Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Pe E te Popole i Ou Lauulu?

Pe E te Popole i Ou Lauulu?

Pe E te Popole i Ou Lauulu?

ATONU o oe o se tasi o le toʻatele o loo faaalu le tele o taimi i aso taʻitasi i luma o se fāʻata e iloiloina ma le faaeteete o latou lauulu. E tutusa lava le fiafia o alii ma tamaʻitaʻi i o latou lauulu, ma i nisi taimi e avea ai o se popolega.

Ia E Malamalama i Mea Moni e Faatatau i Ou Lauulu

Pe e te silafia le tele o lauulu i lou ulu? I se fuafaatatau, pe tusa e 100,000 lauulu o loo iai. O lauulu taʻitasi e faaauau ona tupu mo le na o le lua i le ono tausaga, ae e lē faaauau ai pea ona tupu. Ona oo lea ina paʻū ese, ae pe a mavae sina taimi puupuu ona amata lea ona toe tupu aʻe se lauulu fou mai le pu lava lea e tasi. O le vaitaimi e tupu aʻe ai se lauulu, e taʻua o le faagasologa o lona tupu aʻe. (Tagaʻi i le pusa i le itulau 27.) Ona o lenei faagasologa, e tusa lava la pe leai se faafitauli i lauulu o se tasi, e toʻulu lava lauulu pe tusa e 70 i le 100 i aso taʻitasi.

O le ā le māfuaaga ua eseese ai lanu o lauulu? Ua faamatalaina e le World Book Encyclopedia e faapea: “O le lanu o le lauulu e faalagolago lava i le tele ma le faasoasoaina o le mea e maua mai ai le lanu, e taʻua o le melanin.” O le melanin o se mea lea o loo mauaina i lauulu, i le paʻu o le tino, faapea ma mata. O le telē o le mea e maua mai ai le lanu, o le uliuli foʻi lea o le lauulu. A o faaitiitia le melanin, ona sui mai lea o le lanu o le lauulu i le uliuli i le enaena po o le tai pei a mūmū po o le pologi. Ae afai e matuā leai lava le mea e maua mai ai le lanu, ona paʻepaʻemā loa lea o le lauulu.

O le mea e popole ai le toʻatele o tagata e ese mai i le mafuga, o le toʻulu po o le sinā o le ulu.

Pe e Sinā Lou Ulu?

E masani lava ona vaai i le ulusinā o se faailoga o le matua. Ma o le ulusinā e masani ona vaai i ai o se tulaga e iloa ai ua matua le tagata. O le mea moni, e faateleina le sinā o lauulu pe a oo ina matua. Peitaʻi, e lē gata i le matua, ae e iai foʻi isi vala e pei o le soona tipi o le taumafa, lea ua iloa e māfua ai le sinā o lauulu. Po o se tane po o se fafine, po o le ā foʻi le lanu masani o lauulu o loo iai e tutupu lava sina, e ui ina aliali tele iā i latou e uli o latou lauulu.

Ona o le sinā o latou lauulu, ua vaai ai i nisi o i latou faapea ua matutua na i lo le tulaga moni o iai, lea ua oo ai ina popole. Ae i le isi itu, o loo iai tagata e lē sinā o latou lauulu, ma o loo popole i le lē fetaui o lo latou foliga atu ma o latou tausaga moni o loo iai.

O le iai o sina e lē faapea ai ua mate le lauulu. O le mea moni lava, o le vaega o le lauulu lea o loo aliali mai, ua oo ina mate. Ae o lauulu taʻitasi o loo tupu mai i lalo ifo o le paʻu o le ulu. O le pito la lea o le lauulu e taʻua o le aa ma e na o le pau lenā o le vaega o loo ola. O le aa o loo amata mai ai le ola o le lauulu. A o tupu aʻe se lauulu e ala i le vave vaevaeina o sela o loo i le aa, ona ia mitiiaina lea o le melanin, lea e gaosia mai e sela o le mea e maua mai ai le lanu. Afai la e lē o toe gaosia e sela o le mea e maua mai ai le lanu ia le melanin, ona paʻepaʻe loa lea o le lauulu.

E leai se tasi e na te iloa le māfuaaga e faafuaseʻi ai ona lē toe gaosia e sela o le mea e maua mai ai le lanu ia le melanin. O lea e leai se togafiti saʻo e mafai ona taofia ai le sinā o lauulu. Ua iloaina foʻi faapea o sela o le mea e maua mai ai le lanu lea na lē toe galulue e mafai ona toe amata ona galulue. Ae o le tulaga e mataʻina ai, ona o loo i le Tusi Paia le tele o faaupuga e fesootaʻi atu i lauulu, ma o se tasi o faataʻitaʻiga na faaaogā e Iesu sa faatatau atu i lauulu sinā. Na ia fetalai e faapea: “E te lē mafaia ona faasinasina, pe faauliuli se lauulu e tasi.” (Mataio 5:36) Ua faaalia e nei upu faapea o le faagasologa o le sinā o le lauulu ua loa ona iloa, e lē oo iai se malamalama o se tagata e taofia pe togafitia ai.

