenlɛ biala.” Fane dɔɔnwo ne ala, ɔsu ɔluakɛ ɔ nwo dɔ ye.

Baebolo ne ka kɛ nyanelilɛ mɔɔ dɔvolɛ bie ewule fa ba la anu yɛ se na ɔdie mekɛ tendenle na yeavi ɛkɛ. Mekɛ mɔɔ Sɛla wule la, ɔ hu “Ebileham zunle ye.” (Mɔl. 23:1, 2) Ɔnva nwolɛ kɛ ɛnee Ebileham lɛ diedi kɛ bɛbadwazo mɔwuamra la, ɔlile nyane kpole wɔ mekɛ mɔɔ ye kulovolɛ ne wule la. (Hib. 11:17-19) Mɔɔ Gyekɔbo aye Relahyɛle wule la, ɔ rɛle anvi ye ɛkɛ ne ala. Ɔhanle kɛzi ɛnee ɔkulo ye la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo ɔhilele ɔ mra ne mɔ.—Mɔl. 44:27; 48:7.

Duzu a yɛsukoa yɛfi Baebolo nu neazo ɛhye mɔ anu a? Ahunlanvolɛ mrenya nee mraalɛ di nyane ɛvolɛ dɔɔnwo. Ɔnle kɛ yɛbu bɛ ɛzunlɛ nee bɛ alɔbɔlɛlilɛ ne kɛ bɛ sinlidɔlɛ, emomu ɔwɔ kɛ yɛte ɔ bo kɛ bɛ kulovolɛ ne mɔɔ ɛwu la a ɛmaa yera ye zɔ a. Bɛhyia yɛ anwunvɔnezelɛ nee yɛ moalɛ mekɛ tendenle.

YƐ YE NGYIKYI NGYIKYI

Yɛnrɛhola yɛnrɛha kɛ kunlavolɛ raalɛ anzɛɛ nrenya ɛbɛlabɔlɛ sia yɛ kɛ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔle belazinli la. Kunli ze kɛzi ɔbakyekye ɔ ye arɛle na yeamaa ye anwosesebɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɔ rɛle ɛbɔ anzɛɛ ɔ sa nu ɛdo la. Yemɔti saa ɔwu a, ɛnee ɔ ye ɛlɔlɛ nee ye arɛlekyekyelɛ ɛvileka ne noko ɛminli. Zɔhane ala yɛɛ yelɛ noko sukoa kɛzi ɔbabɔ ɔ hu anwo bane na yeamaa ɔ nye alie a. Debie biala ɛnle ɛkɛ mɔɔ kunli bava ado nyɛleɛ nee ɛdendɛlɛ kɛnlɛma mɔɔ ɔ ye dua zo di ye ngyianlɛ nwo gyima la anwo a. Saa yelɛ ne wu a, kunli ne te nganeɛ kɛ ɛhye mɔ ɛra awieleɛ. Yemɔti, menli mɔɔ bɛ bokavolɛ ɛvi nu la bie mɔ ɛnlɛ anyelazo yɛɛ bɛsulo mɔɔ ɔbado bɛ kenlebie la. Baebolo nu ngyinlazo boni a baboa bɛ yeamaa bɛanyia anwobanebɔlɛ nee anzondwolɛ a?

Nyamenle baboa wɔ ngyikyi ngyikyi yeamaa wɔagyinla

“Bɛmmadwenle ɛhyema anwo; ɛhyema ɔdaye ɔ nee ɔ ti anwo adwenleadwenle ɛdeɛ lua.” (Mat. 6:34) Edwɛkɛ ɛhye mɔɔ Gyisɛse hanle la fane nwonane afoa nu ngyianlɛ nwo titile, noko yeboa menli dɔɔnwo mɔɔ bɛ dɔvolɛ bie ɛwu la yemaa bɛgyinla bɛ nyanelilɛ nloa. Mɔɔ siane dɔɔnwo pɛle nu wɔ kunlavolɛ nrenya Charles aye ne ewule nzi la, ɔhanle kɛ: “Ɔzɔho kɛ metɛdi Monique ewule ne anwo nyane kpole, na ɔdwu mekɛ ne bie a ɛnee ɔyɛ se. Noko, menwu kɛ nvonleɛ biala ɛnle nwo kɛ mebali nyane, wɔ mekɛ kpalɛ nu, ɔbavi ɛkɛ bɔkɔɔ.”

Mɔɔ “mekɛ guale nu la,” ɛnee ɔwɔ kɛ Charles gyinla ye nyanelilɛ ne anloa. Kɛzi ɔyɛle ye ɛ? Ɔka kɛ, “Gyihova boale me ɔmanle menlile nwolɛ gyima ngyikyi ngyikyi.” Charles nyanelilɛ ne anvo ɔ nwo zo yɛɛ yeanvi ɛkɛ kenle ko ala. Saa wɔ kulovolɛ bie ɛwu a, bɔ mɔdenle kɛ ɛbagyinla nyanelilɛ ne anloa ngyikyi ngyikyi kenle ko biala. Ɛnze moalɛ anzɛɛ anwosesebɛ mɔɔ ɛbanyia ye kenle ko biala a.

