Pagpaniid sa Kalibotan

Tabang nga Gitukmod sa Sayop nga mga Ideya?

Ang pipila ka mga paningkamot sa pagpreserbar sa Hapones nga loggerhead nga pawikan aron dili kini mapuo gikuwestiyon karon, nag-ingon ang The Daily Yomiuri. Ang pagpangalot ug mga itlog sa pawikan, paglumlom niini sa artipisyal nga paagi hangtod mapusa, ug pagbalik niini ngadto sa dagat mahimong aktuwal nga makababag sa kinaiyanhong mga abilidad sa mga pawikan sa pagnabigar. Ang mga itlog sa pawikan nga napusa sa kinaiyanhong paagi “makatiktik sa magnetismo sa yuta samtang mag-aginod latas sa balas, sa ingon makaugmad ug kinaiyanhong katakos sa pagtultol,” nagtaho ang mantalaan. “Ang artipisyal nga paagi sa pagpusa sa mga itlog naglakip sa pagbutang sa gagmayng mga pawikan diha sa usa ka dapit diin dili kini makagawas una pa [kini] ibutang sa dagat, nga magpugong kanila sa pag-ugmad sa ilang kinaiyanhong katakos sa pagtultol ug abilidad sa pagnabigar sa dagat nga silasila ra.”

 Kanang Hinungdanon Kaayong Pahiyom

“Ang yanong pahiyom mao ang kinamaayohang paagi aron makabaton ug mga higala ug makaimpluwensiya ug mga tawo,” nagtaho ang The Times sa London. Ang nasodnong surbi nga gihimo alang sa Royal Mail nagpadayag nga ang unang butang nga mamatikdan sa kadaghanang tawo bahin sa usa ka tawo mao ang iyang pahiyom. Duolan sa katunga niadtong gisurbi nag-ingon nga dili sila makignegosyo sa usa ka tawo nga dili mahigalaon tan-awon. Ang mga manedyer nga babaye sa linain mas lagmit nga mohatag ug promosyon sa mga empleyado nga mopahiyom. Nag-ingon si Brian Bates, kaubang awtor sa The Human Face: “Kining maong panukiduki nagpakita kon unsa ka hinungdanon diha sa katilingban ang pagpahiyom. Kasagaran mas gusto natong mopaambit sa atong mga sekreto, mga paglaom ug salapi uban sa mga mapahiyomon.” Ang pagpahiyom makapauswag sa pagpatungha sa lawas sa makahupay sa kasakit nga mga endorphin, siya midugang, ug ang mga tawo nga dali rang mopahiyom “adunay mas malamposon nga kinabuhi sa personal ug sa ilang karera.”

Labing Tukma nga Orasan

Usa ka pundok sa mga siyentipiko sa T.B. ang nakagama ug relo nga mercury-ion nga “tukma hangtod sa ikausa ka milyon sa usa ka bilyong segundo​—ang kinagamyang yunit sa panahon nga kasagarang gigamit sa siyensiya,” nagtaho ang The Times sa London. Giingon nga kini “mga 1,000 ka beses nga mas tukma kay sa atomikong mga relo nga gigamit sa pagbantay sa Co-ordinated Universal Time (UTC), ang tibuok kalibotang sukdanan sa oras.” Ang pisiko nga si Scott Diddams misaysay: “Magamit dayon kini diha sa pundamental nga pisika, aron makabaton ug mas detalyadong pagsabot sa uniberso.” Ngadtongadto, ang mga network sa telepono ug mga satelayt sa nabigasyon makabenepisyo usab. Bisan tuod nangangkon si Diddams nga ang maong orasan mao ang “labing tukma nga relo sa kalibotan,” siya nag-ingon nga dunay kalaoman nga mapaarang-arang pa kini.

“Labing Tukma nga Pag-ihap”?

