Ang Inaway Indi Inyo, Kundi Iya sang Dios”

PANUGIRON NI W. GLEN HOW

Sang nagligad nga anom ka dekada, madamo nga pagpakig-away sa sulod sang korte ang ginhimo sang mga Saksi ni Jehova sa Canada. Ang ila mga kadalag-an gintalupangod sang grupo sang mga mananabang. Bangod sang akon bahin sa pila sining mga pagpakig-away, ginhatagan ako sining karon lang sing Award for Courageous Advocacy, sang American College of Trial Lawyers. Sa seremonya sang paghatag sa award, ginsiling nga ang mga kaso may kaangtanan sa mga Saksi ni Jehova “nagpatok sing kinahanglanon nga mabaskog nga mga suporta batok sa pagpasobra sang estado . . . , kay nagresulta ini sa ginakilala sang hustisya nga mga kinamatarong sang mga tawo, isa nga ginakilala kag nagaamlig sa mga kahilwayan sang tanan nga taga-Canada.” Pasugira ako sang mga detalye sang pila sining mga kaso sa korte kag kon paano ako nadalahig sa layi kag sa mga Saksi ni Jehova.

SANG 1924, ginduaw ni George Rix, nga isa ka Estudyante sang Biblia, subong amo ang pagtawag anay sa mga Saksi ni Jehova, ang akon mga ginikanan sa Toronto, Canada. Ginpasulod sia sang akon iloy, si Bessie How, isa ka katitiya nga babayi, agod maghambalanay. Singko anyos ako sadto, kag ang akon manghod, nga si Joe, tres anyos.

Wala madugay si Nanay nagsugod sa pagtambong sa mga miting sang mga Estudyante sang Biblia sa Toronto. Sang 1929 nangin payunir sia, ukon bug-os tion nga ministro, kag nagpadayon sa sinang hilikuton tubtob sang 1969, sang natapos niya ang iya dutan-on nga kabuhi. Ang iya determinado kag wala kakapoy nga ministeryo nangin maayo nga halimbawa para sa amon kag nagbulig sa madamo nga mahibaluan ang kamatuoran sang Biblia.

Ang akon amay, si Frank How, isa ka tawo nga hipuson nga nagpamatok sang primero sa relihiosong mga hilikuton ni Nanay. Apang, maalamon nga gin-agda ni Nanay ang nagalakbay nga mga ministro, subong ni George Young, sa pagduaw kag sa pagpakighambal sa iya. Sang ulihi, naghumok ang panimuot ni Tatay. Sang makita niya ang maayo nga epekto sang kamatuoran sang Biblia sa iya pamilya, nangin masinakdagon gid sia, bisan pa nga wala gid sia mangin Saksi.

Pagdesisyon Agod Mag-alagad sa Dios

Sang 1936, nakatapos ako sa hayskul. Sang tin-edyer ako, indi gid ako interesado sa espirituwal nga mga butang. Yara kami sadto sa tungatunga sang Great Depression, kag mabudlay makakita sing trabaho. Gani nag-eskwela ako sa University of Toronto. Sang 1940, namat-od ako sa pagtuon sing abogasiya. Wala makibot ang akon iloy sa sining desisyon. Sang bata pa ako, masunson sia nga nagapangakig: “Inang sutil nga bata magabais sang bisan ano nga butang! Siguro mangin abogado sia!”

Sang Hulyo 4, 1940, antes gid lang ako magsugod sa pagtuon sing abogasiya, walay paandam nga gindumilian sang gobierno sang Canada ang mga Saksi ni Jehova. Amo yadto ang daku nga pagbalhin sa akon kabuhi. Sang ang bug-os nga gahom sang gobierno ginpuntariya sa sining diutay nga organisasyon sang inosente, mapainubuson nga katawhan, nakumbinsi ako nga ang mga Saksi ni Jehova amo ang matuod nga mga sumulunod ni Jesus. Subong sang gintagna niya, “sentro [sila] sang pagdumot sang tanan nga pungsod  tungod sa [iya] ngalan.” (Mateo 24:9) Namat-od ako nga mag-alagad sa Soberano nga Dios sa likod sining organisasyon. Sang Pebrero 10, 1941, ginsimbuluhan ko ang akon dedikasyon kay Jehova nga Dios paagi sa pagpabawtismo sa tubig.

