Ụwa nke Ise Siga Riri Ahụ

BILL bụ nwoke nwere obiọma, nwoke nwere ọgụgụ isi, nwoke gbasiri ike. Ọ hụrụ ezinụlọ ya n’anya. Otú ọ dị, ọ malitere ise siga mgbe ọ dị na nwata. Ọ kpọrọ àgwà ahụ asị mgbe o mere okenye. Ọbụna ka ọ na-ese siga, ọ na-adụsi ụmụ ya ọdụ ike ka ha ghara ise siga, na-ekwu na ọ bụ ihe nzuzu. Ọ dị mgbe ụfọdụ ọ na-eji aka ya siri ike egwepịa otu mkpọ siga ma tufuo ya n’ezi, na-aṅụ iyi na ya agakwaghị ese siga ọzọ. Otú ọ dị, n’oge na-adịghị anya, ọ ga-amalitekwa ise siga ọzọ—na mbụ ọ ga-ese ya na nzuzo, e mesịa ọ gaghịzi ezo ya ezo.

Afọ 15 gara aga, Bill nwụrụ n’ọrịa cancer ka ọnwa ise nke oké ihe mgbu gasịrị. A sị na ọ dịghị ese siga, ma eleghị anya ọ gaara adị ndụ taa. Nwunye ya ka gaara enwe di; ụmụ ya ka gaara enwe nna.

Ọ bụ ezie na ọnwụ Bill bụụrụ ezinụlọ ya ọdachi, ọ bụghị nke mbụ. Dị ka Òtù Ahụ Ike Ụwa (WHO) si kwuo, ọrịa ndị ise siga na-akpata na-egbu ihe dị ka nde mmadụ anọ kwa afọ, ma ọ bụ otu onye kwa sekọnd asatọ. Ise ụtaba bụ ihe bụ́ isi a pụrụ igbochi egbochi nke na-akpata ọrịa n’ụwa nile. Ọ bụrụ na ọnọdụ dị ugbu a adịgide na-aga n’ihu, n’ime afọ 20 na-abịanụ ise siga ga-abụ ihe kasị akpata ọnwụ na nkwarụ n’ụwa nile, na-egbu mmadụ karịa ọrịa AIDS, ụkwara nta, ịmụ nwa, ihe ọghọm ụgbọala, igbu onwe onye na igbu ọchụ ma a gụkọta ha nile.

Siga na-egbu mmadụ. Ma, ndị na-ese ya jupụtara ebe nile. N’ụwa nile, ọ dịkarịa ala 1.1 ijeri mmadụ na-ese siga, ka òtù WHO na-ekwu. Ya bụ ihe dị ka otu ụzọ n’ụzọ atọ nke ndị toruworo ogo mmadụ n’ụwa.

Ndị na-eme nnyocha mere atụmatụ na ọ bụ ezie na ụlọ ọrụ ndị na-emepụta ụtaba na-akwụ ọtụtụ narị nde dollar n’ihi akwụkwọ ndị a na-agba ha n’ụlọikpe, ego a enweghị ihe ọ bụ ma e jiri ya tụnyere ọtụtụ ijeri dollar bụ́ uru ndị ha na-enweta. Na United States nanị, a na-emepụta ihe dị ka 1.5 ijeri siga kwa ụbọchị n’ụlọ ọrụ ndị na-emepụta ụtaba. N’ụwa nile, ụlọ ọrụ ndị na-emepụta ụtaba na ụlọ ahịa ndị gọọmenti nyere ikike ire ụtaba na-ere ihe karịrị otu puku ijeri siga kwa afọ!

N’ihi gịnị ka ọtụtụ ndị ji ejigide àgwà a na-egbu egbu? Ọ bụrụ na ị bụ onye na-ese siga, olee otú ị pụrụ isi kwụsị ya? A ga-aza ajụjụ ndị a n’isiokwu ndị na-esonụ.