Tro jë kowe la alien

Tro jë kowe la itre alien

2

Ëje i Akötresie Hnine La Uke Tus Qene Heleni

Ëje i Akötresie Hnine La Uke Tus Qene Heleni

Atre hi hnene la itre ka inamacane ka hape, traqa koi 7 000 la etrune la ëje i Akötresie (יהוה) ngöne la Uke Tus Qene Heberu. Ngo ala nyimu e angatr ka mekune ka hape, patre pë hë la ëje i Nyidrë ngöne la Uke Tus Qene Heleni. Celë hi kepine matre, tha hane pë hë ujëne la ëje i Iehova, e hnine lo Uke Tus Qene Heleni ne la itre xa Tusi Hmitrötr enehila. Ame la itre xa xötr ne la Uke Tus Qene Heleni, tre kolo hi a qaja la mekune la itre xa xötr ne la Uke Tus Qene Heberu, ka qatrenge la ëje i Iehova. Ngo hnene la itre xa ka ujë Tusi Hmitrötr hna nyi hnane la ëje i Akötresieti e cili, hnei “Joxu.”

Tha hna hane kö huliwa tune lai hnene la itre atr ka ujëne la Traduction du monde nouveau, ke traqa koi 237 la etrune la ëje i Iehova hna sija e hnine la Uke Tus Qene Heleni. Ame la angatr a amë la ëje i Iehova, tre lue ewekë hnei angatre hna mekune hnyawan: (1) Patre hë lo pane Uke Tus Qene Heleni. Ame la itre itus ka lapa pe, tre kolo itre itus hna fejan, a hna fejane pë hë thupene 200 lao macatre. (2) Ame e hnine la itre itus cili, tre patre hë la ëje i Akötresie. Ngo ame e hnine la itre xan, tre hnene pë hë la itre ka feja Tusi Hmitrötr hna nyi hnane la ëje i Akötresie hnei Kyʹri·os; kolo “Joxu,” qene Heleni.

Ngo hetre itre hatrene ka up la kometr ne ujëne la Traduction du monde nouveau troa jelenyipicine laka, mama hi ekö la ëje i Akötresie e hnine lo pane Uke Tus Qene Heleni. Hane hi cahu itre hatren:

  • Mama hi ekö la ëje i Akötresie e hnine lo Uke Tus Qene Heberu, ngöne lo hneijine i Iesu me itre aposetolo. Hetre itre atr ekö ka isenyine la mekune cili. Ngo ame enehila, pë hmaca kö nyine troa isenyin, ke öhne hë lo itre xa götrane Tusi Hmitrötr e Qumran, a itre itusi hi hna cinyihane ekö hmekune lo hneijine ne lo itre pane Keresiano.

  • Mama hi ekö ngöne lo hneijine i Iesu me itre aposetolo, la ëje i Akötresie e hnine la Uke Tus Qene Heberu, hna ujëne ngöne la qene Heleni. Nyimu macatre ne kola pane mekune hnei itre ka inamacan ka hape, patre fe kö la ëje i Akötresie e hnine lo Uke Tus Qene Heberu, hna ujëne ngöne la qene Heleni (La Septante). Ngo ame hë ngöne la sin ne lo itre macatre 1900, hetre ewekë hna öhne hnene la itre ka inamacan. Angatr a öhn e cili la ëje i Akötresie hna cinyihane qene Heberu. Hatrene hi lai laka, ame ngöne lo hneijine i Iesu ekö, tre hetrenyi e hnine la itre Tusi Hmitrötr qene Heleni, la ëje i Akötresie. Ngo ame ngöne lo itre macatre 300 M.K., patre fe hë la ëje i Akötresie qa ngöne la lue tusi ka qatrenge fe lo Septante (lo Codex Vaticanus, me Codex Sinaiticus). Celë hi kepine matre patre pi fe la ëje i Akötresie qa hnine la Isisinyikeu Ka Hnyipixe (Uke Tus Qene Heleni) hna fejane hmekuje lai hneijine cili.