Luyag ko sa gilayon magpayunir. Apang, ginpalig-on ako ni Jack Nathan, nga sadto nagapanguna sang pagbantala nga hilikuton sa Canada, nga tapuson ang akon abogasiya. Gani ginhimo ko ini, kag nakatapos ako sang Mayo 1943, nga pagkatapos sadto nagpayunir ako. Sang Agosto, gin-agda ako sa pag-alagad sa sanga talatapan sang Watch Tower Society sa Toronto kag sa pagbulig sa mga problema sang mga Saksi ni Jehova may kaangtanan sa kasuguan. Pagkadason nga bulan ginbaton ako sa hubon sang mga abogado sa Ontario, Canada.

Pagpangapin sa Maayong Balita Suno sa Layi

Ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II nagadabdab, kag ang mga Saksi ginadumilian gihapon sa Canada. Ang mga kalalakin-an kag mga kababayin-an ginbilanggo bangod lamang sa rason nga mga Saksi ni Jehova sila. Ang mga kabataan ginpahalin sa eskwelahan, ang iban ginbutang pa gani sa balay-alatipanan para sa mga bata. Ginhimo ini bangod wala sila magpakigbahin sa pungsudnon nga mga porma sang pagsimba, subong sang pagsaludo sa bandera ukon sa pag-amba sing pungsudnon nga ambahanon. Si Propesor William Kaplan, nga nagsulat sing isa ka libro nga natig-uluhan sing State and Sal­va­tion: The Jehovah’s Wit­nesses and Their Fight for Civil Rights, nagsiling nga ang “mga Saksi gintamay sing dayag kag amo ang sentro sang pagpasilabot sang estado kag sang pribado nga mga pagsalakay sang isa ka di-matinuguton nga gobierno kag sang mapintas nga mga banwahanon nga nagasilabo sa balatyagon kag patriotismo sang inaway.”

Ang mga Saksi madugay na nga nagpanikasog nga madula ang pagdumili apang sa walay kadalag-an. Hingalagan lamang, sang Oktubre 14, 1943, ginkuha ini. Apang, ang mga Saksi yara gihapon sa mga bilangguan kag sa mga kampo sang lakas nga pagpangabudlay, ang mga kabataan ginadingutan gihapon nga makaeskwela sa publiko nga mga eskwelahan, kag ginadumilian gihapon ang Watch Tow­er Bi­ble and ­Tract So­cie­ty kag ang In­ter­na­tional Bi­ble Stu­dents Asso­ciation, ang korporasyon nga nagauyat sang titulo sang amon propiedad sa Toron­to.

Sang talipuspusan sang 1943, naglakbay ako pakadto sa New York kaupod ni Per­cy Chap­man, nga amo anay ang alagad sang sanga sang Can­a­da, agod makighambal kay Nathan Knorr, ang presidente anay sang Watch Tower So­ciety, kag kay Hayden Covington, ang bise presidente kag abogado sang Sosiedad. Madamo gid sing legal nga eksperiensia si Brother Covington. Nadaug niya sang ulihi ang tumalagsahon nga 36 gikan sa 45 ka apelasyon sa Korte Suprema sang Estados Unidos.

Ang paumpaw amat-amat nga nag-abot sa mga Saksi sa Can­a­da. Sang 1944 ang propiedad sang sanga sa Toron­to gin-uli, kag ang mga nagaalagad didto antes sang pagdumili nagbalik. Sang 1945  ang pinakamataas nga korte para sa probinsia sang On­tario nagdeklarar nga ang mga kabataan indi mahimo piliton sa pagpakigbahin sa mga programa nga supak sa ila konsiensia. Nagmando ini nga ang mga kabataan nga ginpahalin batunon liwat sa eskwelahan. Sang ulihi, ginbuy-an sang gobierno sang Can­a­da ang tanan nga Saksi gikan sa mga kampo sang lakas nga pagpangabudlay sang 1946. Sa panuytoy ni ­Brother ­Covington, natun-an ko nga ipakig-away ining mga isyu nga may kaisog kag determinasyon apang, labaw sa tanan, nga may pagsalig kay Jehova.

