Skip to content

Skip to table of contents

2

A Ngklel a Dios el Ngar er Aike el Bades el Tekoi er a Grik

A Ngklel a Dios el Ngar er Aike el Bades el Tekoi er a Grik

A rechellimosk er a Biblia a kilengei el kmo a ngklel a Dios el Tetragrammaton (יהוה), a mocholt er aike el Bades el tekoi er a Hebru er a irechar el bekord el 7,000 el taem. Engdi te betok a ulemdasu el kmo tia el ngklel a Dios a dimlak el ngar er aike el Bades el tekoi er a Grik er a irechar. Sei a uchul me a ruumesingd el oliuid er a Biblia a dimlak lousbech er a ngklel a Dios sel loliuid er a New Testament. Me sel loliuid a tekoi el mla er aike el Bades el tekoi er a Hebru el ngar er ngii a Tetragrammaton er ngii, e a ruumesingd er tir a uluusbech er a dui el “Rubak” er a bai lousbech er a ngklel a Dios.

A New World Translation of the Holy Scriptures a diak el loruul el uaisei. Te bai ousbech er a ngakl el Jehovah el ngar er aike el Bades el tekoi er a Grik el bekord el 237 el taem. E ngera uchul? E le tirke el uliuid er tia el Biblia a millatk a teblo el meklou a ultutelel el tekoi: (1) Aike el manuscript er a Biblia el tekoi er a Grik el dolab er chelechang a diak el ike el kot el babier el milluches. A oumesingd er ngii a mileketmokl er a chelsel a eru el dart el rak er a uriul er a kot el omelechesel aike el manuscript er a Biblia el tekoi er a Grik. (2) Seikid el taem, e tirke el milluches aika el manuscript a miltechir a Tetragrammaton el oba Kyʹri·os, el tekoi er a Grik el “Rubak” me a lechub e te uluusbech aike el manuscript el mirruul er tia el osisiu el tekoi.

A Resioning er a Jehovah a kongei el kmo ngar er ngii a bleketakl el olechotel a Tetragrammaton el mle llechukl er aike el kot el manuscript er a Biblia el tekoi er a Grik. Te kongei er tia el tekoi e le:

  • A Bades el tekoi er a Hebru el luluusbech er a taem er a Jesus me a rechapostol er ngii, a ngar er ngii a Tetragrammaton er a chelsel. A irechar, e te di mle kesai el chad a ulemtok er tia el tekoi. Engdi chelecha el taem el bla lebetik aika el Bades el tekoi er a Hebru er bita er a Qumran, e ngmla mo meringel er a rechad a omtok er ngii el tekoi e le ngmla moterekokl el kmo ngklemerang.

  • Sera taem er a Jesus me a rechapostol er ngii, e a Tetragrammaton a dirrek el mle llechukl er a oidel aike el Bades el tekoi er a Hebru el mo tekoi er a Grik. Ngar er a chelsel a betok el rak, e a rechellimosk a ulemdasu el kmo a Tetragrammaton a dimlak er aike el manuscript er a Septuagint el tekoi er a Grik el oidel a Bades el tekoi er a Hebru. E ngar er a delongelel a 1940 me a 1950, e a rechellimosk a mlo medengei el kirel a bebil er a oidel a Grik Septuagint el mla er a taem er a Jesus. E aika el babier a mla er ngii a ngklel a Dios er a chelsel el llechukl er a tekoi er a Hebru. Me sera taem er a Jesus, e aike el Bades el tekoi er a Grik a dimlak a ngklel a Dios er a chelsel. Engdi a bekord el 300 el rak er a uriul er a temir a rechapostol, e aike el merael a chisel el manuscript er a Septuagint el tekoi er a Grik el uai a Codex Vaticanus me a Codex Sinaiticus, a dimlak a ngklel a Dios er a chelsel el ngar er aike el babier er a Genesis el mo er a Malakai (el mla er ngii er a uchei). Me ngdiak el mechas a rengud el kmo aike el Bades el tekoi er a Grik el mlengai er seikid el taem a diak a ngklel a Dios er ngii.

