Mga Manug-ilog Yara sa Katalagman

Suno sa manunulat sang Magmata! sa Britanya

Ang mga pikoy “nalakip sa mga pispis nga yara gid sa katalagman nga madula na sa duta,” siling ni Dr. Timothy Wright sang University of Maryland, E.⁠U.⁠A. Sing makapasubo, ang ila masili sing duag nga bulbol kag makawiwili nga ikasarang sa pag-ilog sa tingog sang tawo nakaamot sa katalagman nga madula.

Ang isa ka Griego nga doktor sang ikalima nga siglo B.⁠C.⁠E. amo ang una nga nagsulat tuhoy sa hinuptanan nga pikoy. Natingala sia sang ang pispis naghambal sing Griego nga mga tinaga wala labot sang pila ka tinaga sang lenguahe sa tumandok sini nga pungsod, ang India.

Bangod sang ikasarang sang mga pikoy sa pag-ilog sing hambal, nangin bantog ini nga mga hinuptanan kag ilegal nga ginadakop kag ginabaligya. Ginapakita sang mga pagtuon sa sulod sang nagligad nga 20 ka tuig nga sa tunga sang 21 ka espesyi sang pikoy sa 14 ka pungsod, ginguba sang mga ilegal nga nagapanguha sini ang 30 porsiento sang ila mga pugad, kag sa 4 ka espesyi 70 porsiento ang ginguba. Bangod sang mahinay nga pagmuad sang pispis, sing masami isa ka pugad kada tuig, kag sang pagguba sa ila kinaugali nga puluy-an, nangin mahal ini​—⁠kon ang pikoy maiwat nga sahi, mas mahal ini.

Ginapakita sang mga report nga bangod ang pila ka espesyi diutay na lamang, daku ang posibilidad nga madula na ini. Ginabulubanta nga sa Brazil may kubos na lamang sa 200 ka Lear’s macaw. Mas diutay pa gid ang Puerto Rican nga pikoy, kay kubos na lamang sa 50 ang nagapuyo sa talon. Ang pag-amlig sa Spix’s macaw, nga ginkabig anay nga nadula na sa talon, nagadepende gid sa mga panikasog nga dakpon kag padamuon ini.

Tubtob yari pa sila, ining matahom kaayo nga mga pispis nagapamatuod sa isa ka Manunuga nga maathag gid nga nalipay sa ila talalupangdon nga hitsura kag pinasahi nga mga ikasarang. Madula bala ang mga pikoy bangod sang kakagod sang mga tawo? Tion lang ang makasugid. Samtang, ini nga mga manug-ilog yara gihapon sa katalagman karon.

[Mga retrato sa pahina 31]

Mga pikoy sa Puerto Rico

Lear’s macaw

Mga Spix’s macaw

[Credit Lines]

Puerto Rican parrots: U.⁠S. Geological Survey/Photo by James W. Wiley; Lear’s macaw: © Kjell B. Sandved/Visuals Unlimited; Spix’s macaws: Progenies of and courtesy of Birds International, Inc.