Ang Pagpakig-away sa Quebec

Samtang ang mga kahilwayan sa relihion sang mga Saksi ni Jehova ginatahod na karon sa kalabanan nga bahin sang Can­a­da, may isa nga wala malakip​—⁠ang Pranses nga Katolikong probinsia sang Quebec. Ining probinsia direkta nga kontrolado sang Iglesia Romana Katolika sa sulod sang kapin sa 300 ka tuig. Ang mga eskwelahan, mga ospital, kag kalabanan nga mga serbisyo publiko ginapalakat sang mga klerigo ukon kontrolado nila. May trono pa gani para sa Katoliko nga kardinal sa tupad sang pulungkuan sang ispeker sang lehislatura sang Que­bec!

Ang primer ministro kag attorney general sang Que­bec, si Maurice Duplessis, isa ka diktador nga, suno sa istoryador sang Que­bec nga si Gérard Pelletier, nagpaantos sa probinsia sing “beinte ka tuig nga paggahom sang kabutigan, inhustisya kag kagarukan, sistematiko nga pag-abuso sa gahom, pag-impluwensia sa mga makitid sing hunahuna kag pagdaug sang kabuangan.” Ginpabakod ni Duplessis ang iya gahom sa politika paagi sa pagpakighiusa sa Romanong Katoliko nga si Kardinal Ville­neuve.

Sang maaga nga bahin sang katuigan 1940, may 300 ka Saksi sa Que­bec. Madamo, lakip na ang akon manghod nga si Joe, ang mga payunir gikan sa iban pa nga mga bahin sang Can­a­da. Samtang ang pagbantala nga hilikuton nagauswag sa Que­bec, ang lokal nga mga pulis, sa idalom sang pag-ipit sang mga klero, nagbalos paagi sa paggamo sa mga Saksi paagi sa sulitsulit nga mga pagdakop kag paagi sa sayop nga pag-aplikar sang kasuguan sa komersio batok sa aton relihiosong mga hilikuton.

Pirme ako anay nagapakadto-pakari sa Toronto kag Que­bec amo nga sang ulihi ginsaylo ako sa Que­bec agod buligan ang indi Saksi nga mga abogado nga nagatiglawas sa amon Cristianong mga kauturan. Kada adlaw ang akon una nga trabaho amo ang paghibalo kon pila ang gindakop sang nagligad nga adlaw kag nagadalidali sa pagkadto sa lokal nga korte agod magpiyansa. Maayo na lang, ginbayaran sang maarang-arang sing pangabuhi nga Saksi, si Frank Ron­carelli, ang piyansa sang madamo sining mga kaso.

Kutob sang 1944 tubtob 1946, ang kadamuon sang mga demanda bangod sa paglapas kuno sa mga pagsulundan nagtimbuok halin sa 40 pakadto sa 800! Indi lamang ang publiko nga mga awtoridad ang pirme nagadakop kag nagagamo sa mga Saksi kundi ginasalakay man sila sang magarot nga mga guban, nga ginasugyot sang Katolikong mga klero.

Sang Nobiembre 2 kag 3, 1946, isa ka pinasahi nga asambleya ang ginhiwat sa Montreal agod lubaron ini nga problema. Ginhatag ni Brother Knorr ang katapusan nga pamulongpulong, nga natig-uluhan “Ano ang Himuon Naton?” Ang tanan nga tumalambong nalipay sa pagpamati sa iya sabat—ginbasa niya sing mabaskog ang karon maragtason nga dokumento nga Que­bec’s Burn­ing Hate for God and Christ and Free­dom Is the Shame of All Can­a­da. Isa yadto ka mainit nga apat-ka-pahina nga tract—isa ka detalyado nga pagbuyagyag sa  mga ngalan, mga petsa, kag mga lugar sang mga kinagubot nga ginsugyot sang mga klero, kapintas sang pulis, mga pagdakop, kag kasingki sang guban batok sa mga Saksi ni Jehova sa Que­bec. Ang pagpanagtag nagsugod sa bug-os nga Canada pagligad lamang sang 12 ka adlaw.