    A Jesus a dilu el kmo: “Chedaol Chedam, mongkar er tir el oba klisichel a ngklem.” Ngdirrek el dilu el kmo: “Ser a kubengterir, e ak mle kerekikl er tir el oba klisichel a ngklem el bilskak”

  • Aike el Bades el tekoi er a Grik a olecholt el kmo a Jesus a mle blechoel el mesaod er a ngklel a Dios e uluuchais er ngii el mo er a rebebil. A Jesus a dilu el kmo: “Chedaol Chedam, mongkar er tir el oba klisichel a ngklem.” Ngdirrek el dilu el kmo: “Ser a kubengterir, e ak mle kerekikl er tir el oba klisichel a ngklem el bilskak.”​—Johanes 17:11, 12.

  • Aike el Bades el tekoi er a Grik a di uai aike el Bades el tekoi er a Hebru el mlukreng er a Dios me ngar er a chelsel a Biblia. Sei a uchul me ngkora ngodech el tekoi a lsekum e ngdiak a ngklel a Jehovah er a chelsel. Sel taem er a rekot el Kristiano, e a disaiplo el Jakobus a dilu er a remechuodel el ngar er a Jerusalem el kmo: “A Simeon a mla ouchais el kmo a Dios a mle ketengel loldingel rar Chisentail e ngilteterir ar chedal ra chelsir el kirel a ngklel.” (Rellir 15:14, BT) Me ngbleketakl el kmo a Jakobus a millekoi el uaisei e le rechad er sel taem a mle medengelii me a lechub e te uluusbech er a ngklel a Dios.

  • A kedeb el ngklel a Dios a mocholt el ngar er a Bades el tekoi er a Grik. Ngar er a Ocholt 19:1, 3, 4, 6 (BT) e a ngklel a Dios a debetik er ngii er a chelsel a tekoi el “Hallelujah.” Tiang a mlengai er a tekoi er a Hebru el belkul a kmo “Moldanges er a Jah.” E a “Jah” a kedeb el ngklel a Jehovah. Ngar er aike el bades el tekoi er a Grik e ngbetok el ngakl a mlengai er tia el ngklel a Dios. A betok el babier a dirrek el melekoi el kmo a ngklel a Jesus a belkul a kmo “A Jehovah a Olsobel.”

  • A babilengir a Rechijudea er a irechar a olecholt el kmo tir me te dirrek el uluusbech er a ngklel a Dios el ngar er a babilengir. A The Tosefta, el cheldellel a llecherir a Rechijudea el mlo merek er a bekord el 300 el rak er a uriul er a Kristus, a melekoi el kirel aike el babier er a Biblia el tekoi er a Grik el milseseb er a Ulengull el Sils el kmo: “Aike el babilengir a re Evangelist [el tirke el Kristiano el milluches el kirel a Jesus] me a re minim [el tirke el Chijudea el Kristiano] a di lesileseb el rokui. Te kilengei me te sueseb aika el babier el uldimukl er aike el babier el mla er ngii a Ngklel a Dios er a chelsel.” Ngar tia el osisiu el babier, e ngouchais el kirel a Rabbi Yosé el chad er a Galilea, el kiliei er a bekord el 100 el rak er a uchei er a Kristus, el millekoi el kmo ngar er aike el kuk bebil er a sils “e a chad a kirel el kot e otebedii a Ngklel a Dios er a chelsel aike el babier [e aikang a melutk el mo er aike el babier er a Biblia el tekoi er a Grik] e mo merek e sueseb.”

  • A rebebil el chellimosk er a Biblia a kilengei el kmo a ngklel a Dios a mla er aike el Bades el tekoi er a Hebru el debetik er a chelsel aike el Bades el tekoi er a Grik. A The Anchor Bible Dictionary a melekoi el kirel a “Tetragrammaton el ngar er a Beches el Testament” el kmo: “Ngar er ngii a bebil er a olechotel a Tetragrammaton, el Ngklel a Dios, el Yahweh, el chemolt er aike el bades er a Chuodel el Testament el lulemelekl er a chelsel aike el bades er a Beches el Testament er sera lekot el meluches.” A ta el chellimosk el chad el ngklel a George Howard a millekoi el kmo: “A Tetragram a dirk mle llechukl er a Biblia el tekoi er a Grik [el Septuagint] el luluusbech er ngii a Rekristiano er a irechar a uchul me ngmelemalt a dolekoi el kmo tirke el milluches er a Beches el Testament a di milecherei a Tetragram er a chelsel a Biblia.”

