Jawaʼ in ulal an biblia

Walám i éjtowal ku ubatʼin «Juʼtáj i éjtowal ki tsʼojbédhaʼ i éjatal»

«XOWÉʼ TA KʼICHÁJ YAN JÁTS AXI IN KULBETNÁL KA UBATʼIN KINWIWNAʼ TIN BÁʼ BAN AVIÓN ANI AXI U PAʼÍL AL JUN I TSʼÉN AXI LEJ TʼEKʼAT WIKʼAT KʼAL JUN I TSʼAJ, JAYEJ JITAʼ IN KULBETNÁL KA KʼALEJ AL JUN I LANCHA TAM NEʼETS DHUBAT AN JÁʼ ANI KA XEʼTSIN TI KOWAL JUʼTÁJ TI WAʼATS YAN I TIBURÓN». (KALDHACH TI PERIÓDICO THE WILLOW GLEN RESIDENT.)

XOWÉʼ ta kʼicháj, játs axi an atiklábchik in kulbetnál kin tʼajaʼ tin puwél an tsabál. Jayej axi in kulbetnalchik kin wiwnaʼ tin baʼ ban paracaídas ani in japiyal ma tam neʼets ka ijkanits ani axi in kʼadhal an bel kʼal i hielo ani axi u kʼadhilchik ma walkʼiʼ ani in petnalchik tin báʼ abal ka jumun palat al jun i lona a ani axi u kʼadhilchik ma tin chum jun i edificio abal kin wiwnaʼ tin baʼ al jun i paracaídas. Patal axéʼ in tejwamedhál abal an atiklábchik axi tin puwél an tsabál, in kulbetnál ti ubatʼ bélits abal in éjtowal kin kʼibaʼ in éjatal. Jayej waʼats axi in kulbetnálchik ti ubatʼ tadhidhíl al jun i oktsaʼ ban nieve, jayej axi in kulbetnál ti ubatʼ kʼal an bicicleta kin kʼadhnaʼ an tsʼen, jayej axi in kulbetnálchik ka kʼadhiy ban patines ani u kʼalel lej adhik bélits abal in exlál abal in éjtowal kin tsʼojbédhaʼ in éjatal ani in kulbetnálchik ti atax. Jantʼiniʼ tin ulal an revista Time, xowéʼ ta kʼicháj yan i atiklábchik in kulbetnal ti ubatʼ kʼal jawaʼ in ubatnnál yan i atiklábchik, bélits abal in exlál abal «lej kʼakʼadh»​ in «kulbetnalchik kin tejwamédhaʼ an iniktaláb ani in jumbiyal an iniktaláb kʼal jawaʼ in éjtowal kin tʼajaʼ abal ka puwenchat kʼal an atiklabchik. Kom in exlál abal yab jitaʼ neʼets kin éjtow kin tʼajaʼ jawaʼ in tʼajál jajáʼchik».

Yan i atikláb axi in exámal kin tʼajaʼ antsanaʼ in tametnámal yan i kʼibataláb. Jaxtám yan i atiklábchik u tsʼojbél. Ti 1997, ban hospitales axi ti Estados Unidos in uluw abal waʼtsinének jun i 84% i atiklábchik axi tsʼojbenek, kom in ubatnaʼ an patin, jayej an oktsaʼ axi in eyendhál abal it ubatʼ ban nieve ani jitaʼ in wikʼalchik tin báʼ abal kin kʼadhanchij an tsʼen ani axéʼ xi kʼakʼadh ubatʼlab in tʼajámal abal yan i atiklábchik kin kʼibaʼ in éjatal. Pero jitaʼ u ubatʼchik antsanáʼ, in exlál jantʼoj in éjtowa kin watʼaʼ. Ejtíl kjun axi u ubatʼ ban nieve in ulal: «Max yab ka atsʼaʼ kʼakʼadh, yab kʼijidh neʼets ka atsʼaʼ etsʼey u tsalpayal abal u éjtowal ku kʼibaʼ u éjatal ta éjatal».

Kʼal jawaʼ i tsuʼuwits talelej, ¿jantʼoj i tsalpayal kʼal an ubatʼlab juʼtáj i éjtowal ki kʼibaʼ i éjatal. Kʼal jawaʼ i tsuʼuwits talelej, ¿Jantʼoj i tsalpayal kʼal an ubatʼlab juʼtáj i éjtowal ki kʼibaʼ i éjatal? ¿Jantʼiniʼ in éjtowal tu ku tólmiy an Biblia abal ki tákuy kʼal jantʼoj neʼets tu ubatʼ abal yab ki tsʼojbédhaʼ i éjatal? Abal ki tokʼtsiy axéʼ xi konowixtaláb, ki exobnʼ jantʼoj in tsalpayal a Dios tin kwéntaj an éjataláb.

¿Jantʼiniʼ tin tsuʼtal a Dios an éjataláb?

An Biblia in ulal tin kwéntaj kʼal a Jehová «Tatáʼ a binál an éjataláb» (Salmo 36:9) Yab expidh tu tsʼejkaʼ jayej tu pidhaʼ jawaʼ i yéjenchal abal ku kʼwajiy kulbél. (Salmo 139:14; Hechos 14:16, 17; 17:24-​28) Jaxtám yab kʼibat ku ulits ki tsalpay, abal Jajáʼ in aychal abal ki lej beletnaʼ i éjatal. An abatnaxtaláb ani an tsalpadh kaw axi in jilchij an bichow israel tu tólmiyal ki exbay in jalbíl an éjatal.

