Ukulingana na Baibolo

Bushe Mufwile Ukuibika mu Kapoosa Mweo ka “Mangalo ya Busanso”?

INYUNSHIPEPALA YA THE WILLOW GLEN RESIDENT YATILE, “NDAKAI FWE BENGI NATULEKA UKUTAMBA AMANGALO LELO TWANGALAKO AMANGALO YA KUPUPUSHA BAPARASHUTI, UKUTENTEMUKA IMPILI UKUBOMFYA FYE INTAMBO, UKULATENTEMUKA PA FIPOOMA MU KABWATO NO KULAIMINA AMABAKA PAMO NE SABI BATILA SHARKI.”

AYA mashiwi yalelondolola ifyo abantu abengi balemona amangalo. Impendwa ileingilishiwako iya baletemwa amangalo pamo nga ya kutoloka mu ndeke, ukunina impili sha menshi makasa, amangalo ya paragliding, na ya kutoloka apalepa ayo batila BASE *, ilelangilila fye ifyo abantu batemenwe ukuibika mu kapoosa mweo. Utwa kushelelapo pa menshi makasa, incinga sha mu mpili, akakunyantapo kakwata amawilo, ne nsapato sha mawilo na fyo filabomfiwa ku mangalo ya cila amaka ya umo pa kulaesha ukwangalila ku mpili shasulukisha, ku fipuma fya mpili shalepesha, no kulatoloka ukufuma apalepesha. Nge fyo magazini wa Time alondolwele, impendwa ilekulilako iya baletemwa “amangalo ya busanso” e kuti amangalo umo bakangala baibika mu kapoosa mweo—ilangilila fye ukufwaisha kwa bantu abengi sana ukulaangalako “amangalo yabipisha, umo ubusanso, ukulamuka no mwenso fisakanishiwa kukuleka bakangala na bakalapashi mu mangalo abangala pa mpela ya milungu balefwaya ukucita ukucila apengapelela amaka yabo.”

Nangu cibe fyo, impendwa ilekulilako iya batemwa aya mangalo ileendela pamo na masanso yabipisha kabili ayengi nga nshi. Abantu abengi balacenwa nga ca kuti amangalo ayashabamo busanso yacitwa ukucila mu cipimo. Ku United States, mu mwaka wa 1997, kwalilundilwe amapesenti ukucila pali 33 ku baya mu kundapwa mu muputule wa cipatala uwa kundapilamo amalwele ya mukampampa, abacenenwe mu mangalo ya kulakunkuluka pali kamo ifi akakwata amawilo, kabili kwalilundilwe amapesenti 31 ku bashelela pa menshi makasa, na mapesenti 20 ku banina impili. Kumfwa ku mangalo yambi, e ko ifipendo ficilile na po ukufula, nge fyo cilemonekela ku mpendwa ilundilweko iya balefwa pa mulandu wa mangalo ya busanso. Abatungilila aya mangalo balishiba bwino amasanso yabamo. Umwanakashi umo uwangalako ubwangalo bwa kushelela pa menshi makasa ubwabamo ubusanso atile: “Lyonse ndatontonkanyapo ukuti kuti nafwa inshita fye iili yonse.” Kalapashi  mu kushelela pa menshi makasa asupawilile uyu mulandu ukusosa ati nga ca kuti “tauicenene, ninshi cimo fye no kutila tapali ico ulecita.”

Apo nomba twaishiba ifi fishinka, ni shani fintu Umwina Kristu alingile ukumona ukwangala amangalo ya musango yo? Baibolo kuti yatwafwilisha shani ukupingulapo nampo nga tufwile ukulaangalako amangalo ya busanso? Ukubebeta pa fyo Lesa ayumfwa pa lwa kushila kwa bumi kwalatwafwa ukwasuka ifi fipusho.

Ifyo Lesa Amona Ubumi

Baibolo itweba ukuti Yehova e “kamfukumfuku ka mweo.” (Amalumbo 36:9) Ukulunda pa kulenga abantu, alipooseleko amano ukutupeela ifyo tukabila pa kuipakisha ubumi. (Amalumbo 139:14; Imilimo 14:16, 17; 17:24-28) E co, ca mano ukusondwelela ukuti enekela ifwe ukuteesa ico atupeela mu cikuuku cakwe. Amalango ne fishinte ifyapeelwe ku luko lwa bena Israele filatwafwa ukumfwikisha ici cishinka.