    Öni Iesu: “Traqa ha ni ngöne la atesi Angakaka.” Nge öni nyidrë ka hape, nyidrëti a kuca la hnëqa i nyidrë, “ngöne la atesiwa i [Keme]” i nyidrë

  • Kola mama e hnine la Uke Tus Qene Heleni laka, hnei Iesu hna qaja pala hi la ëje i Akötresie kowe la itre atr. (Ioane 17:6, 11, 12, 26) Öni Iesu: “Traqa ha ni ngöne la atesi Angakaka.” Nge öni nyidrë ka hape, nyidrëti a kuca la hnëqa i nyidrë, “ngöne la atesiwa i [Keme]” i nyidrë.—Ioane 5:43; 10:25.

  • Tha ka meköti kö tro sa mekune ka hape, patre kö la ëje i Akötresie hnine la uke tus qene Heleni, nge hna cinyanyine pe hnine la uke tus qene Heberu. Ame ngöne lo hneijine ne la itre pane Keresiano, öni Iakobo kowe la itre qatre thup ne Ierusalema: “Ase hë Simona amamane la hnei Akötesieti hna pane xöji angete ethen, troa xome qa thei angate la nöje thatraqane la atesiwa i nyidë.” (Ite Huliwa 15:14) Maine pë ju ketre atr ka qaja la ëje i Akötresie ngöne la hneijine i Iakobo, thatreine kö tro angeic a qaja la trenge ithanata celë.

  • Ame e hnine la Uke Tus Qene Heleni, hna hane ahopatrëne la ëje i Akötresie. Ame ngöne Hna Amamane 19:1, 3, 4, 6, kola mama la ëje i Akötresie ngöne la “Haleluya.” Ame la aliene la hnaithanata cili, tre “Atrunyi Ia Jë.” Ame la “Ia,” tre ëje i Iehova hi lai, ngo hna ahopatrëne pe. Hetrenyi e hnine la Uke Tus Qene Heleni, la itre ëj ka fetra qa ngöne la ëje i Akötresie. Ka tune la ëje i Iesu; ame la alien, tre “Iehova La Iamele.”

  • Kola mama jëne la itre pane itus i angetre Iudra, laka, hnene la itre Keresiano ne Iudra ekö hna qaja la ëje i Akötresie. Ame e hnine la trenge wathebo i angetre Iudra, lo hna hape Tossefta, easa e ka hape ase jë hi manith la itre itusi ne la itre Keresiano la ketre Sabath, kolo pë hë a amekötine jë laka, tro kö a nue la itre itus hnine la eë matre troa ae, nge matre patre palua pi lo eke mataitus ne la ëje i Akötresie. Easë fe a öhne e cili hnine la itus, la hna qaja hnene la ketre hene ne hmi ka tru, ngöne lo hneijine lo itre pane Keresiano; Rabi Yosé Atre Galilaia la ëjen. Öni nyidrë thupene la hna manith lo itre itus ka hape, troa xome la itre xa itusi ne la itre Keresiano, me xometrije la ëje i Akötresie qa cili hnin, me manithe trij.

  • Kola mekune hnene la itre ka inamacane ka hape, ame lo itre xötr ka qaja la ëje i Akötresie hnine la Uke Tus Qene Heberu, tre hna amexeje hmaca kö hnine la Uke Tus Qene Heleni. Kola qaja e hnine la ketre dictionnaire (The Anchor Bible Dictionary) ka hape, ame lo itre xötr ka qaja la ëje i Akötresie (Yahweh) e hnine la Uke Tus Qene Heberu, tre hna amexeje hnyawa kö tune lai, e hnine la Uke Tus Qene Heleni. Kola qaja hnei George Howard, ketre ka inamacan, ka hape, mama hi ekö la ëje i Akötresie e hnine lo Tusi Hmitrötr qene Heleni [la Septante], hna e hnene la itre pane Keresiano. Celë hi kepine matre, meköti troa mekune ka hape, hnene hmaca kö la itre atr ka cinyihane la Uke Tus Qene Heleni hna amë la ëje i Akötresie e cili.