Sa sulod sina nga mga adlaw, si Duplessis dayag nga nag-anunsio sing “inaway nga walay kaluoy” batok sa mga Saksi ni Jehova. Apang walay hinalung-ong nga nagpanghikot sia pabor sa amon. Paano? Paagi sa pagsugo nga ang bisan sin-o nga nagapanagtag sing Quebec’s Burning Hate isumbong sing sedisyon​—⁠isa ka serioso gid nga krimen nga magadul-ong sa aton paguwa sa mga korte sang Que­bec kag pakadto sa Korte Suprema sang Can­a­da. Sa iya kaakig, padasudaso nga wala pagsapaka ni ­Duplessis ina nga halit. Nian personal niya nga ginmando ang pagkanselar sa lisensia sa alak ni Frank Roncarelli, nga amo ang daku nga ginakuhaan namon sing piyansa. Bangod wala na sing alak nga matigayon, ang primera-klase nga restawran ni Brother Ron­carelli sa Montreal ginsirhan sa sulod sang pila ka bulan, kag namigado sia.

Nagdugang ang mga pagdakop. Sa baylo sang 800 ka demanda, nag-atubang kami sa wala madugay sing 1,600. Madamong abogado kag huwes ang nagreklamo nga ining tanan nga kaso sang mga Saksi ni Jehova nagpagutok sang mga korte sang Que­bec. Bilang sabat, nagpanugda kami sing mahapos nga remedyo: Mga kriminal sa baylo sang mga Cristiano ang dakpon sang mga pulis. Magalubad ina sang problema!

Duha ka maisugon nga Judiyong abogado, si A. L. Stein sang Montreal kag si Sam S. Bard sang Que­bec City, ang nagbulig paagi sa pagpanghikot para sa amon sa madamong kaso, ilabi na antes ako nabaton sa hubon sang mga abogado sa Que­bec sang 1949. Si Pierre Elliot Trudeau, primer ministro sang ulihi sang Can­a­da, nagsulat nga ang mga Saksi ni Jehova sa Que­bec “ginyaguta, ginhingabot, kag gindumtan sang aton bug-os nga katilingban; apang nasarangan nila nga batuan sa legal nga mga paagi ang Simbahan, gobierno, pungsod, pulis, kag opinyon publiko.”

Hilmunon gid ang panimuot sang mga korte sang Que­bec sa ila pagtrato sa akon manghod, si Joe. Ginsumbong sia nga nagatublag sang paghidait. Ginpamatbatan ni Jean ­Mercier, nga huwes sang munisipyo, si Joe sing pinakamataas nga silot nga 60 ka adlaw nga pagkabilanggo. Nian, wala niya mapunggan ang iya kaugalingon sa pagsinggit gikan sa pulungkuan nga kuntani mapabilanggo niya si Joe sing tubtob buhi!

Ang isa ka pamantalaan nagsiling nga ginsugo ni ­Mercier ang mga pulis sang Que­bec nga “dakpon ang tanan nga nakilal-an ukon ginaduhaduhaan nga Saksi.” Ini nga paggawi nagpamatuod lamang sang kamatuoran sang mga akusasyon sa amon tract nga Que­bec’s Burn­ing ­Hate. Ang masunod amo ang tipiko nga mga ulong-dinalan sa mga pamantalaan sa Can­a­da sa guwa sang Que­bec: “Ang ‘Dark Ages’ Nagbalik sa Que­bec (The Toronto Star), “Pagbalik Sang Inkisisyon” (The Globe and Mail, Toronto), “Ang Baho sang Pasismo” (The Gazette, Glace Bay, Nova Scotia).

Pagdepensa Batok sa Sumbong nga Sedisyon

Sang 1947, ginbuligan ko si G. Stein sa amon nahauna nga kaso sang sedisyon nga ginkasaba, ang iya ni Aimé Boucher. Si Aimé nagpanagtag sing pila ka ­tract malapit sa iya puluy-an. Sa bista ni Aimé ginpamatud-an namon nga ang Que­bec Burn­ing ­Hate wala nagaunod sing mga kabutigan kundi gingamit lamang sini ang matigdas nga tinaga agod ireklamo ang mga kapintas batok sa mga Saksi ni Jehova. Ginpakita namon nga wala gid sing mga panumbungon nga ginsumbong batok sa mga nagahimo sining mga kapintas. Si Aimé nakasala tungod lamang sang pagpanagtag sini. Ang  posisyon sang nagdemanda daw subong sini: Isa ka krimen ang pagsugid sang kamatuoran!