  • A remerael a chisir el uliuid er a Biblia a mla ousbech er a ngklel a Dios el ngar er aike el Bades el tekoi er a Grik. A rebebil er tir a uluusbech er tia el ngakl er a uchei er a letobed a New World Translation el Biblia. A rebebil er tirka el uliuid me a urerir a uldimukl er a: A Literal Translation of the New Testament . . . From the Text of the Vatican Manuscript, el lulluches er ngii a Herman Heinfetter (1863); The Emphatic Diaglott, el lulluches er ngii a Benjamin Wilson (1864); The Epistles of Paul in Modern English, el lulluches er ngii a George Barker Stevens (1898); St. Paul’s Epistle to the Romans, el lulluches er ngii a W. G. Rutherford (1900); The New Testament Letters, el lulluches er ngii a J.W.C. Wand, el Bishop er a London (1946). Ngdirrek el ngar sel oidel a Biblia el tekoi er a Sebangiol el tilobed er a rak er a 1919, e a Pablo Besson a uluusbech er a ngakl el “Jehová” el ngar er a bades er a Lukas 2:15 me a Judas 14, me a bekord el 100 el footnote el ngar tia el Biblia a olecholt el kmo ngmle kirel ngar er ngii a ngklel a Dios er ngii. A bekord el 400 el rak er a uchei er aika el oidel a Biblia, e a oidel a Biblia el tekoi er a Hebru el kirel aike el Bades el tekoi er a Grik a ulemuchel el ousbech er a Tetragrammaton. Ngar er a omelekoi er a Dois e ngmle bekord el 11 el Biblia a uluusbech er a Jehovah (me a lechub e ngsel oidel a tekoi er a Hebru el “Yahweh”) el ngar er aike el Bades el tekoi er a Grik, e a reteua el oliuid a uldekiar tia el ngakl er bita er a tekoi el “Rubak.” E kuk betok er a 70 el chad er a Dois el oliuid a uluusbech er tia el ngklel a Dios el ngar er aike el footnote me a lechub e ngdi tekingir.

    A ngklel a Dios el ngar er a bades er a Rellir 2:34 er sel Emphatic Diaglott, el lulluches er ngii a Benjamin Wilson er a rak er a 1864

  • Ngkuk betok er a 100 el oidel a Biblia a ousbech er a ngklel a Dios el ngar er aike el Bades el tekoi er a Grik. Ngbetok el omelekoi er a Africa, me a Native America, me a Asia, me a Europe, me a dirrek aika el iungs er a Pacific a di ousbech er a ngklel a Dios. Tirke el uliuid aika el Biblia a uluusbech er a ngklel a Dios, e le te millatk er a osisiu el tekoi el ua aike el bla desaod er a uchei. A bebil er a oidel aika el Bades el tekoi er a Grik el dirk tilobed, el uai sel Rotuman Bible er a rak er a 1999, a ousbech er a “Jihova” el 51 el taem er a chelsel a 48 el bades, me sel Batak (Toba) el Biblia el tilobed er a rak er a 1989 er a Indonesia, el ousbech er a “Jahowa” el 110 el taem.

    A ngklel a Dios el ngar er a bades er a Markus 12:29, 30 el ngar er a oidel a Biblia el tekoi er a Hawaii

Me ngkmal bleketakl el kmo ngkirel a ngklel a Dios el Jehovah el ngar er a chelsel aike el Bades el tekoi er a Grik. E tiaikid a lurruul er ngii tirke el uliuid er a New World Translation el Biblia. Te kmal oba dmolech el omengull el kirel a ngklel a Dios me a uchul me ngdiak a llemeltir el oltobed a ngii di el ngerang el ngar er aike el kot el babier er a Biblia.​—Ocholt 22:18, 19.