  • Hnene la itre ka ujë Tusi Hmitrötr ekö, hna cinyihane la ëje i Akötresie, e hnine la Uke Tus Qene Heleni. Kolo hneijine pë pala kö lo Traduction du monde nouveau. Hane hi la itre Tusi Hmitrötr hnei angatr hna ujën: A Literal Translation of the New Testament . . . From the Text of the Vatican Manuscript, hna ujëne hnei Herman Heinfetter (1863); The Emphatic Diaglott, hna kuca hnei Benjamin Wilson (1864); La Bible de Darby (1940), kola mama la ëje i “Iehova” e hnine la itre ithuemacany; The New Testament Letters, hna ujëne hnei J.W.C. Wand, ketre peen ne Londres (1946); la Bible de Chouraqi (1985), ka cinyihane la IHVH; les Évangiles et l’Apocalypse le C. Tresmontant (hna fejane lo 1984 me 1988) ka cinyihane la yhwh. Ame e hnine la ketre Tusi Hmitrötr qene espagnol hna ujëne hnei Pablo Besson (hmekune lo itre macatre 1900), hnei nyidrëti hna cinyihane la “Jehová” ngöne Luka 2:15 me Iuda 14, me amë la 100 lao hatren nyine köjane la itre xötr hnei nyidrëti hna mekune laka, e cili hi la göhnen la ëje i Akötresie. Qëmekene troa ujëne la itre Tusi Hmitrötr cili, a nyimu a mama la ëje i Akötresie hnine la Uke Tus Qene Heleni hna ujëne qene Heberu, ngöne lo itre macatre 1500. Ame ngöne la qene Alema, levine lao Tusi Hmitrötr ka amë la ëje i Iehova (“Jehovah,” maine “Yahweh”) ngöne lo Uke Tus Qene Heleni. Nge foa lao ka ujë qene hlapa, ka amë la ëje i Iehova akawane lue parenthèses, thupene la hna cinyanyine la hnaithanata hna hape, “Joxu.” Nge ngöne la 70 lao Tusi Hmitrötr nge hetre munën, kola öhne la ëje i Akötresie ngöne la itre ithuemacany.

    Ëje i Akötresie ngöne Ite Huliwa 2:34, e hnine lo Tusi Hmitrötr The Emphatic Diaglott, hna ujëne hnei Benjamin Wilson (1864)

  • Easa öhne la ëje i Akötresie e hnine la Uke Tus Qene Heleni, hna ujëne ngöne la ca hadredr nge hetre munën lao qene hlapa. Ka tune la itre Tusi Hmitrötr hna ujëne ngöne la qene zi ne la itre atr ne Afrique, me Amerika, me Asie, me Erop, me ngöne la Pasifik. (Tro jë kowe la götrane 1742 me 1743.) Ame la ka upe la itre ka ujë Tusi Hmitrötr cili troa amë la ëje i Akötresie, tre ene lo naen lao mekune hna qaja ha. Ame la itre xa Uke Tus Qene Heleni, tre hna xötrei ujëne hi, ka tune la Tusi Hmitrötr qene Rotumien (1999); traqa koi 51 jë kö la etrune la ëj “Jihova,” ngöne la 48 lao xötr. Nge ame ngöne la qene Batak (maine Toba, 1989) hna ithanatan e Java, tre traqa koi 110 la etrune la ëj “Jahowa” hna ujën.

    Ëje i Akötresie ngöne Mareko 12:29, 30, e hnine la Tusi Hmitrötr qene Hawaii

Celë hi itre kepine ka up la itre ka ujëne la Traduction du monde nouveau troa amë hmaca la ëje i Iehova ngöne la itre göhnen ej, e hnine la Uke Tus Qene Heleni. Nge celë hi lai hnei angatre hna kuca. Tru catre la hnei angatr hna metrötrëne la ëje i Akötresie, nge xou i angatre fe troa xometrije la itre mekun ka mama e hnine lo pane Tusi Hmitrötr.—Hna Amamane 22:18, 19.