Ang mga korte sang Quebec nagsalig sa di-maathag, 350-anyos nga depinasyon sang “sedisyon,” nga nagapahangop nga ang bisan sin-o nga nagamulay sa gobierno mahimo makasala sing isa ka krimen. Nagsalig man si ­Duplessis sa sinang depinasyon agod tapnaon ang pagmulay sa iya rehimen. Apang sang 1950 ang Korte Suprema sang Can­a­da nagbaton sang amon presentasyon nga sa modernong demokrasya, ang “sedisyon” nagakinahanglan sing pagsugyot sa kasingki ukon pagrebelde batok sa gobierno. Ang Que­bec’s Burn­ing Hate wala nagaunod sing subong sini nga mga sugyot kag busa isa ka suno-sa-kasuguan nga porma sang hilway nga paghambal. Paagi sa sining isa ka importante nga desisyon, ang tanan nga 123 ka kaso sang sedisyon ginbale-wala! Nakita ko gid kon paano naghatag si Jehova sing kadalag-an.

Pagpakig-away Batok sa Pagdumili

Ang Quebec City may kasuguan nga nagadumili sang pagpanagtag sing literatura nga wala sing permiso gikan sa hepe sang pulisiya. Isa ini ka direkta nga pagdumili kag busa nagalapas sa kahilwayan sa relihion. Si Laurier Saumur, nagaalagad sadto subong nagalakbay nga manugtatap, ginbilanggo sing tatlo ka bulan bangod sining kasuguan kag nag-atubang sing pila pa ka panumbungon sa idalom sini.

Sang 1947 isa ka sibil nga apelasyon ang ginhimo sa ngalan ni Brother Saumur agod dumilian ang Que­bec City sa pagpatuman sang kasuguan sini batok sa mga Saksi ni Jehova. Ang mga korte sang Que­bec nagdesisyon batok sa amon, kag sa liwat nag-apelar kami sa Korte Suprema sang Can­a­da. Sang Oktubre 1953, pagkatapos sang pito-ka-adlaw nga pagdungog sa atubangan sang siam tanan ka huwes sa sadtong Korte, ang amon pangabay para sa mando sang korte ginhatag. Ginkilala sang Korte nga ang publiko nga pagpanagtag sing naimprinta nga mga sermon sa Biblia isa ka sadsaran nga bahin sang Cristianong pagsimba sang mga Saksi ni Jehova kag busa protektado sang konstitusyon gikan sa pagdumili.

Busa ang kaso ni Boucher nagdesisyon nga ang ano man nga ginasiling sang mga Saksi ni Jehova suno sa kasuguan; apang ang desisyon kay Saumur nagpahamtang sing mabakod nga sadsaran kon paano kag kon diin ini mahimo isiling. Ang kadalag-an sa kaso ni Saumur nagresulta sa pagbale-wala sa kapin sa 1,100 ka panumbungon sang Que­bec. Kapin sa 500 ka panumbungon sa Montreal ang ginbale-wala man bangod sang kakulang gid sing ebidensia. Sang ulihi ang tanan nga panumbungon ginbale-wala—wala na sing demanda nga nabilin sa Que­bec!

Ang Katapusan nga Pagsalakay ni Duplessis

Bangod wala na sing nabilin nga kasuguan nga magamit batok sa mga Saksi ni Jehova, sadtong maaga nga bahin sang Enero 1954, ginhimo nga kasuguan ni Duplessis ang bag-o nga layi, ang Bill No. 38, nga ginlaragway sang media subong ‘kontra-Saksi ni Jehova nga layi.’ Nagsiling ini nga ang mga nagasuspetsa nga ang isa ka tawo may tuyo sa paghambal sing “maabusuhon ukon insulto” mahimo magreklamo nga indi na kinahanglan nga maghatag sing bisan ano nga ebidensia. Subong attorney general, si Duplessis makakuha nian sing mando gikan sa korte agod dumilian ang tawo nga akusado sa paghambal sa publiko. Sa tion nga ang mando sang korte ginpapanaug batok sa isa ka indibiduwal, ang tanan nga katapo sang simbahan sina nga tawo ginadumilian man sa paghambal. Dugang pa, ang tanan nga Biblia kag relihioso nga literatura nga ginapanag-iyahan sinang simbahan kuhaon kag gub-on, kag ang tanan nga mga duog sini sa pagsimba siraduhan tubtob madesisyunan ang kaso, nga mahimo maglawig sing mga tinuig.