Amalango ya kwa Mose yalandile ukuti umuntu afwile acingilila ubumi bwa bambi. Nga ca kuti ici tacacitilwe e lyo no mweo waloba, uwali no kucingilila ubo busanso aleba no mulandu wa mulopa. Ku ca kumwenako, umwine wa ng’anda aebelwe ukukuula uluncingi pa mutenge wabatama uwa ng’anda yakwe iipya. Nakana nga te ifyo, ali no kuba no mulandu wa mulopa nga umo apona pali uyu wine mutenge no kufwa. (Amalango 22:8) Nga ca kuti ing’ombe ku mankumanya fye yalasa umuntu isengo, na o afwa, umwine wa ng’ombe tali na kupeelwa mulandu. Lelo, nga ca kuti ing’ombe yaishibikwe ukuti yalikalipisha kabili no mwine alisokelwepo lelo taibikile umwacingililwa bwino, nga yalasa umuntu amasengo, umwine alepeelwa umulandu wa mulopa kabili ali no kwipaiwa. (Ukufuma 21:28, 29) Apo ubumi bwaba ubwa mutengo kuli Yehova, Amalango yakwe yalangilile ukukatama kwa kubakilila no kucingilila umweo.

Ababomfi ba cishinka aba kwa Lesa balishibe ukuti ifi fishinte fyakumine na ku milandu ya kuibika mu kapoosa mweo. Mu lyashi limo ilya mu Baibolo, Davidi atile alefwaisha uwa “[kumunwenshako] amenshi ya mu cishima ca ku Betlehemu.” Pali ilya nshita abaPelishiti e balelolekesha pali Betlehemu. Ilyo baumfwile ukulomba kwa kwa Davidi, batatu pa bashilika bakwe balalenye mu nkambi ya baPelishiti, kukutapa amenshi mu cishima ca mu Betlehemu, no kutwala kuli Davidi. Cinshi Davidi acitile? Tanwene yalya menshi, ukucila, ayetile pa nshi. Atile: “Kutali fye kuli ine, mwe Lesa wandi, ukucite ci! Bushe ndenwo mulopa wa aba bantu abaisukilishe ku mfwa? pantu ni mu myeo yabo bayaletela.” (1 Imilandu 11:17-19) Davidi amwene ukuti ca kutali ukubika abantu mukapoosa mweo pa mulandu fye wa kuti asekelemo.

E fyo na Yesu acitile, mu cimoneka kwati cali cimonwa, ilyo Kaseebanya amweseshe ukuti aiponye ukufuma pa nsonshi ye tempele ukumona nga ca kuti bamalaika bali no kumucingilila ku busanso. Yesu atile: “Wilaesha Sokulu Lesa obe.” (Mateo 4:5-7) Ca cine, bonse babili Davidi na Yesu balilwike ukuti tacawama mu menso ya kwa Lesa ukuibika mu kapoosa mweo kashikabilwa ako kengalenga no bumi ukuba mu busanso.

Apo nomba natukwata ifi fya kumwenako, kuti twalanguluka ukuti, ‘Ninshi ni pi tulepimina ukuti ubu bwangalo na bucilamo nelyo bwa busanso? Apo fye no kukokoloka kwaseeka, ukushabamo busanso, kuti kwalengwa ukwa busanso, nga kuti twaishiba shani apo tufwile ukupelela?’

Bushe Nacilinga Ukuibika mu Mukapoosa Mweo?

Ukuceeceeta bwino ubwangalo mulefwaya ukulayangalako kuti kwamwafwa ukusanga bwino icasuko. Ku cakumwenako, kuti twaipusha ati, ‘Bushe muli ubu bwangalo mwaliba sana amasanso? Bushe nalishiba nelyo ukukwata ifikabilwa ku kuicingilila ku masanso? Cinshi cingancitikila nga ca kuti naliponene nelyo nga napushila ukutoloka nelyo ica kuncingilila cafilwa ukubomba bwino? Bushe nkaicena fye panono, nelyo bushe cilemoneka ukutila kuti kwaba ukuicena kwabipisha nelyo fye ukufwa?’

Ukuibika mu kapoosa mweo kashikabilwa pa mulandu fye wa mangalo kuti kwaonaula bucibusa bwawamisha ubwa Mwina Kristu na Yehova kabili kuti kwamulenga no kukanafikapo ku milimo yaibela iya mu cilonganino. (1 Timote 3:2, 8-10; 4:12; Tito 2:6-8) Kanshi, Abena Kristu bafwile ukutontonkanyapo pa fyo Kabumba amona ukushila kwa bumi, na lintu baleangalako amangalo yamo.

[Futunoti]