Ua taumafai nisi e faaaogā togafitiga fou, e pei o le faia o tui o loo iai le melanin. E filifili nisi e vali o latou ulu, ma e lē o se mea fou lenei tulaga. O le valiina o ulu sa faaaogā i Eleni ma Roma anamua. Na faaaogā e tagata Aikupito anamua le toto o povi poʻa e vali ai o latou ulu. E iai faamaumauga faapea o Herota le Sili lea na soifua i le taimi na iai Iesu Keriso, na valiina lona ulu e natia ai lona tulaga matua.

Peitaʻi, o le valiina o le ulu o se tasi e alu ai le taimi ma gaoioiga, ma e mafai ona māfua ai ni faafitauli o le paʻu po o le ilitata o le tino i nisi tagata. E tusa lava pe e te filifili e vali sina o lou ulu, atonu o le a sau se taimi e te manaʻo ai e tuu, ma e tatau ona e onosai seʻi toe maua lelei le lanu moni o lou ulu. O le itu e lelei ai, ona e mafai ona foliga manaia le vaai i le ulusinā ma avatu ai iā te oe le faaaloalo lea e te leʻi mauaina muamua. Ua faamatalaina e le Tusi Paia e faapea: “O le pale matagofie le ulusinā, pe a ua i ai i le ala o le amiotonu.”—Faataoto 16:31.

Manifinifi ma le Tula

O isi faafitauli masani i ulu o le manifinifi lea ma le tula. O nei foʻi faafitauli ua leva lava ona iai. I Aikupito anamua o mea e faaaogā e fai ma vaifofō o le tula o le ulu e aofia ai gaʻo e maua mai i leona, puaasami, korokotaila, pusi, gata ma kusi. Ua anoanoaʻi le mau mea eseese faapea e aogā i le togafitia o lauulu ma le paʻu o le ulu, ma e telē se aofaʻiga o tupe e faaaluina ai i tausaga taʻitasi.

E māfua le tula o le ulu pe a oo ina faalētonu le faagasologa o le tutupu o lauulu. E mafai ona faalavelaveina le faagasologa o le tutupu o lauulu i se faalētonu o le tino, e pei o le maʻi paee, se fiva maualuga e faaumiumi, po o se ituaiga o faamaʻi o le paʻu. E mafai foʻi ona aafia le faagasologa o le tutupu o lauulu ona o se maʻitō po o le fanauina o se pepe, lea e toʻulu ai le tele o lauulu a o leʻi oo i le taimi e tutupu mai ai lauulu fou. Peitaʻi, a oo ina lē toe iai na tulaga, ona muta foʻi lea o le toʻulu o lauulu ma oo ina toe sologa lelei foʻi le tutupu.

O le isi ituaiga o toʻulu o lauulu e taʻua o le alopecia. * E masani lava i lea ituaiga o faafitauli, e vaaia ai le toʻulu o se vaega o lauulu i le ulu. Ua taʻua e suʻesuʻega faafomaʻi talu ai nei e faapea o le alopecia atonu o se faafitauli e māfua mai i le faalētonu o le faiga lea o loo puipuia ai le tino mai faamaʻi.

O le tulaga taatele o le manifi o lauulu e taʻua o le male pattern baldness po o le tula masani o ulu o tamāloloa. E pei o le igoa o loo faaigoa ai, e tupu lenei tulaga i tamāloloa. E amata i le leai o ni lauulu i le muaulu po o le manifinifi o lauulu i le tumuaʻi, ma faasolosolo lemū ai lava. Ua oo ina faalētonu le faagasologa o le tutupu o lauulu i le vaega tonu lea ua aafia ma oo ai ina lē toe tutupu. Ua faamatalaina e le Encyclopædia Britannica e faapea: “I le vaega o le ulu lea ua aafia ua suia ai lauulu uumi malo na iai i lauulu vaivai faapea foʻi ma le lanu.” O le uiga o lenei mea, a o faaauau le faagasologa o le tutupu o lauulu, ua oo ina manifinifi ma ua lē o toe umi le taimi e tupu ai ma oo atu ai lava ina lē toe tupu. Ua māfua ona o se tuufaatasiga o le tulaga na tuufaasolo mai mātua po o homone o alii.

O le tula masani i ulu o tamāloloa e mafai ona vave tupu i le vaitaimi pe tusa o le 13 tausaga agaʻi i luma, ae foliga mai e tupu pe a latalata atu tausaga o se tamāloa i le 40 po o le sili atu foʻi. E ui ina toʻatele tane ua oo iai lenei ituaiga toʻulu o lauulu, ae e eseese lava mai i lea ituaiga i lea ituaiga ma mai lea tagata i lea tagata. Ae e faanoanoa, ona e oo mai i le taimi nei, e leai se vaifofō ua maua mo lenei ituaiga o faafitauli. Ua filifili nisi e faaaogā se lauulu faapipii po o le faia o togafitiga o le toe totōina o lauulu. O le toʻatele o tagata, ua mafai ona fesoasoani le tausia lelei o lauulu o loo totoe ina ia faifailemū ai le toʻulu.