Ginkopya sang Bill No. 38 ang isa ka layi nga ginhimo sang ika-15 nga siglo sa tion sang Espanyol nga Inkisisyon sa idalom ni Tor­que­mada. Ang tawo nga akusado kag ang iya tanan nga kaupdanan nadulaan na sang tanan nga sibil nga kinamatarong nga wala ang bisan ano man nga pamatuod sang nahimo nga sala. Nahanungod sa Bill No. 38, ang press nag-anunsio nga ang mga pulis sang probinsia ginsugo nga sirhan ang tanan nga Kingdom Hall sang mga Saksi ni Jehova kag kuhaon kag gub-on ang ila mga Biblia kag iban pa nga mga literatura. Bangod sining makasiligni nga pamahog, ginkuha sang mga Saksi ni Jehova ang ila tanan nga relihiosong mga publikasyon gikan sa probinsia. Apang, ginpadayon nila ang ila publiko nga pagbantala nga hilikuton kag dala lamang ang ila personal nga mga kopya sang Biblia.

Ang ginpanugda nga kasuguan nangin layi sang Enero 28, 1954. Sang Enero 29, sang alas 9:00 s.a.,  didto ako sa puwertahan sang korte agod magdemanda tungod sa tanan nga Saksi ni Jehova sa probinsia sang Que­bec, nagatinguha sa pagtigayon sing isa ka permanente nga mando sang korte batok sa sining layi antes ini gani magamit ni Duplessis. Ang huwes wala maghatag sing temporaryo nga mando sang korte bangod ang Bill No. 38 wala pa magamit. Apang nagsiling sia nga kon tinguhaan sang gobierno nga gamiton ini, makabalik ako sa iya sa pagpangayo sing proteksion. Busa ang ginhimo sang huwes may pareho man nga epekto subong temporaryo nga mando sang korte, kay sa gilayon nga tinguhaon gani ni ­Duplessis nga gamiton ining layi, mahimo na sia punggan!

Sang masunod nga semana, naghulat kami agod makita kon bala magapanghikot ang mga pulis sa idalom sining bag-o nga layi. Wala sing natabo! Agod mahibaluan kon ngaa, naghimo ako sing isa ka pagtilaw. Duha ka payunir, sanday Victoria Dougaluk (Steele sang ulihi) kag Helen Dougaluk (Sim­cox sang ulihi), nagpamalaybalay nga may dala nga mga literatura sa Trois-Rivières, ang banwa nga natawhan ni Duplessis. Sa liwat, wala sing reaksion. Samtang masako ang mga utod nga babayi, ginpatelepono ko si Laurier Saumur sa mga pulis sang probinsia. Wala magpakilala, nagreklamo sia nga ang mga Saksi ni Jehova nagabantala kag wala ginapatuman sang mga pulis ang bag-ong layi ni Duplessis.

Sa kahuya, ang pulis nga natangdo nagsiling: “Huo, nahibaluan namon nga ang layi ginpatuman; apang pagkadason nga adlaw ang mga Saksi ni Jehova nagkuha sing mando sa korte batok sa amon, gani wala kami sing mahimo.” Sa gilayon, ginbalik namon ang amon mga literatura sa probinsia, kag sa sulod sang napulo ka tuig nga ining kaso gin-apelar sa mas mataas nga mga korte, ang amon pagbantala nga hilikuton ginhimo sing madinalag-on.