Ang surbi sa populasyon sa T.B. sa 2000 gitawag nga “labing tukma nga pag-ihap nga natala sukad,” nag-ingon ang The Wall Street Journal. Apan, “ang total sa 2000 nga ihap naglakip sa 5.77 ka milyong tawo nga gituohan sa Census Bureau nga naglungtad apan dili aktuwal nga naihap.” Ang mantalaan nag-ingon: “Kon wala kiniy madawat nga tubag gikan sa gituohan niini nga mga adres nga giokupar, ang buro magprograma lamang sa mga kompiyuter niini aron banabanaon nga dunay mga tawong nag-okupar sa maong mga adres, pinasikad sa lainlaing mga timailhan, lakip na sa kon unsay tubag sa ilang mga silingan.” Gibuhat kini bisan pag ang mga opisyales wala makaseguro nga dunay balay sa maong adres. Gibanabana usab kon pila ka tawo ang nagpuyo didto, ilang edad, sekso, rasa, ug kahimtang sa kaminyoon. Gituohan kini nga tukma, matod sa usa ka opisyal, “tungod kay ang mga tawo nga samag nasyonalidad may kiling nga mopuyo nga duol sa usag usa.” Sa ubang mga estado, ang gibanabana nga naglungtad nga mga Amerikano mokabat ug kapin sa 3 porsiyento sa total, ug ang pagbanabana gigamit sa pagpaila kon unsay rasa sa kapin sa 11 ka milyong tawo.

Makamatayng mga Kahoy?

Dunay pakigbugno sa Pransiya aron matino ang dulnganan sa mga 400,000 ka kahoy nga naglaray sa kadalanan sa maong nasod. Ang mga kahoy diha sa kadalanan mas pang gipasanginlan sa mga kamatayon nga nalangkit sa mga aksidente sa sakyanan. Sa 7,643 ka kamatayon sa kadalanan sa tuig 2000, 799 ang naglangkit ug pagkabangga nganha sa usa ka kahoy, nagtaho ang magasing Pranses nga L’Express. Apan, ang uban nangangkon nga ang tinuod nga hinungdan sa mga kamatayon, dili ang mga kahoy, kondili ang alkoholikong ilimnon ug ang tulin kaayong pagpadagan. Bisan pa niana, tali sa 10,000 ug 20,000 ka kahoy nga modistansiya ug menos sa duha ka metros gikan sa daplin sa dalan ang gitakda nga putlon. Naghisgot sa editoryal sa The Wall Street Journal bahin niining butanga, ang artikulo sa magasing Pranses nag-ingon nga ang mga kahoy daw nakahimog “grabeng krimen tungod kay wala moirog gikan sa agianan sa hubog nga mga drayber.”

Ininsek nga Sinulatan​—Nagakahanaw nga Arte?

“Ang mga karakter nga Ininsek, nga sa kalisod gisag-ulo sa daghang kaliwatan sa Insek nga mga bata, nag-atubang sa kinadak-ang kapeligrohan sukad​—gumikan sa kompiyuter,” nag-ingon ang The Daily Telegraph sa London. “Ang mga membro sa edukadong alta sosyedad, nga kanunayng nagpasigarbo sa ilang kaugalingon nga nakasag-ulo sa 6,000 ka karakter, nakalimot na kon unsaon pagsulat niana. Makabasa gihapon sila, apan kon dili nila gamiton ang ilang mga kompiyuter daghan ang dili mahinumdom kon unsaon pagsulat ang mga karakter.” Ang problema gitawag ug “‘ti bi wang zi’​—o pagkalimot sa karakter sa dihang gialsa na nimo ang pluma.” Hangtod sa katuigan sa 1980, halos ang tanan sinulat, apan sukad niadto, ang modernong software nagpaposible nga ang mga karakter nga Ininsek mahimo nang iapil diha sa ordinaryong keyboard. Ingong resulta, ang arte sa kinamot nga pagsulat ug nindot nga mga karakter, usa ka katakos nga gipasigarbo pag-ayo nga gikaingong nagpadayag sa sulodnong pagkatawo, nagakahanaw ug “nakapabalaka sa mga eksperto sa pinulongan, sikologo ug mga ginikanan.”

