Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

2

Dijin dia Nzamb mu Mifund ya Grek ya in Kristu

Dijin dia Nzamb mu Mifund ya Grek ya in Kristu

In kukarumun Bibil ij anch dijin dia pakampwil dia Nzamb adimekesha mu mamunyin ma Matetragram (יהוה), mamekananga tupamp piswimp 7 000 mu Mifund ya Hebereu. Pakwez, in kukarumun avud atongining anch dijin dined diadingap mu Mifund ya pasak ya Grek ya in Kristu. Diawiy diyingish disadila anch, ma Bibil ma katat ma mu Uruund masadidiningap dijin dia Yehova mu yikarumun yitazukinau anch Manswik Masu. Chawiy kand, chisu chikarumwiningau maverse madia mu Mifund ya Hebereu mudia Matetragram, in kukarumun amwing asadidining dijin “Nsalejetu” pa ndond pa kusadil dijin dia pakampwil dia Nzamb.

Pakwez, Les Saintes Écritures—Traduction du monde nouveau kasadidingap yisal yiney ya antu avud. Usadidining dijin Yehova tupamp 237 mu Mifund ya Grek ya in Kristu. Mu kukwat mupak wa kusal mwamu, in kukarumun ashinshikina kand pa mayingish maad ma usey am: (1) Maniskri ma Grek tukweta ma katat madiap maniskri ma pasak. Tunan ni tunan twa makopi madiaku nlel unou, uvud pakach pa makopi minam apwisha kumafund kupwa kwa kufund makopi ma pasak pasuta yitot ya mivu yaad. (2) Pa chisu chinech, in kufund maniskri aswinkesha Matetragram nich Kyʹri·os, dizu dia Grek dirumburikina anch “Nsalejetu” ap makopi minan mading chilakej cha maniskri mwadioshau dijin dined.

Komite wa Traduction du monde nouveau wakwata mupak wa kumekesh uman ukash anch Matetragram mamekana mu maniskri ma Grek wa kusambish. Mupak winou wengamidina pa uman ulondwilaku ou:

  • Makopi ma Mifund ya Hebereu masadidinau mu chirung cha Yesu ni cha atwimbuy end mading nich Matetragram mu mifund yawonsu. Pasak, antu akemp kusu awiy idjidjeka pa mulong winou. Nlel unou, makopi minam ma Mifund ya Hebereu amatana pasutil kal chitot chimwing cha mivu piswimp ni Qumrân, makopi minam mamekesha uman wakin.

  • Mu chirung cha Yesu ni atwimbuy end Matetragram mamekana kand mu dikarumun dia Mifund ya Hebereu ya Grek. Pasutin kal yitot ya mivu, in kufund atonga anch Matetragram minan kimadingap mu maniskri ma Grek ma Septante mu dikarumun dia Mifund ya Hebereu. Kupwa, pakach pa chitot cha mivu 20, tuyikunku tumwing twa yom ya kupund ya dikarumun dia Grek dia Septante twadingaku pa chisu cha Yesu twawiy twapwitina nkeu ja in kufund. Tuyikunku tumwing twa yom ya kupund twinetu twadinga nich dijin dia pakampwil dia Nzamb diafundau nich mamuny ma Hebereu. Chawiy, pa chirung cha Yesu, makopi ma Mifund ya Grek madinga nich dijin dia Nzamb. Pakwez, mu mivu yitot yinying C.C., maniskri mamwing ma Grek ma Septante mudi Codex Vaticanus ni Codex Sinaiticus madingap nich dijin dia Nzamb mu mikand ya Disambishil djat ni mu Malakiy (madinga mu maniskri wa kusambish). Chawiy lel, chidiap chom cha kushimok anch mifund yiney yalamau pa chisu chin chang, yadingap nich dijin dia Nzamb mu yikarumun yitazukinau anch Manswi Masu ap mu yikunku ya Mifund ya Bibil ya Grek.