Dugang sa mando sang korte, ginpanikasugan man namon nga ipadeklarar ang Bill No. 38 nga supak sa konstitusyon. Agod pamatud-an nga ining layi gintuyo lamang sa mga Saksi ni Jehova, namat-od kami nga himuon ang isa ka masidla nga tikang—padalhan mismo si Duplessis sing sub­poena, nagapilit sa iya sa pagtambong sa kasaba kag sa paghatag sing ebidensia. Ginpamangkot ko sia sa sulod sang duha ka oras kag tunga. Liwat kag liwat nga ginpamatukan ko sia sa iya publiko nga mga deklarasyon tuhoy sa “inaway nga wala sing kaluoy sa mga Saksi ni Jehova” kag sa iya ginsiling nga ang Bill No. 38 mangin katapusan sang mga Saksi ni Jehova sa Que­bec. Sa kaakig, gin-atake niya ako sing personal: “Wala gid ikaw sing katahuran nga tawo!”

“G. Duplessis,” sabat ko, “kon mga personalidad ang aton hambalan, mahimo nga may masiling man ako. Apang sanglit may iban nga butang nga dapat kita himuon, mahimo mo bala mapaathag sa korte kon ngaa wala mo pagsabta ang katapusan nga pamangkot.”

Sang 1964, nangatarungan ako batok sa Bill No. 38 sa atubangan sang Korte Suprema sang Can­a­da. Apang wala sila magdesisyon kon bala batok ini sa konstitusyon ukon indi bangod wala gid magamit ini nga layi. Apang, sadto nga tion si Duplessis patay na, kag wala na sing interesado sa Bill No. 38. Wala gid ini magamit batok sa mga Saksi ni Jehova ukon kay bisan sin-o.

Wala madugay antes napatay si ­Duplessis sang 1959, ginmanduan sia sang Korte Suprema sang Can­a­da sa pagbayad sing danyos kay ­Brother Ron­carelli bangod sang ilegal nga pagkanselar sang iya lisensia sa alak. Sugod sadto nga tion madamo nga tawo sang Que­bec ang nangin mainabyanon gid. Ang kadamuon sang mga Saksi didto nag-uswag halin sa 300 sang 1943 tubtob sa kapin sa 33,000 karon, suno sa sensus sang gobierno. Ang mga Saksi ni Jehova ginalista karon subong ikap-at sa pinakadaku nga relihiosong grupo sa probinsia. Wala ko ginakabig ining legal nga mga kadalag-an ukon ang kadalag-an sang ministeryo sang mga Saksi ni Jehova subong hinimuan sang bisan sin-o nga tawo. Sa baylo, nagapamatuod ini sa akon nga si Jehova nagahatag sing kadalag-an, kay ang inaway iya kag indi aton.—2 Cronica 20:15.

Mga Pagbag-o sang Kahimtangan

Sang 1954, ginpangasawa ko ang magayon nga payunir gikan sa Inglaterra, si Margaret Biegel, kag nagpayunir kami. Padayon ako nga nagaatubang sa korte para sa mga kaso sang mga Saksi ni Jehova sa Can­a­da kag sa Estados Unidos kag nag-alagad subong manuglaygay sa pila ka kaso sa Europa kag Aus­tralia. Si Margaret nangin sekretarya ko kag isa ka mapuslanon nga suporta sa madamong tinuig. Sang 1984, nagpauli kami ni Margaret agod magpuyo sa sanga sang Can­a­da,  kag nagbulig ako sa pagtukod liwat sang Legal Department. Sing makapahanusbo, sang 1987, si ­Margaret napatay sa kanser.

Sang napatay ang akon iloy sang 1969, ginpaistar sang akon manghod nga si Joe kag sang iya asawa, nga si El­sie, nga ginhanas subong mga misyonero sa ikasiam nga klase sang Watchtower Bible School of Gilead, sa ila puluy-an ang akon amay kag gin-atipan sia tubtob sang napatay sia pagligad sang 16 ka tuig. Sa sining masinakripisyuhon-sa-kaugalingon nga paagi, nagbulig sila nga magpabilin ako sa bug-os tion nga pag-alagad, kag tungod sini pirme ako nagapasalamat.