Ɛnee ewule ɛmboka Gyihova alumua bodane nwo. Ɔboka “Abɔnsam gyima” nwo. (1 Dwɔn 3:8; Wulo. 6:23) Seetan ɛmaa menli dɔɔnwo mɔɔ bɛsulo  ewule la ɛyɛ ahanra na bɛnlɛ anyelazo biala. (Hib. 2:14, 15) Saa awie te nganeɛ kɛ ɔnrɛhola ɔnrɛnyia anyelielɛ nee ahunlundwolɛ, bɔbɔ wɔ Nyamenle ewiade fofolɛ ne anu a, ɔmaa Seetan anye die kpalɛ. Yemɔti, ɔlua sinlidɔlɛ mɔɔ yɛnyianle yɛvile Adam nee Seetan agyiba ɛhye mɔ anu la ati a, awie kulovolɛ bie wu a ɔdi nwolɛ nyane a. (Wulo. 5:12) Gyihova bali ngyegyelɛ ɛhye mɔɔ Seetan ɛva ɛra la anwo gyima bɔkɔɔ ɔlua ye akodeɛ titile, ewule mɔɔ ɔbaye yeavi ɛkɛ la azo. Bɛdabɛ mɔɔ bɛnzulo ewule kɛmɔ Seetan maa menli sulo la, anu dɔɔnwo anwo menli ɛwu.

Nzenzaleɛ dɔɔnwo bahɔ zo wɔ alesama mbusua mɔɔ bɛbadwazo bɛ bɛara ngoane nu wɔ azɛlɛ ye azo la anu. Dwenle yɛ awovolɛ, yɛ nlenya mɔ nee yɛ mbusuafoɔ ngakyile mɔɔ bɛbara ngoane nu na bɛ nee bɛ mra nee bɛ nlɔnra abɔ nu ali munli la anwo. Bɛbaye mɔɔ kpanyinliyɛlɛ fa ba la bɛavi ɛkɛ. Asoo mgbavolɛ bɛanyia adwenle kpalɛ wɔ mgbanyima nwo adɛla mɔɔ ɛlɛkɔ zo ɛnɛ la ɔ? Ɛnlie ɛnli kɛ ɛhye bayɛ nzenzaleɛ kpalɛ mɔɔ ɔbahɔ zo wɔ alesama mbusua nu ɔ?

Yɛbahola yɛadwenledwenle kpuyia dɔɔnwo mɔɔ yɛbabiza mɔwuamra mɔɔ bɛbadwazo bɛ, le kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛ kulovolɛma wule la anwo. Sadusiima bizale raalɛ bie mɔ ɔ hu mɔɔ lumua, mɔɔ tɔ zo nwiɔ, toonwo mɔɔ tɔ zo nsuu la wule la anwo kpuyia. (Luku 20:27-33) Abusuabɔlɛ boni a bɛadɛnla menli ɛhye mɔ avinli wɔ ewudwazo ne anu a? Yɛnze, yɛɛ nwolɛ ɛngyia kɛ yɛbava  ninyɛne mɔɔ yɛnze la yɛagyegye yɛ nwo kɛkala. Mɔɔ ɔhyia kɛ yɛyɛ la a le kɛ yɛbanyia Nyamenle anu anwodozo. Nɔhalɛ ko a le kɛ, debie biala mɔɔ Gyihova bayɛ ye kenlebie la le kpalɛ, yɛkola yɛnea ye ade mɔɔ ɔnle kɛ yɛsulo a.

EWUDWAZO ANYELAZO NE KYEKYE YƐ RƐLE

Baebolo ngilehilelɛ ko mɔɔ anu la ɛkɛ la a le ewudwazo ne. Baebolo kɛlɛtokɛ mɔɔ fane menli mɔɔ bɛdwazole bɛ bɛvile ewule nu wɔ tete ne anwo la maa yɛnwu kɛ “mɔwuamra amuala bade [Gyisɛse ane] wɔ bɛ nla ne mɔ anu, na bɛvi bɛ nla ne mɔ anu bɛbavinde.” (Dwɔn 5:28, 29) Menli mɔɔ bɛbanwu mekɛ zɔhane la bava anyelielɛ ayɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ bɛavi ewule nu la akoaba. Noko, yɛnrɛhola yɛnrɛhile kɛzi mɔwuamra mɔɔ bɛbadwazo bɛ anye balie la anu.

Bɛdwazo mɔwuamra a, anyelielɛ kpole mɔɔ bie ɛtɛsile ɛlɛ la bayi azɛlɛ ye. Bɛbadwazo menli mgbe mgbe dɔɔnwo mɔɔ bɛwu la bɛara ngoane nu bieko. (Maake 5:39-42; Yek. 20:13) Menli mɔɔ bɛ kulovolɛ bie ɛwu la dwenledwenle nwanwane deɛ ɛhye mɔɔ ɔbazi kenlebie la anwo a, bɛ rɛle bakyekye.