    Yesu walonda anch: “Am neza mu dijin dia Tatukwam.” Wakasikesha kand anch mudimu wend wausala mu ‘Dijin dia Tatukwend’

  • Mifund ya Grek ya in Kristu yimekeshin ayinay anch Yesu wasadilanga yisu yivud dijin dia Nzamb ni wadijikishanga kudi antu akwau. (Yohan 17:6, 11, 12, 26) Yesu walonda anch: “Am neza mu dijin dia Tatukwam.” Wakasikesha kand anch mudimu wend wausala mu ‘Dijin dia Tatukwend.’​—Yohan 5:43; 10:25.

  • Mulong Mifund ya Grek ya in Kristu yapepilau yiwejidinaku ku Mifund yitumbila ya Hebereu, kudiosh dijin dia Yehova kapamp kamwing mu mifund chadingap chiwanyidina. Pakach pa chitot cha mivu ya kusambish C.C., kambuy Jakobu wayileja amakurump a ku Yerusalem anch: “Simon waturumburilang mutapu wayivurikau antu a michid yikwau kudi Nzamb kapamp ka kusambish. Ndiy watondap antu amwing a pakach pau kwikal aend.” (Midimu 15:14) Chafanyidinap kwikal chiwanyidina kudia Jakobu kujimbul mazu minam anch muntu umwing wa pakach pa mivu chitot ya kusambish kijikap ap kasadinap dijin dia Nzamb.

  • Dijin dia Nzamb diamekana mu wiswimp mu Mifund ya Grek ya in Kristu. Mu Kujingunik 19:1, 3, 4, 6, dijin dia Nzamb diovikana mu dizu “Aleluya.” Didiokil mu dizu dia Hebereu dirumburikina anch: ‘Mushimanany Yah.’ ‘Yah’ didi dijin dia Yehova mu wiswimp. Chawiy mikand ya kukimbijol nich yirumburil patok anch dijin dia pakampwil dia Yesu dirumburikin anch “Yehova Udi Mupandish.”

  • Mifund ya in Yuda a mu mivu ya kusambish yimekeshin anch in Kristu in Yuda asadinanga dijin dia Nzamb mu mifund yau yafundangau. Buku umwing wadinga nich yijil ya kukan Tossefta wapwishau kufund mu mivu piswimp 300 C.C., wisambidin pa mulong utadina mifund ya in Kristu yajirila dichuku dia Sabat ulondin anch: “Mabuku ma Evangil ni mabuku ma minim [atonginau kwikal mudi in Kristu in Yuda]” afanyidina kumwosh. Pakwez, chifanyidin kumwosh mawonsu kapamp kamwing kamu pamwing ni mikand ya kukimbijol nich mudia dijin dia Nzamb. Buku winou umwing kand ujimbwil dijin dia Rabbi Yosé le Galiléen, wadingaku kwisambishil kwa chitot chakaad cha mivu C.C., wisambidina piur pa machuku makwau ma pa rubing anch: “muntu ukutwisha kukatul mikand ya kukimbijol nich yikweta Dijin dia Nzamb [mifund ya Ukristu] ukutwish wayitek pa ndond yiwamp ni ukwosh yikushalaku.”

  • In kukarumun Bibil amwing ijing anch chimekening anch dijin dia Nzamb diamekena mu Mifund ya Hebereu yijimbwilau mu maverse madia mu Mifund ya Grek ya in Kristu. Mwinshin mwa mutu wa mulong “Matetragram udia mu Manswik Masu,” Dinguril dia (The Anchor Bible Dictionary) dilondin anch: “Kudi uman umwing wa patok umekeshina anch Matetragram, Dijin dia Nzamb, Yah aditana mu mifund yimwing ap yawonsu, maverse ma [Manswik] M[akur] machirikidinau mu [Manswik] M[asu] chisu chapwishau kufund NT kapamp ka kusambish.” Mwin Kufund George Howard walonda anch: “Chawiy, patanau kand Matetragram mu makopie ma Bibil wa rudim ra Grek [Septante] wadinga Mifund yitumbila ya egliz wa kusambish, chitwishikin kwitiyij anch in kufund a M[answik] M[asu] alama Matetragram ma Bibil chisu chajimbulangau mifund.”

