Ginaproblema Mo Bala ang Imo Buhok?

AYHAN isa ikaw sang madamo nga nagapangespeho kada adlaw kag nagahimutad sing maayo sa imo buhok. Ang mga lalaki kag mga babayi lunsay interesado sa ila buhok, kag kon kaisa ginaproblema nila ini.

Hibalua ang Kamatuoran Tuhoy sa Imo Buhok

Nakahibalo ka bala kon daw ano kadamo ang buhok sa imo anit? Sa promedyo, mga 100,000. Ang isa ka buhok padayon nga nagatubo sa sulod lamang sang duha tubtob anom ka tuig, indi sing dayon. Nian nagakaunot ini, kag paglipas sang pila ka tion ang isa ka bag-o nga buhok nagatubo sa amo gihapon nga lugar. Ang siklo sang kabuhi sang isa ka buhok ginatawag nga siklo sang buhok. (Tan-awa ang kahon sa pahina 19.) Bangod sini nga siklo, bisan pa nga ang isa ka tawo wala sing problema sa buhok, mga 70 tubtob 100 ka buhok ang natural lang nga nagakaunot kada adlaw.

Ngaa lainlain ang kolor sang buhok? Ang The World Book Encyclopedia nagapaathag: “Ang kolor sang buhok nasandig sa kadamuon kag paglapta sang kakikakihon kag itumon nga substansia nga ginatawag melanin.” Ang melanin amo ang biolohiko nga substansia nga masapwan sa buhok, panit, kag mata. Kon mas madamo ini nga substansia, mas maitom ang buhok. Kon diutay ang melanin, ang kolor sang buhok nagakalainlain halin sa itom tubtob sa kaki ukon mamulamula ukon bukay. Kon ang buhok wala na sing melanin, ini nagapugati.

Ang ginaproblema sang madamo, magluwas sa kaspa, amo ang pagkaunot sang buhok ukon ang uban.

May Uban Ka Bala?

Ang uban masami ginatamod nga tanda sang pagtigulang. Kag ang puti nga buhok masami ginatamod nga palatandaan sa mga tigulang. Matuod, ang puti nga buhok nagadamo kon nagatigulang. Apang, magluwas sa pagtigulang, ang iban pa nga mga rason, subong sang sobra nga pagdieta, ginakilala nga ginabangdan sang uban. Ang pagkaubanon nagakatabo bisan ano man ang sekso ukon natural nga kolor sang buhok sang mga indibiduwal, apang mas kitaon ini sa mga may maitom nga buhok.

Bangod ubanon, ang iban mahimo nga mas tigulang tan-awon sangsa edad nila kag ginaproblema nila ini. Sa pihak naman nga bahin, bangod wala sing uban, ginaproblema sang iban nga mga tawo nga ang ila hitsura indi bagay sa ila matuod nga edad.

Ang uban wala nagakahulugan nga ang buhok nagakapatay. Sa katunayan, ang kitaon nga bahin sang tanan nga buhok patay na. Ang tagsa ka buhok may sugpon sa ubos pa sang kadaygan sang panit. Ini nga punta ginatawag nga bulb kag ini lamang ang buhi nga bahin. Ang bulb nagapanghikot subong pabrika sang buhok. Kon ang buhok maporma bangod sang madasig nga pagtunga sang mga selula sa bulb, nagasalupsop ini sing melanin, nga amo ang nagapatubas sing mga pigment cell (mga selula nga nagahatag sing kolor). Bangod sini nga rason, kon ang mga pigment cell magauntat sa pagpatubas sing melanin, ang buhok magaputi.

Wala pa sing nakahibalo kon ngaa ang mga pigment cell hinali lang nga nagauntat sa pagpatubas sing melanin. Gani wala pa sing natukiban nga bulong sa pagtapna sa pagputi sang buhok. Nahibaluan man nga ang mga pigment cell nga nag-untat sa pagpanghikot mahimo nga magpanghikot liwat. Sing makawiwili, ang Biblia may yara madamong ekspresyon may kaangtanan sa buhok, kag ang isa sa mga ilustrasyon nga ginhatag  ni Jesus nagapatuhoy sa puti nga buhok. Sia nagsiling: “Indi mo mahimo nga puti ukon itom ang isa ka buhok.” (Mateo 5:36) Ining mga pulong nagapakita nga ang pagputi sang buhok madugay na ginakilala nga indi matapna ukon mabulong sang tawo.