An abtnaxtaláb axi jilchin an israelitas, in ulalak abal kwaʼalak kin béletnanchij in éjatal in at juntal abal yab ka tsʼojbej. Max yab kin belkaʼ an abatnaxtaláb ani jun i atikláb kin kʼibaʼ in éjatal u walbinalak. Ki tsuʼuw jun i tʼiplab, jun i dhabal atáj kwaʼal kin toniy walkʼiʼ in kʼimaʼ kʼal jun i tʼiʼab abal yab jitaʼ ka tsʼojbej. Jitaʼ yab kin punuw i tʼiʼab tin kʼimaʼ ani max ka ijkan jun ani ka tsemets, pel in walab. (Deuteronomio 22:8) Max jun i toro kin itsʼmay jun i atikláb an dhabal yab u walbiyábak, pero max in exlálakits abal an toro u itsʼmax ani yab in wikʼaʼ ani in jilaʼ walkadh, tam u walbinalak an dhabal ani u éjtowabak ka tsemdháj. (Éxodo 21:28, 29) I tsuʼtal abal an ejataláb lej in kwaʼal in jalbíl abal a Jehová, an abatnaxtaláb in tejwamedhálak abal in lej tsuʼchal in jalbíl kom in beletnálak an ejataláb.

In putudh tʼojnalil a Dios jayej in tʼajaʼchik ti kwéntaj abal an tsalpadh kaw jayej in tomnalakchik kin tʼajaʼ tin éjatal. Al jun i pejach kʼal an Biblia, a David in uluw abal «in léʼak kin utsʼaʼ i jaʼ ban mom axi kʼwajatak ti Belén». Nixéʼ xi bichow al nixéʼ xi kʼicháj u abatnabak kʼal an filisteos. Tam ti ox in tolmiwal a David in atsʼa, dhubatkʼij kʼalej in kaldhál i jaʼ ban mom axi kʼwajat ti Belén ani in pidhaʼchik a David. ¿Jantʼiniʼ tin tsuʼuw axéʼ a David? Yab in léʼnaʼ kin utsaʼ, in wakʼlaʼ an jaʼ tsabál. Ani in uluw: «Yab in tomnál ku tʼajaʼ axéʼ, kom a Dios yab in tsuʼtal alwaʼ. Max ku utsʼaʼ axéʼ xi jaʼ játs ejtíl max kʼwajat u utsʼanchal in xitsʼál u tʼojnálil» (1 Crónicas 11:17-​19). Kom weʼakits kin kʼibaʼchik in éjatal, abal ti kin chanchij an jaʼ. A David yab in kulbetnaʼ jaléʼ tin tʼajaʼchik antsanáʼ, kom in lej tsuʼchalak in jalbíl an ejataláb.

A Jesús in tʼajaʼ jayetsekʼij, tam ti al jun i tsuʼbixtaláb an Diablo in uchaʼ abal kin wiwnaʼ tin baʼ tam ti kʼwajatak eblim ban templo ani uchan abal neʼetsak ka tólmiyat kʼal an ángeles abal yab ka tsʼojbej. A Jesús tókʼtsin: «Yab in tomnál ka tilibnaʼ a Jehová Dios» (Mateo 4:​5-7) Lej chubax, a Jesús ani a David in tejwamédhaʼ abal a Dios yab in kulbetnálak abal jun jitaʼ kin odhnaʼ in éjatal.

Kʼal axéʼchik xi tʼiplab i éjtowal ki tʼajaʼ axéʼchik xi konowixtaláb, ‹¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki takuy alwaʼ kʼal jantʼoj i éjtowal ku ubatʼin abal yab ku tsʼojbej? Waʼats i ubatʼláb axi yab kʼakʼadh pero max ki watʼkʼanchij in éjtowal tu ku odhnaʼ. ¿Jantʼiniʼ ti éjtowal ki exlaʼ ma juʼtáj neʼets ku ulits?›

¿In kwaʼal yan in jalbíl an ubatʼlab abal ki kʼibaʼ i éjatal?

Abal ki exlaʼ jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ kwaʼal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj max in kwaʼal in jalbíl. Ejtíl i éjtowal ki tʼajaʼ axéʼchik xi konowixtaláb, ‹¿Jáy i atikláb tsʼojbenek kʼal axéʼ xi ubatʼláb? ¿In kʼwajat alwaʼ tʼojojodh abal yab ku watʼaʼ jantʼoj o abal yab kin tsʼojbéj? ¿Jantʼoj u éjtowal ku watʼaʼ max kin ijkan ejtíl max yab ku wikʼaʼ alwaʼ tu baʼ o max yab kin tʼikon jantʼiniʼ tin tomnál? Walám u éjtowal kin tsʼojbej o ku kʼibaʼ u éjatal?›

An alabél jaʼubtaláb axi i kwaʼal an ólchixchik kʼal a Jehová, axéʼ kwaʼal kin tsuʼuw kʼal jun i aylab axi ki batsʼuw ti tamkuntaláb. (1 Timoteo 3:​2, 8-​10; 4:​12; Tito 2:​6-8) I éjtowal ki kʼibaʼ i uchbíl tin kwéntaj kʼal jun i ubatʼlab axi lej kʼakʼadh. Jaxtám, tam jun i ólchix kʼal a Jehová in léʼ ti ubatʼ o ti kʼijidhbel in tomnál kin tʼajaʼ ti kwéntaj, jantʼiniʼ tin tsuʼchal in jalbíl a Jehová an ejataláb.

[Nota]