Pagdiyeta Taliwala sa mga Batan-on

Usa ka di pa dugayng surbi sa 1,739 ka batan-ong babaye sa Canada nga nag-edad ug 12 ngadto sa 18 nagpadayag nga 27 porsiyento ang nagpasundayag ug mga simtoma sa mga abnormalidad sa pagkaon, nag-ingon ang mantalaang Globe and Mail. Ang mga entrante gikan sa siyudad, sikbit sa siyudad, ug sa banika nagtubag sa mga pangutana sa usa ka surbi nga nagsusi sa mga tinamdan sa pagkaon ug pagkadili-kontento sa ilang lawas. Ang impormasyon nagpadayag nga ang pipila nga ingon pa ka bata sa 12 anyos nalangkit sa pagpatuyang ug kaon ug pagpurga (tinuyo nga pagsuka) o paggamit ug mga pildoras sa pagdiyeta, pakalibang, ug pagpaihi aron mokunhod ang timbang. Sumala kang Dra. Jennifer Jones, usa ka tigpanukiduki nga siyentipiko sa University Health Network sa Toronto, ang batan-ong mga babaye ilabinang “nagkinahanglan nga mag-ugmad ug maayong mga tinamdan sa pagkaon ug ehersisyo. Kinahanglang may kahibalo sila bahin sa ilang lawas ug nga ang mga hulagway nga makita nila diha sa mga karatula, sa mga magasin ug sa mga rock video dili normal.” Ang Globe midugang nga “daghang tin-edyer nga mga babaye ang wala mahibalo nga normal ra nga motambok panahon sa pagkabatan-on, ug kana hinungdanon sa normal nga pagtubo.”

Mga Pildoras Diha sa Klasehanan

Nagkadaghan ang mga bata nga nagtomar ug mga pildoras aron masagubang ang nagkadaghang kapit-os sa eskuylahan, nagtaho ang Südwest Presse sa Alemanya. Usa sa 5 ka bata nga nagtungha sa elementarya gikaingon nga nagtomar ug mga pakatulog o mga droga nga makapauswag sa pagkaepisyente diha sa tunghaan. Sa hayskul, 1 ka estudyante sa 3 ang nagbuhat niana. Apan, si Albin Dannhäuser, presidente sa Bavarian Teachers Association, nangangkon nga dili maayong motomar ug tambal aron masagubang ang kahigwaos o motaas ang grado sa usa, tungod kay wala kini makatabang sa mga bata sa pagsulbad sa ilang mga problema. Gitambagan niya ang mga ginikanan nga dili magkinahanglag dako kaayo gikan sa ilang anak kondili “magpakitag kabalaka sa iyang pisikal ug mental nga kahimsog maingon man sa pag-ugmad ug maayong personalidad.”

Makahasol nga mga Sagbot Gigamit

“Ang mga sagbot sama sa water hyacinth, lantana ug parthenium nakapapikal pag-ayo sa mga debeloper tungod sa kamalahutayon niini,” nag-ingon ang India Today. Gidala ngadto sa India sa mga Britaniko sa 1941 aron gamiton ingong alad, milukop ang Lantana camara sa duolan sa 100,000 ka ektaryang yuta ug napamatud-an nga halos imposibleng mapuo​—sa manomano, kemikal, o biolohikal nga paagi. Ang makahilong mga epekto sa sagbot nagsanta sa pagtubo sa ubang mga tanom, ug ang tibuok nga mga balangay kinahanglang ibalhin sa laing dapit human malukop niini. Apan, alang sa mga tagabalangay sa Lachhiwala, ang sagbot napamatud-ang mapuslanon sa ekonomiya. Ang lantana gigamit duyog sa lapok aron pagtukod ug mga balay ug mga tangkal sa manok. Human mapaniti, ang sagbot nga dili mapatay sa dangan ug insekto gamiton sa pagpanghimog maanindot kaayong muwebles ug mga basket. Ang mga dahon sa lantana gigamit alang sa pang-abog sa lamok ug sa mga insenso. Kon polboson, ang mga gamot sa tanom gigamit sa pagkontra sa mga impeksiyon sa ngipon.

Epekto sa Pagkawalay-Paglaom

“Nganong ang ubang mga tawo mamatay samtang ang uban, nga parehong masakiton, nagpabiling buhi?” nangutana si Dr. Stephen L. Stern sa departamento sa sikyatriya sa University of Texas Health Science Center sa San Antonio. “Usa ka tubag niining pangutanaha mahimong mao ang pagkaanaa o pagkawala sa paglaom.” Usa ka pagtuon sa 800 ka tigulang nga mga Amerikano nagsugyot nga ang pagkawalay-paglaom kasagarang motultol sa mas sayong kamatayon. Apan, ang mga tigpanukiduki nagpunting nga ang mga epekto sa pagkawalay-paglaom kasagarang magkalahi taliwala sa mga tawo, depende sa mga butang sama sa mga eksperyensiya sa panahon sa pagkabata, depresyon, kultural nga kagikan, ug kasegurohan sa ekonomiya.