O le faapea atu ua manifinifi lauulu o se tasi e lē faapea ai ua toʻulu ese atu lauulu. Ae o lona uiga ua oo ina vaivai, po o le manifinifi, ma ua oo ina lē o toe maua le mafiafia na iai. O le ā le mafiafia o se lauulu? E tusa ai ma se suʻesuʻega, e eseese lava mai le 50 maikoromita i nisi ae e 100 maikoromita i isi. * E faasolo ina manifinifi lauulu a o agaʻi ina matua se tasi. O le eseese i nai maikoromita atonu e lē matuā telē. Ae faamolemole seʻi manatu e 100,000 lauulu i lou ulu. O lea e na o sina tamaʻi manifi lava o lauulu ae telē ai lava se eseesega i le aofaʻiga o lauulu ua ō ese.

Tausia o Ou Lauulu

E silia i le tolu vae valu o le inisi (10 milimita) le tupu a le lauulu i le masina, ma o se tasi lea o vaega o le tino e vave tele lana tupu. Pe a tuufaatasi le tutupu a lauulu, e silia i le 60 futu (20 mita) le umi i le aso e tasi! E ui e leai se togafitiga faafomaʻi ua maua e taofia ai le oo ina sinā po o le tula o le ulu, ae e mafai ona tausia lelei o tatou lauulu o loo iai. O le taumafaina o taumafa paleni ma le faaleleia o le fetafeaʻiga o le toto i le paʻu o le ulu, o ni mea e tāua tele. O le soona tipi o le taumafa po o le lē paleni foʻi e ono faatelevaveina ai le sinā ma le manifinifi o lauulu. Ua fautuaina e tagata atamamai faapea ia tofu e lē aunoa o tatou ulu ma vauvau le paʻu o o tatou ulu, ae ʻalofia le valuina i o tatou atigilima. O le faia o lenā tulaga e faaleleia ai le fetafeaʻi o le toto i le paʻu o le ulu. Pe a uma ona tofu lou ulu, ona faamamā lelei lea.

Aua neʻi soona selua lou ulu. Afai e uumi lou ulu, e lelei pe a aua neʻi selu muamua mai le pogati agaʻi i le siʻusiʻu. Na i lo lenā, ia uʻu muamua ou lauulu ma faaaogā le selu e faamatala ai siʻusiʻu. Ona sosoo ai lea ma le selu mai i le ogatotonu agaʻi i siʻusiʻu. Ona faatautau loa lea i lalo ma selu mai le pogati agaʻi i siʻusiʻu lauulu.

O le mauaina o sina i lou ulu po o le tele foʻi o lauulu ua toʻulu, e ono faapopoleina ai oe. Peitaʻi, ia manatua e lē o mafaufau mamafa lava isi i lou ulu e pei ona e popole ai. O lea la, o lau lava filifiliga pe vali lou ulu pe leai, pe faaaogā se lauulu faapipii, po o le saʻilia foʻi o nisi togafiti. Po o le ā lava le lanu o lou lauulu po o le ā foʻi le tele o lauulu o loo iai, o le mea e tāua o le tausia ia mamā ma teu lelei.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 17 Tagaʻi i le Ala Mai! faa-Peretania Aperila 22, 1991, itulau e 12.

^ pala. 20 O le maikoromita e tasi e tasi vae afe o le milimita.

[Pusa/Siata i le itulau 31]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

FAAGASOLOGA O LE TUPU AʻE O LE LAUULU

E iai se faagasologa o le tupu aʻe a se lauulu. E iai le taimi e tupu ai, o sina taimi e suia ai, ma le taimi e mālōlō ai. Ua faamatalaina e le World Book Encyclopedia e faapea: “E lē tupu le lauulu i le taimi e mālōlō ai po o le taimi ua matua ai. E tumau lava le lauulu ua matua i le tamaʻi pu lea e mālōlō ai seʻia oo i le taimi e toe tupu aʻe ai le isi lauulu. O le taimi e tupu ai le lauulu fou, e uunaʻi ese ai le lauulu lea ua matua ma paʻū ese ai mai le ulu.” Po o le ā lava le taimi ua iai, ae o le 85 i le 90 pasene o lauulu o loo i le tulaga e tutupu ai, e 10 i le 15 pasene o loo i le taimi e mālōlō ai ma le 1 le pasene o loo i le tulaga e suia ai.

[Siata]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

Amata ona tupu

Tupu Olaola

pogati o le lauulu

alātoto

fatu puipui o le suāuu

tamaʻi pu e tupu mai ai le lauulu

Suiga

Mālōlō

Toe tupu