Ang iban nagatilaw sing bag-o nga mga pagbulong, subong sang pag-indyeksion sing melanin. Ang iban nagalugom sang ila buhok, kag indi na ini bag-o. Ang lugom sa buhok ginagamit anay sang dumaan nga mga Griego kag mga Romano. Ang dumaan nga mga Egiptohanon nagagamit anay sang dugo sang toro nga baka sa paglugom sang ila buhok. Nasulat anay nga si Herodes nga Daku, nga kontemporaryo ni Jesucristo, naglugom sang iya buhok agod ihinago ang iya edad.

Apang, ang pirme nga paglugom sa buhok nagakinahanglan sing tion kag panikasog, kag para sa iban mahimo ini bangdan sang mga balatian sa panit ukon alerdyi. Bisan pa mamat-od ka nga lugumon ang imo puti nga buhok, mahimo magaabot ang tion nga luyag mo na ini untatan, kag nian makita ang matuod gid nga kolor sini sa bag-ong tubo nga mga buhok. Sa positibo nga bahin, ang ubanon nga buhok mahimo mangin elegante tan-awon kag makahatag sa imo sing dignidad nga wala mo anay mabatyagan. Ang Biblia nagakomento: “Ang ubanon nga ulo amo ang purungpurong sang katahom kon makita ini sa dalanon sang pagkamatarong.”​—⁠Hulubaton 16:31.

Pagnipis sang Buhok kag Pagkakalbo

Ang iban pa nga kinaandan nga mga problema sa buhok amo ang pagnipis sini kag pagkakalbo. Ini nga problema madugay na man. Sa dumaan nga Egipto ang ingrediente para sa bulong nga pangontra sa pagkakalbo nagalakip sang tambok sang leon, hippopotamus, buaya, kuring, man-ug, kag gansa. Nagabaha sa karon ang mga produkto para sa buhok kag anit nga nagapangangkon nga epektibo, kag daku nga kantidad ang ginagasto sa sini kada tuig.

Ang pagkakalbo nagakatabo kon ang siklo sang buhok mangin di-normal. Ang normal nga siklo sang buhok mahimo matublag sang abnormalidad sa lawas, subong sang malnutrisyon, malawig nga mataas nga hilanat, ukon isa ka sahi sang balatian sa panit. Ang pagmabdos kag pagbata mahimo man makaapektar sa siklo sang buhok, amo nga madamo nga buhok ang nagakaunot antes makumpleto ang normal nga siklo. Apang, kon ang mga kabangdanan wala na, ini nga sahi sang pagkaunot sang buhok nagauntat kag ang siklo sang buhok liwat nga naganormal.

Ang isa pa ka sahi sang pagkaunot sang buhok amo ang ginatawag nga alopecia.⁠ * Sa masami, sa sini nga problema, ang pagkaunot sang buhok nagakatabo sa partikular lamang nga mga bahin sa anit. Ang ulihi nga panalawsaw sa medisina nagapakita nga ang alopecia mahimo nga isa ka balatian sang immune system.

Ang labing kinaandan nga pagnipis sang buhok ginatawag nga male pattern baldness. Subong sang ginapakita sang ngalan sini, nagakatabo ini sa mga lalaki. Nagasugod ini sa paglapad sang agtang ukon pagnipis sang alimpuduhan, kag amat-amat ini nga nagaupaw. Ang siklo sang buhok indi na normal sa apektado nga bahin kag magauntat sa ulihi. Ang The Encyclopædia Britannica nagapaathag: “Sa apektado nga mga bahin sang anit ang manipis nga buhok nga ginatawag vellus nagabulos sa anay malaba, mabakod, may kolor nga terminal nga buhok.” Nagakahulugan ini nga samtang nagapadayon ang siklo sang buhok, ang buhok naganipis kag wala nagadugay kag sa ulihi, indi na magtubo. Resulta ini sang kombinasyon sang nasubli nga mga kinaiya kag sang mga hormone sang lalaki.

Ang male pattern baldness mahimo magsugod bisan tin-edyer pa, apang mahimo ini matabo kon ang lalaki manugkuwarenta ukon kuwarentahon ang edad. Walay sapayan nga madamong kalalakin-an ang nakaeksperiensia sing amo sini nga sahi sang pagkaunot sang buhok, indi ini palareho sa nagkalainlain nga mga rasa kag mga indibiduwal. Sing makapasubo, ini nga balatian wala pa sing bulong sa karon. Ayhan ang  iban mahimo magpeluka ukon magpatanom sing buhok. Para sa madamo, ang pag-atipan sing maayo sa nabilin nga buhok agod matapna ang pag-unot sing buhok makabulig.

