Nakoni kanoana

Kiiba nakoni kanoana

 A2

Tein te Rairai Aei

E kaotinakoaki Te Baibara ae Tabu​—te Rairai ae te Aonnaba ae Boou​—Mataio Nakon Te Kaotioti, n te taetae n Ingiriti n 1950, ao e boreetiaki Te Baibara ae Tabu​—te Rairai ae te Aonnaba ae Boou ae bwanin n 1961. Man te tai anne ao mirion ma mirion taani wareware n taetae aika raka i aon 120, ake a a kakabwaiaaki n rairan te Baibara ae Tabu aei ae eti raoi ao e bebete warekana, ae rairaki man taetae ake e moani koreaki iai te Baibara.

Te Komete Ibukin Rairan te Baibara ae te rairai ae Te Aonnaba ae Boou e nora riaini kabonganaan taeka aika kona n ringi nanoia taani wareware ni boong aikai. Ibukin anne, ao iai bitaki tabeua aika karaoaki n te rairai aei aika irekereke ma teina ao taeka aika kabonganaaki iai, ma tiaia aikai:

  • Kabonganaan te taetae ae kakabonganaaki n taai aikai ao e kai ota. N te katoto te taeka ae “boong aika kaitira,” a aki bati n ota iai taani wareware ni boong aikai. Te taeka ae kakabonganaaki n taai aikai ae “kabaneani boong” e eti raoi ao e rangi ni kakamanenaaki ni boong aikai. (2 Timoteo 3:1) Te taeka ae “kabekaau” e a bitaki nakon “te aine ae kakabooaki” n angiini kiibu. (Karikani Bwaai 38:15) N te rairai aei ao e rarairaki te taeka ae “por·neiʹa” bwa “wene ni bure”; ao “bukamaru n akea te taubaang” bwa “botaki aika akea te taubaang iai.” (I-Karatia 5:19-21) Te taeka ae “te tai ae maan ae aki ataaki tokina” e oneaki mwina n taeka aika “n aki toki,” “teimaan,” “teimatoa,” ke “ngkoangkoa,” ni kaota raoi ae nanonaki n te rongorongo teuana ma teuana.​—Karikani Bwaai 3:22; Te Otinako 31:16; Taian Areru 90:2; Te Minita 1:4; Mika 5:2.

    Te taeka n Ebera rimoa ao ni Kuriiti ae rairaki bwa “kariki” e kona naba ni kaineti nakoni koraan te aroka ao nakon naba natin te aomata, ke te kanoa, ke ana tari te mwaane. N te rairai aei ao a kabonganaaki taeka aika katereterea ae nanonaki raoi iai n taiani kibu. (Karikani Bwaai 1:11; 22:17; 48:4; Mataio 22:24; Ioane 8:37) N angiin rongorongo ao te taeka ae ‘te kanoa’ e a kabonganaaki ngkai ni kaineti ma te berita are i Eten, are mena ni Karikani Bwaai 3:15.

    Te bwai ae karaoaki rimoa ibukini kamateaia taani kamwarua, boni karinan te boua ae kakang tabona rinanon rabwatana n te aro are e a bae ma te boua iai. Kioina ngkai e aki riki aei nakon Iesu, e kabonganai taeka te rairai aei aika “kamateaki i aon te kai,” “tauraki,” ao “bobitiaki i aon te kai,” ni kaineti ma aron taurakin Iesu i aon te kai ni kammaraki.

  • A a kamatataaki riki taeka n te Baibara. N angiin te tai, ao a kainnanoaki kabwarabwaraan taeka tabeua ake a kabonganaaki n rairai mai mwaina n te taetae n Ingiriti n te rairai ae Te Aonnaba ae Boou, bwa a aonga n ota raoi. N te katoto, te taeka n Ebera ae “Tiore” ao te taeka ni Kuriiti ae “Eriti,” a kabonganaaki n te Baibara ni kaineti ma ruanimaten te botannaomata. A aki ataaki taeka akanne irouia aomata aika bati, ao bon uoua nanon “Eriti” bwa mwini kabonganaana n te ototo ni Kuriiti nikawai. Mangaia are a oneaki mwin taeka aikai n te taeka are a bon nanonna raoi taani korea te Baibara ae “te Ruanimate.” A a kaotaki ngkai taeka aika “Tiore” ao “Eriti” n taiani kabwarabwara mai nano.​—Taian Areru 16:10; Mwakuri 2:27.

    Baibara tabeua a raraira te taeka n Ebera ae neʹphesh ao te taeka ni Kuriiti ae psy·kheʹ bwa “taamnei.” Ma ni kaineti ma tein te rongorongo, a kona ni kaineti taeka aikai (1) nakon te aomata, (2) nakoni maiun te aomata, (3) nakoia maan aika maiu, (4) nakon ana namakin te aomata n tangira ke ni bwarua te bwai teuana, ke n tabetai (5) e kaineti naba nakoia aomata aika mate. Ma ibukina bwa e aki boraoi te taeka ae “taamnei” ma ae nanonaki n taeka aika neʹphesh ao psy·kheʹ, e a motikaki ngkanne bwa a na rairaki taeka aikai ni kaineti ma ae nanonaki n te kibu are a mena iai. (Nora, n te katoto, Karikani Bwaai 1:20; 2:7; Nakoaia Ibonga 19:28; Taian Areru 3:2; Taeka N Rabakau 16:26; Mataio 6:25.)