  • In kukarumun Bibil ijika kusadin dijin dia Nzamb mu Mifund ya Grek ya in Kristu. Pakach pa in kukarumun inay kadingapaku kurutu kwa kubudish Traduction du monde nouveau. In kukarumun inay ni midimu yau kuwejinaku: A Literal Translation of the New Testament . . . From the Text of the Vatican Manuscript, de Herman Heinfetter (1863) The Emphatic Diaglott, by Benjamin Wilson (1864); The Epistles of Paul in Modern English, by George Barker Stevens (1898); St. Paul’s Epistle to the Romans, by W. G. Rutherford (1900); The New Testament Letters, by J.W.C. Wand, Bishop of London (1946). Chikwau kand, mu dikarumun dia Espagnoles dia mu mivu chitot 20 ya kusambish, mwin kufund Benjemin Wilson wasadina dijin ‘Jehová’ didia mu Luka 2:15 ni mu Jud 14 ni didi tupamp 100 kwishin kwa dikarumun diend, yawiy yimekeshina anch dijin dia Nzamb afanyidina kudisal. Pasuta mivu yivud in kukarumun inay a yikarumun ya Mifund ya Hebereu yijimbwilau mu maverse madia mu Mifund ya Grek ya in Kristu asadina Matetragram mu mifund yivud kusambishil mu chitot cha mivu 16 ni mivu yilondwilaku. Mu rudim ra Allemande, ching kusu yikarumun 11 yawiy yisadidina dijin “Yehova” (ap dikarumwinau mu Hebereu anch “Yahweh”) mu Mifund ya Grek ya in Kristu, pawejidinau in kukarumun anying dijin didia mu jinkwat kupwa kwa dijin “Nsalejetu.” In kukarumun a Allemand uvud kusut 70 asadidining dijin dia Nzamb diafundau kwishin ap mu mazu mau.

    Dijin dia Nzamb mu Midimu 2:34 mu dikarumun dia Emphatic Diaglott, diakarumunau kud Benjamin Wilson (1864)

  • Yikarumun ya Bibil yidia mu chitot cha jindim kushalijan yikwet dijin dia Nzamb mu Mifund ya Grek ya in Kristu. Mu jindim jivud ja Afrik, Rudim ra Chivadik ra Américaines, Asiatiques, Européen ni des îles du Pacifique jisadidining dijin dia Nzamb tupamp tuvud. (Tal list udia pa paj wa 12 ni 13.) In kukarumun a yikarumun inay akwata mupak wa kusadil dijin dia Nzamb kukwatijan nich mayingish ma chilik chimwing ni malejenau kwiur oku. Yikarumun yimwing ya Mifund ya Grek ya in Kristu yibudikin katat, mudi La Bible en rotumien (1999) disadidina dijin “Jihova” tupamp 51 mu maverse 48 ni mu dikarumun dia batak-toba d’Indonésie (1989) usadidina dijin “Jahowa” tupamp 110.

    Dijin dia Nzamb mu Marko 12:29, 30 mu dikarumun dia rudim ra Hawaïen mu 1816

Pakad kwidjidjek, kudi mufulandal wakin wa kuchirish dijin dia Nzamb, Yehova mu Mifund ya Grek ya in Kristu. Chakin kamu chawiy chom chasalau kudi in kukarumun a Traduction du monde nouveau. Awiy akwet kalimish kakurukina piur pa dijin dia Nzamb ni oviling wom nakash wa kudiosh chom chin chawonsu chidia mu mifund ya pasak.​—Kujingunin 22:18, 19.