Ang pagsiling nga ang buhok sang isa naganipis wala gid man nagakahulugan nga ang iya buhok nagakaunot. Sa baylo, mahimo ini nagakahulugan nga ang buhok nagapino, ukon naganipis, kag sa amo ang buhok indi na madamol. Daw ano kadamol ang buhok? Suno sa isa ka surbe, mahimo nga nagadamol ini sing halin sa 50 ka micron sa iban nga tawo tubtob sa 100 ka micron sa iban naman.⁠ * Ang buhok naganipis samtang ang isa nagatigulang. Ang pila lamang ka micron nga kinatuhayan mahimo nga daw indi talalupangdon. Apang dumduma palihug nga may yara 100,000 ka buhok. Gani ang diutay lamang nga pagnipis sang indibiduwal nga mga buhok may yara daku nga epekto sa kabug-usan nga kadamulon sini.

Pag-atipan sa Imo Buhok

Ang buhok nagatubo sing kapin sa 10 milimetros kada bulan, kag isa ini sa pinakamadasig magtubo nga bahin sang lawas. Kon tingubon ang pagtubo sang tanan nga buhok, magalab-ot ini sa kapin sa 20 metros kada adlaw!

Bisan wala pa sing natukiban nga bulong nga makatapna sang uban kag pagkalbo, madamo kita sing mahimo agod maatipan ang aton buhok. Ang pagkaon sing nagakaigo nga sustansia kag pagpauswag sang sirkulasyon sang dugo sa anit kinahanglanon. Ang sobra nga pagdieta ukon di-balanse nga pagkaon makapadasig sang pagputi kag pagnipis sang buhok. Ang mga propesyonal nagapanugda nga pirme naton shampohan ang aton buhok kag masaheon ang aton anit, kag likawan nga kuskuson ini paagi sa aton mga kuko. Nagapasirkular ini sang dugo sa anit. Sa tapos mashampohan ang imo buhok, bunlawi ini sing maayo.

Indi paghusaya ang imo buhok sing todo. Kon malaba ang imo buhok, mas maayo nga indi anay ini paghusayon halin sa puno tubtob sa punta. Sa baylo, uyati anay ang imo buhok kag gamita ang husay sa pagbungkag sang punta sini. Masunod, husaya halin sa tunga pakadto sa punta. Nian, bunghaya ang imo buhok sing inanay kag husaya halin sa puno pakadto sa punta.

Mahimo mabalaka ka kon makakita ka sing uban sa imo buhok ukon madamo ang imo nagakaunot nga buhok. Apang, dumduma nga sa masami, wala ini ginakabalaka sang iban. Ikaw ang magadesisyon kon bala magalugom ka ukon indi, magapeluka ka ukon indi, ukon magagamit ka sang iban nga pagbulong. Bisan ano man ang kolor sang imo buhok kag bisan ano man kadamo ang imo buhok, importante nga huptan ini nga matinlo kag nahusay.

[Mga nota]

[Kahon/Diagram sa pahina 19]

SIKLO SANG BUHOK

Ang pagtubo sang aton buhok may siklo. Ini amo ang hugna sa pagtubo, malip-ot nga hugna sa pagbaylo, kag hugna sa pagpahuway. Ang The World Book Encyclopedia nagapaathag: “Ang buhok nagauntat sa pagtubo sa tagsa ka hugna sang pagpahuway, kag ginatawag ini nga club hair. Ang club hair (daan nga buhok) nagapabilin sa resting follicle tubtob sa masunod nga hugna sang pagtubo. Sa hugna sang pagtubo, ang club hair nagakaunot samtang ang bag-ong buhok nagatubo kag nagaulhot sa follicle.” Samtang 85 tubtob 90 porsiento sang mga buhok ang yara sa hugna nga aktibo, 10 tubtob 15 porsiento ang yara sa hugna nga nagapahuway kag 1 porsiento ang yara sa hugna sang pagbaylo.

[Diagram]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Maaga nga pagtubo

Aktibo nga pagtubo

nag-ulhot nga buhok

glandula sang lana

ugat nga ginailigan sang dugo

“follicle”

Pagkaunot

Pagpahuway

Liwat nga pagtubo

 [Retrato sa pahina 16]