Padayon nga mga Pagpakig-away

Sa sulod sang nagligad nga mga tuig, lain na ang ginapakig-away sang mga Saksi ni Jehova sa korte. Madamo nga kaso ang nagadalahig sing pagtigayon sing propiedad kag permiso para sa mga King­dom ­Hall kag mga As­sembly ­Hall. Ang iban amo ang mga binais sa kon sin-o ang magaatipan sa bata diin ginagamit sang indi Saksi nga mga ginikanan ang relihiosong pagkapanatiko agod matigayon ang solo nga pag-atipan ukon agod dumilian ang Saksi nga mga ginikanan sa pagpaambit sing mapuslanon nga relihiosong mga pagtuluuhan kag mga buhat sa ila mismo mga anak.

Isa ka Amerikana nga abogada, si Linda ­Manning, ang nagkadto sa sanga sang Can­a­da sang 1989 agod maghatag sing temporaryo nga legal nga bulig. Sang Nobiembre sadto nga tuig, nagpakasal kami kag malipayon nga nagaalagad diri sugod sadto.

Sang katuigan 1990, si John ­Burns, ang akon kaupod nga abogado diri sa sanga sang Can­a­da, kag ako nagkadto sa Japan kag nagbulig sa amon Cristianong mga kauturan didto nga madaug ang isa ka konstitusyonal nga kaso may kaangtanan sa kahilwayan sang isa ka estudyante nga indi makigbahin sa mar­tial arts nga mga klase nga ginapatuman sang iya eskwelahan. Nadaug man namon ang kaso may kaangtanan sa kinamatarong sang isa ka hamtong sa pagdumili sang pagpatayon sing dugo.

Nian sang 1995 kag 1996, may pribilehiyo kami ni Linda sa paghinguyang sing lima ka bulan sa ­Singapore bangod sang pagdumili batok sa mga Saksi ni Jehova sa sadto nga pungsod kag sang resulta nga mga demanda. Gindepensahan ko ang 64 ka lalaki, babayi, kag pamatan-on nga nag-atubang sing kriminal nga mga panumbungon bangod sang pagtambong sa Cristianong mga miting kag sang pagpanag-iya sing mga Biblia kag relihiosong mga literatura. Wala namon madaug ang bisan diin sining mga kaso, apang nakita namon kon paano ginpabakod ni Jehova ang iya matutom nga mga alagad sa pagbatas nga may integridad kag kalipay.

Mapasalamaton nga May Bahin Ako

Sa edad nga 80, nalipay ako nga may maayong panglawas kag padayon nga nagapakigbahin sa pagpakig-away sang legal nga mga inaway sang katawhan ni Jehova. Pirme gihapon ako handa sa pagkadto sa korte kag sa pagpanindugan sa kon ano ang husto. Nalipay ako nga makita ang kadamuon sang mga Saksi sa Can­a­da nga mag-uswag halin sa 4,000 sang 1940 tubtob sa 111,000 sa karon. Ang mga tawo kag mga hitabo pirme nagabalhin, apang si Jehova pirme nga nagapaabante sang iya katawhan, kag ginapat-od niya nga nagauswag sila sa espirituwal.

May mga problema bala? Huo, apang ang Pulong ni Jehova nagapasalig sa aton: “Bisan ano man nga hinganiban nga himuon batok sa imo indi magamadinalag-on.” (Isaias 54:17) Pasad sa kapin sa 56 ka tuig nga ginhinguyang ko sa bug-os tion nga ministeryo nga ‘pagpangapin kag pagpasad sing legal sang maayong balita,’ makapamatuod ako kon daw ano ka matuod ang tagna ni Isaias!—Filipos 1:7.

[Laragway sa pahina 19]

Upod sang akon manghod nga lalaki kag sang amon mga ginikanan

[Laragway sa pahina 19]

Si Hayden Covington, abogado

[Laragway sa pahina 19]

Upod ni Nathan Knorr

[Laragway sa pahina 20]

Si Duplessis nga nagaluhod sa atubangan ni Kardinal Villeneuve

[Kapsion]

Retrato ni W.R. Edwards

[Mga laragway sa pahina 20, 21]

Si Frank Roncarelli

[Kapsion]

Courtesy Canada Wide

[Mga laragway sa pahina 21]

Si Aimé Boucher

[Laragway sa pahina 24]

Upod sang mga masigkaabogado, si John Burns kag sang akon  asawa nga si Linda