Asoo debie wɔ ɛkɛ mɔɔ ɔbamaa awie ali nyane wɔ zɔhane mekɛ ne ɔ? Baebolo ne bua kɛ kyɛkyɛ. Ayezaya 25:8 ka kɛ: ‘Gyihova bame ewule bɔkɔɔ.’ Amaneɛnwunlɛ nee nyane mɔɔ ewule fa ba la amuala boka nwo ɔluakɛ ngapezo ne eza ka kɛ: “Awulae Nyamenle ne bakyikyi awie biala anye anwo monle.” Saa ɛlɛdi alɔbɔlɛ kɛkala ɔluakɛ wɔ dɔvolɛ bie ɛwu a, ewudwazo ne le debie mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔmaa ɛ nye die a.

Dasanli biala ɛngola ɛnde mɔɔ Nyamenle bayɛ ye wɔ ewiade fofolɛ ne anu la amuala abo bɔkɔɔ. Gyihova se: “Kɛ anwumaneamra si wɔ anwuma tɛla azɛlɛ ye la, zɔhane ala yɛɛ me ndenle le mgbole na me adwenle le kpole tɛla bɛ ɛdeɛ ne mɔ a.” (Aye. 55:9) Gyisɛse ɛwɔkɛ mɔɔ fane ewudwazo ne anwo la maa yɛnyia Gyihova anu diedi kɛmɔ Ebileham nyianle la. Debie mɔɔ ɔhyia kɛ Keleseɛnenli ko biala yɛ ye kɛkala la a le kɛ ɔbayɛ mɔɔ Nyamenle kpondɛ kɛ yɛyɛ la, amaa bɛabu  ye nee mɔwuamra mɔɔ bɛbadwazo bɛ la kɛ bɛ nwo “fɛta Nyamenle Belemgbunlililɛ ne.”—Luku 20:35.

MƆƆ MAA YƐNYIA ANYELAZO

Nyia anyelazo, mmamaa ɛzulolɛ ka wɔ. Wɔ sonla nye zo, anyelazo biala ɛnle ɛkɛ. Noko Gyihova maa yɛnyia debie kpalɛ bie anwo anyelazo. Yɛnze adenle mɔɔ Gyihova balua zo ava mɔɔ yɛhyia nwo nee mɔɔ yɛkulo la amaa yɛ ɛdeɛ, noko ɔnle kɛ yɛ adwenle yɛ yɛ nwiɔ nwiɔ. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Awie ɛmmaa ɔ nye ɛnla debie mɔɔ ɔ nye gyi nwolɛ la azo. Na nwane bɔbɔ yɛɛ kɛmaa ɔ nye kɛla debie mɔɔ ɔ nye gyi nwolɛ la azo a? Saa yɛmaa yɛ nye da debie mɔɔ yɛ nye ɛngyi nwolɛ la azo a, yɛɛ yɛfa abotane yɛkendɛ ye ɛnyianlɛ a.” (Wulo. 8:24, 25) Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ anu diedi kpole bamaa wɔagyinla kpundii. Saa ɛnyia abotane ɛgyinla kpundii a, ɛbanwu kenlebie kpalɛ ne mɔɔ Gyihova bamaa “wɔanyia mɔɔ ɛkpondɛ la.” Ɔbamaa “tease abɔdeɛ biala akunlu [a]dwo ɔ nwo.”—Edw. 37:4; 145:16; Luku 21:19.

Fa ɛ nwo to ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ la azo

Ɔka ekyii Gyisɛse wu la, ye ɛzoanvolɛ ne mɔ adwenle zɛkyele. Gyisɛse luale edwɛkɛ ɛhye azo kyekyele bɛ rɛle: “Bɛmmamaa bɛ rɛle bɔ na bɛdi nyane. Bɛlie Nyamenle bɛli na bɛlie medame noko bɛli.” Ɔhanle kɛ: “Menrɛgyakyi bɛ nrisa; mebara bɛ nwo bieko.” (Dwɔn 14:1-4, 18, 27) Ɛnee ye edwɛkɛ ne bamaa ye ɛdoavolɛma mɔɔ bɛkpokpa bɛ wɔ ewiade amuala la ngyinlazo kpalɛ mɔɔ bamaa bɛanyia anyelazo na bɛagyinla kpundii a. Ɔnle kɛ bɛdabɛ noko mɔɔ bɛ nye la kɛ bɛbanwu bɛ kulovolɛma wɔ ewudwazo ne anu la asa nu to. Gyihova nee ɔ Ra ne ɛnrɛmaa bɛnrɛyɛ ahunlanvolɛ dahuu. Die di kɛ ɛhye le nɔhalɛ edwɛkɛ!

^ ɛden. 3 Tɛ bɛ alumua kpalɛ ɔ.