    N aron naba anne, te taeka ae “kirine” e bon tiku ngkana e kaineti ma bwain te rabwata. Ma ngkana e a kabonganaaki n te aro ni kaikonaki ni kiibu n aron Taian Areru 7:9 ao 26:2 ao Te Kaotioti 2:23, a kabonganaaki iai taeka n aron “namakin aika rangi n raba” ke “iango aika raba” bwa boni ngaia are nanonaki iai. Taeka ake a boto iai rairai aikai a oti n te kabwarabwara mai nano.

    Te taeka ni Kiribati ae “te nano” e kona ni bati nanona. N rongorongo tabeua, a kabonganaaki taeka aika mataata riki bwa e na kaotaa riki ae nanonaki iai. N te katoto, n te boki ae Taeka N Rabakau, e a rairaki “aki tau nanona” bwa “aki ataa ae riai,” ao e kaotaki “aki tau nanona” n te kabwarabwara mai nano. Ao taeka riki tabeua n aroni ‘mwaete,’ ‘iriko,’ ao ‘te koro,’ a rairaki naba n aron anne ni kaineti ma te kibu are a mena iai. (Karikani Bwaai 45:18; Te Minita 5:6; Iobi 16:15) A maroroakinaki tabeua mai buakon taeka aikai n “Nanon Taeka Aika Kabonganaaki n te Baibara.”

Tein riki tabeua te rairai aei:

Iai n te rairai n te Baibara aei taiani kabwarabwara mai nano. A karinanaki kabwarabwara aikai n aron aikai:

  • “Ke” Aanga tabeua riki ake e kona n rairaki iai te kibu man te taetae n Ebera, n Aramwaike, ke ni Kuriiti, ake a kona ni kaota naba te iango ae taekinaki n te kibu ae e irekereke ma ngaia.​—Karikani Bwaai 1:2, te kabwarabwara ae i nano i aoni “mwaakan”; Iotua 1:8, “karauraua bwanaam.”

  • “Ke tao” Aanga tabeua riki ake e kona n rairaki iai te kibu ae e na kaota te iango ae eti, ma e kaokoro ma are e kabonganaaki n te kibu.​—Karikani Bwaai 21:6, “ira ngareu”; Tekaria 14:21, “tibuni Kanaan.”

  • “Aramwaike, Ebera, ke Kuriiti.” Kaotan taeka aika kabonganaaki n te koroboki nikawai ke kaotan te iango ae oti man taeka aikai.​—Karikani Bwaai 30:22, “bikoukou”; Te Otinako 32:9, “imanono.”

  • Nanona ao rongorongona tabeua Nanon aara (Karikani Bwaai 3:17, “Atam”; Te Otinako 15:23, “Mara”); kabwarabwaraan raoi taekan te rawawata ma te bwai ni baire (Karikani Bwaai 6:15, “mwanokunibai”); te taeka are tei ibukin te onea n nauna (Karikani Bwaai 38:5, “E”); te rongorongo ae ibuobuoki n te Bukinibaa ao Nanon Taeka.​—Karikani Bwaai 37:35, “Ruanimate”; Mataio 5:22, “Keenna.”

Te mwakoro are i moa ae atuna “Moantaeka n Ana Taeka te Atua,” a kaotaki iai moan reirei aika mena n te Baibara. Imwin raoi kiibu n te Baibara ao bon iai “Booki n te Baibara,” “Karinanakin Taeka Man te Baibara,” ao ai “Nanon Taeka Aika Kabonganaaki n te Baibara.” Te mwakoro ae Nanon Taeka e buoka te tia wareware bwa e na ota n taeka ake a rineaki ni kaineti ma kabonganaaia n te Baibara. Iai i nanoni Bukinibaa A taiani mwakoro aikai: “Booto n Reirei Aika Bwainaki n Rairan te Baibara,” “ Tein te Rairai Aei,” “Aron Reken te Baibara Iroura,” “Aran te Atua n te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera,” “Aran te Atua n te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti,” “Taibora: Burabeti ao Ueea i Iuta ao i Iteraera,” ao “Baika Kakawaki Aika Riki ni Maiun Iesu i Aon te Aba.” Iai i nanoni Bukinibaa B mwaabe, taibora, ao rongorongo riki tabeua aika kakawaki nakoia taan reirei n te Baibara ake a ukeuke mwaaka.

N te Baibara, ao e kaotaki n te boki teuana ma teuana kanoana, ae kaotii kanoani mwakoro ake iai n ikotaki ma kiibu ake a irekereke, ae buoka te tia wareware bwa e na ataa te rongorongo ae bwanin ibukin te boki anne. Iai taian toma ni kibu aika kakawaki aika kaotii kiibu tabeua aika irekereke iai.